Covid-19 salgını, kuraklık ve artan taleple boğuşan dünya için “gıda güvenliği” ve “kıtlık” riskleri artıyor. Her ülke kendi durumunu gözden geçirirken, Türkiye de kendi önlemini alacak.
Meteoroloji Genel Müdürlüğü (MGM) bilgilerine nazaran; 1 Ekim 2020-30 Kasım 2020 devrini kapsayan periyotta yağışlar, uzun yıllar normali ve geçen yıl yağışlarının altında gerçekleşti. Türkiye geneli iki aylık yağış ortalaması 56,4 mm oldu. Bu sayı, olağanda olması gereken kıymetin (118,8 mm) yarısına bile ulaşmadı. Yağışlarda, yüzde 53 azalma yaşandı. Bu ortada geçen yılki yağışlarla bu yıl ortasında yalnızca yüzde 3’lük bir fark bulunuyor. Sayılar, kuraklık belirtilerinin geçen yıl başladığını, bu yıl tepe yaptığını gösteriyor. Kuraklık riskine 2020’de pandemi de eklenince, besin talebi ve tarım eserlerinin arzı hayati kıymet kazanmış durumda. Kimi kritik eserlerde bu yıl global rekolte yüzde 30-40 ortasında geriledi. Hem azalan arz hem de artan taleple birlikte besin fiyatlarında keskin yükseliş yaşandı.
TÜM DÜNYA RİSK ALTINDA
Gelinen noktada dünya, hem çok besin talebi hem düşük rekolte hem de yüksek fiyat riskiyle karşı karşıya… Pandemi sebebiyle hane halklarının yaşadığı gelir kaybı da, her bir aile için tahribatın boyutunu artırıyor. Bu gelişmeler, ülkeler ortasında besin savaşlarını körükledi. Her ülke kendi besin güvenliği için önlem yoluna gidiyor. Türkiye’de önümüzdeki periyotta besin arz güvenliğine bağlı olarak bir kadro önlemlerin devreye alınması bekleniyor. Bu önlemler dört ana başlıkta toplanıyor.
1-DEPOLAR DOLACAK
Türkiye’de 170’ten fazla noktada 6,6 milyon ton kapasiteli lisanslı depo bulunuyor. Daha fazla besin depolamak için bu kapasite 2021’de 8,5 milyon tona çıkacak. Depolara TMO, çiftçiler, işletme sahipleri, tüccarlar ve endüstriciler eserlerini koyacak. Şu anda depolarda doluluk oranının yüzde 70’e yakın seyrettiği belirtiliyor.
2-KONTROLLÜ İHRACAT
Vakit zaman fiyatı artan eserde ihracat kısıtlaması olabiliyor. Önümüzdeki süreçte bu şekil önlemler gündeme gelebilecek. Pandeminin başında limonun kilosu 12 TL’ye kadar yükselmişti. Marttan ağustosa kadar limon “İhracı Yasak ve Müsaadeye Bağlı Mallar” listesine eklenmişti. Böylelikle fiyatlar 4-6 TL bandına gerilemişti.
3-İTHALATA VERGİ TEŞVİKİ
İç piyasada bilhassa ithalata bağlı besin eserlerinde gümrük vergilerinde indirim kelam konusu olacak. Böylelikle ithal girdi maliyeti ve arz korkusu düşürülerek, içeride fiyat istikrarı sağlanacak. Bunun son örneği ayçiçeğinde yaşanmıştı. Ayçiçek tohumunun gümrük vergisi, Temmuz 2021’e kadar yüzde 30’dan yüzde 3’e indirildi.
4-BİLİNÇLİ SULAMA
Türkiye’de su kaynaklarının yüzde 70’i tarım faaliyetleri için kullanılıyor. Bu durum daha şuurlu su kullanma eğilimini kaçınılmaz kılıyor. Yapılacak bir üretim planlaması ile üreticilerin su gereksinimi daha az olan eserlere yönelmesi sağlanacak. Sulama sistemlerinin de “tasarruflu” yapıya dönüştürülmesi gündeme gelecek.
ESERLERİ STOKLAMIYORUZ, MUHTAÇLIK İÇİN SAKLIYORUZ
Pandemi ve kuraklıkta, besin arzı güvenliğinin kıymetli ayağını lisanslı depolar oluşturacak. “İhtiyat akçesi” üzere “gıda saklama” eğilimi ülkeler için değerli hâle gelecek. Bahisle ilgili açıklamada bulunan Milletlerarası Un Sanayicileri Avrasya Lideri Eren Günhan Ulusoy “Artan hububat fiyatlarının faturası bu depolara kesilmemeli. Yalnızca çiftçimiz, tüccarımız, sanayicimiz için değil, tüm halkımız için depo kapasitesinin yükselmesi; rastgele bir salgın ya da dış ticarette bir aksama durumunda, besin güvenliğimizi de garanti altına alacak. Arz eksikliği, talep, pandemi süreci ve daha birçok nedenden ötürü fiyatlar yükseldi. Türkiye’de 6,6 milyon tonun üzerinde lisanslı depo kapasitesi var. Bu kapasitenin 3,8 milyon tonu hububat için kullanıldı. Bu kadar eserin, spekülatörlerin eline geçmesi mümkün değil” dedi. Toprak Mahsulleri Ofisi Genel Müdürü Ahmet Güldal da, lisanslı depoları kendilerinin de kullandığını, “zamanı gelinceye kadar bekletmek üzere” eserleri bu depolara aldıklarını açıklamıştı. Güldal, “Depodaki eserler yavaş yavaş çözülür. Kış aylarında bu hızlanır. Böylelikle yeni dönem öncesi yer açılır” diye konuşmuştu.
TÜRKİYE HANGİ ESERDE, NE DURUMDA BULUNUYOR?
Tarım ve Orman Bakanlığı ile TÜİK bilgilerine nazaran, bu yıl birtakım eserlerde şu gelişmeler yaşandı:
¥ 2019 yılında 19 milyon ton olan buğday üretimi, 2020 kestirimine nazaran yüzde 7,9’luk artışla, 20 milyon 500 bin ton olacak. TMO, mayıs başında ekmeklik buğday alım fiyatını ton başına 1.650 lira olarak açıklamıştı. Lakin fiyatlar artan taleple birlikte 2.220 TL’ye ulaştı. 2020/2021 dönemi ekimi için, buğday tohumu satışları arttı.
¥ Türkiye mısır üretimi, bu yıl 6.5 milyon ton bekleniyor. Geçen yılk birinci dokuz ayda 2,9 milyon ton olan mısır ithalatı, 2020’nin tıpkı periyodunda 1,9 milyon ton gerçekleşti. Mısırda global talep süratli arttı. Bilhassa Amerika kıtasının alım iştahıyla fiyatlar, son üç ayda 180 dolardan 215 doların üzerine yükseldi.
¥ Dünya ayçiçeği ithalatında Türkiye, yüzde 37 hisse ile birinci sırada. Ayçiçeği tohumu ithalatı, 2020 yılının birinci dokuz ayında 905 bin tonu buldu. Ağustosta global piyasalarda tonu 390 dolar olan ayçiçeği tohumu, bugün 650 dolara dayandı. Bu gelişme içeride yağ fiyatlarına hissedilir oranda yansıdı.
¥ Türkiye’de kuru fasulye üretimi bu sene yüzde 24 artışla 278 bin ton olarak bekleniyor. Birinci dokuz aylık devirde ithalat 17 bin ton, ihracat 4.500 ton olarak gerçekleşti. Nohutta 2020’nin birebir devrinde ithalat 16 bin ton, ihracat 104 bin ton oldu. Kırmızı mercimek ithalatı 375 bin tonu, ihracat 257 bin tonu buldu.
Türkiye
Haber7
