İran‘da 13’üncü devir cumhurbaşkanlığı seçimlerine 6 aydan az bir mühlet kala, İran Meclisi’nde 23 Aralık Çarşamba günü onaylanan kanunla, cumhurbaşkanı aday koşulları içerisinde yer alan “Dindar ve siyasetçi bir kişi olma” kaydına 10 unsurluk açıklama eklenmesi, ülkede cumhurbaşkanı adaylarına sonlandırma teşebbüsü olarak bedellendiriliyor.
İran Meclisi, 23 Aralık Çarşamba günü, cumhurbaşkanı adaylarında aranan “Rical-i mezhebi ve siyasi” (dindar ve siyasi şahıslar) kavramını izah eden 10 hususiyeti içeren kanunu onayladı. 5 husus dindar, 5 unsur de siyasi kavramını açmak için getirildi.
Cumhurbaşkanı adaylığıyla ilgili, İran Anayasası’nın 115. Maddesi’nde, “Cumhurbaşkanı, İran asıllı ve vatandaşı, yönetici marifetinin yanı sıra emniyetli ve çok dindar bir geçmişe sahip, İran İslam Cumhuriyeti’nin temel unsurlarına ve resmi mezhebine (İslam-Şii-Caferi) inanan, ‘dindar ve siyasi kişiler’ ortasından seçilmelidir.” tabirleri yer alıyor.
“Velayet-i kesinlikle fakih doktrinine inanmak”
Cumhurbaşkanı adayının “dindar” olması tabirini açıklar nitelikteki 5 husus içerisinde en değerlisi, “Velayet-i kesinlikle fakih doktrinine inanmak ve gereklerini yerine getirmek” olarak yorumlandı.
Nispeten hudutlu yetkilere sahip “Velayet-i Fakih”den farklı olarak “Velayet-i kesinlikle fakih” doktrini; ülke başkanının Gaib İmam’ın (Mehdi) temsilcisi olarak kabul edilmesi, siyasi, askeri, ekonomik ve yargı üzere tüm alanlarda üst merci olarak tanınması manasına geliyor.
“Şii mezhebi bilgisine sahip olmak”
Anayasa’da evvelden cumhurbaşkanı kuralları ortasında “İslam Cumhuriyeti’nin temel prensiplerine inanmak” ve “ülkenin resmi (Şii-Caferi) mezhebine bağlı” olması tabirleriyle yetinilirken, “İslam Dini ve Şii (Caferi) Mezhebinin doğruluğunu ispat edecek seviyede inanç asılları ve Şii mezhebi bilgisine sahip olması” yeni kanunla vaz edilmiş oldu.
“Siyasi kişi” sözüne gelince, bu kavram da, “İmam Humeyni Hareketi’nin oluşumunun temelleri, İslam sistemi ve devamı konusunda gerekli bilgi ve analiz gücüne ayrıyeten, ülkedeki Batıcılık yanlısı ve ihtilal sonrası bozguncu hareketlere karşı net tutum sahibi olmak.” formunda tefsir edildi.
Çoğunluğunu muhafazakarların oluşturduğu İran Meclisi’nde bu açıklamaların, nükleer müzakereler ve çeşitli hususlarda Batılı ülkelerle diyalog içerisinde olunması gerektiğini savunan Cumhurbaşkanı Hasan Manevî ve reformistlere yönelik bir engelleme teşebbüsü olarak görülüyor.
Ülkedeki muhafazakarlar, her fırsatta Batılı ülkelerle müzakerelere karşı çıkıyor, onun yerine Doğu Bloku ülkelerle siyasi ve ekonomik bağlantılar kurulması tarafında hal sergiliyor.
“Cumhurbaşkanının yalnızca Şii’lerden seçilmesi başka mezheplere haksızlıktır”
AA muhabirine konuşan Tahran Üniversitesi Öğretim üyesi Dr. Celal Celalizade, cumhurbaşkanının özelliklerini belirlemeye yönelik kanun unsurlarının birtakım siyasi şahsiyetlerin önünü tıkamak hedefiyle gerçekleştirildiğini söyledi.
Celalizade, “Meclis, aldığı bu kararla, cumhurbaşkanı olmaya layık, ülkenin geleceğiyle ilgili fikir sahibi şahısların aday olmasını sonlandırdı. Kelam konusu karar cumhurbaşkanı adaylarını, Velayet-i Fakih’e inanmak ve Batı kıymetlerine muhalif olmaya zorlamaktadır. Gaye cumhurbaşkanı adayının rastgele bir parti yahut kümeye yakın olmasının önüne geçmektir. Bu durum cumhurbaşkanı makamı ve millete hakarettir.” dedi.
Ülkesinde çeşitli din ve mezhebe mensup insanların yaşadığını ve kelam konusu çevrelerin eşit haklara sahip olması gerektiğine değinen Celalizade, şöyle devam etti:
“İran üzere dini, mezhebi ve ırk tarafından çeşitliliğe sahip ülkede, cumhurbaşkanının yalnızca bir mezhepten olma kaidesi uygun değildir. İran’da Şii, Sünni, Hristiyan, Yahudi, Zerduşti, Bahayi ve hatta laik insanlarımız var. Cumhurbaşkanının yalnızca Şii’lerden seçilmesi ve Şii mezhebini desteklemesi, öbür din ve mezheplere haksızlıktır. Cumhurbaşkanının vazifesi din ve mezhep işlerine müdahale etmek değildir. Ehl-i Sünnet mensupları, 14 asırdır bu topraklarda yaşamakta ve İran nüfusunun dörtte birini oluşturmaktadır. Lakin kendi mezheplerinden bir cumhurbaşkanı adayını seçimlere gönderme hakkına sahip değiller. Bu büyük bir zulümdür.”
İran Meclisi milletvekillerinin var olan haksızlıkları ortadan kaldırmak için efor göstermeleri gerekirken böylesi bir kanunun kabul edilmesine imza atmalarının anlaşılır üzere olmadığını belirten Celalizade, “Hali hazırda Cumhurbaşkanımız bir bayanı, bakan olarak dahi atayamamaktadır. Bu nasıl cumhurbaşkanlığı makamı ki, kendi programını uygulayamıyor ve vaadlerini gerçekleştiremiyor. Cumhrubaşkanı Hasan Manevî ve birtakım siyasi şahsiyetler aracılığıyla, Anayasa’nın gözden geçirilmesi, cinsiyet ve mezhep koşulunun kaldırılması lisanlandırılmasına karşın, yeni kanunla seçim atmosferi daraltılmış, pahalı ve şayeste bir cumhurbaşkanın işin başına gelmesinin önü tıkanmıştır.” halinde kaydetti.
Haber7
