Çin’in Vuhan kentinde Aralık 2019’da ortaya çıkmasının akabinde global çaplı ölümcül bir pandemiye dönüşen yeni tip koronavirüs (Kovid-19) ile uğraş sürat kesmeden sürüyor.
Süreç içerisinde geliştirilen ve yakın tarihte Türkiye dahil birçok ülkede uygulanmaya başlayacak Kovid-19 aşıları, salgının sona ermesinde umut ışığı olarak görülüyor.
Öte yandan, Sıhhat Bakanlığının hazırladığı rehber doğrultusunda hastalara uygulanan Kovid-19 tedavi protokolü kapsamında bu süreci meskende geçirecek bireylere fiyatsız ilaç temin edilerek, tedaviye erişimleri sağlanıyor.
Ancak bu ilaçların kimilerinin hastalarda ağır yan tesirlere yol açtığı savı toplumsal medya platformlarında sık sık gündeme geliyor.
Sıhhat Bakanlığı Koronavirüs Bilim Konseyi Üyesi ve Türk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Derneği (KLİMİK) Lideri Prof. Dr. Alpay Azap, Kovid-19 hastalarının tedavisinde kullanılan ilaçlara ait AA muhabirinin sorularını şöyle yanıtladı:
Kovid-19’a karşı yüzde 100 tesirli bir ilaç var mı?
Ne yazık ki şimdi bu virüse karşı elimizde yüzde 100 tesir gösteren bir ilaç yok. Bugüne kadar daima diğer virüsler ya da diğer hastalıklar için geliştirilen ilaçlar tedavide kullanılmaya çalışıldı. Bunların kimileri laboratuvar ortamında virüse tesir de gösterdi. Lakin hastalarda kullanıldıklarında laboratuvardaki kadar tesirli olmadılar.
Dünyada ve Türkiye’de tedavide kullanılan ilaçlar tıpkı mı? Farklılıklar varsa sebepleri nelerdir?
Hastalık 2 hafta süren 2 basamaklı bir hastalık. Birinci haftada farklı tedavi yaklaşımları kelam konusuyken ikinci haftada her ülkenin tedavide benzeri bir yaklaşımı var. Batı ve Kuzey Avrupa ülkeleri ile Kuzey Amerika, virüsün teneffüs hücrelerinde çoğaldığı lakin belirtilerin hafif seyrettiği, akciğer hasarının yaşanmadığı birinci evrede yalnızca ateş düşürücü, ağrı kesici üzere ilaçlar kullanıyor. Kimi ülkeler bu evreyi çok ağır geçirenler için Remdesivir isimli ilacı uyguluyor. Lakin Dünya Sıhhat Örgütü “Remdesivir’in yararlı olduğunu gösteren delillerimiz yok.” diyor.
Bizde ve kimi diğer ülkelerde Favipiravir, Arbidol üzere ilaçlar virüse mümkün tesirleri nedeniyle birinci haftada ek olarak kullanılıyor. Ülkeler ortasındaki bu farklılık büyük oranda hastalığın yeni olmasından ve tedaviyle ilgili bilimsel çalışmaların çelişkili sonuçlar vermesinden kaynaklanıyor. Çelişkili sonuçların en değerli sebebi ise çalışmalara dahil edilen hastaların ve çalışma protokollerinin birbirlerinden farklı olması. Bu da uygulamada değişikliklere neden oluyor. İkinci evre ise daha standart diyebiliriz. Neredeyse her ülkede oksijen ve kortizon tedavisi, karşılık alınamayanlara bağışıklık sistemini daha güçlü baskılayan ilaçlar veriliyor. Akciğerler vazifesini gereğince yapamaz hale gelirse de makineyle takviye veriliyor. Bu evrede ayrıyeten kanın pıhtılaşmasını ve damarların tıkanmasını engellemek için aspirin türevleri ve öbür kan sulandırıcılar da kullanılıyor.
Türkiye’de Kovid-19 tedavisinde kullanılan ilaçlara eczanelerden reçetesiz ulaşılabilir mi?
Şikayetleri azaltmaya yönelik ateş düşürücü ve ağrı kesicilere ulaşılabiliyor. Fakat üstte saydığım ilaçlara ulaşılamıyor.
İlaç yalnızca Kovid-19 testi olumlu çıkanlara mı veriliyor? Akciğer tomografisiyle tespit edilen hastalarda da kullanılıyor mu?
Akciğer tomografisi uyumlu olup öteki bir neden bulunamayan şahıslar, hele temasları da varsa Kovid-19 hastası olarak kabul ediliyor. Kesin teşhis almış hastalar üzere tedavi ediliyor.
“Salgının başında dünya genelinde yüzde 4 olan vefat sıklığı yüzde 1’in altına indi”
Uygulanan tedavinin aktifliği nedir?
Belirli bir ilacın yüzde 100 tesirli olmadığını söylemiştik. Ama uygulanan tedavi yaklaşımlarının, salgının başına kıyasla hastaların iyileşme mümkünlüğünü artırdığı, vefatları daha iyi engellediği ve bu manada tesirli olduğu söylenebilir. Salgının başında dünya genelinde yüzde 4 civarında olan mevt sıklığı bugün yüzde 1’in altına indi.
İlaçları kullananlar ile kullanmayanlar ortasında hastalığın seyri bakımından nasıl bir fark var? Tedavide kullanılan ilaçlar daha evvel hangi hastalıklar için kullanılıyordu?
Hem Türkiye’de hem dünyanın farklı ülkelerinde bu soruya yanıt bulmak üzere mukayeseli çalışmalar devam ediyor. Örneğin; salgının başında birçok ülkede yaygın kullanılan Klorokin isimli sıtma ilacına yönelik yapılan çalışmalar, farklı hasta kümelerinde denenen bu ilacın tesirli olmadığını ortaya çıkardı. O yüzden Klorokin’i artık kullanmıyoruz. Fakat Favipiravir ile ilgili devam eden çalışmaların sonuçlarını görmeden net bir yanıt vermemiz mümkün değil. Çok kuvvetli ispat sunmayan gözlemsel çalışmalar ve günlük pratiğimiz bu ilacın kısmi bir tesiri olduğunu gösteriyor. Favipiravir, grip hastalığının tedavisinde kullanılan, Japonya’da onaylı bir ilaç. Hamile hastalarda nadiren kullandığımız Lopinavir/Ritonavir isimli ilaç HIV-AIDS tedavisinde kullanılıyor. Kimi ülkelerde denenen Ribavirin ise Hepatit C ve kırım kongo kanamalı ateşi rahatsızlığı için kullanılıyor.
“Hastalar doktorlarının tekliflerine kesinlikle uysun”
Birtakım hastalar yan tesirlerinden korktuğu için Kovid-19 ilaçlarını almak istemiyor. Hastalar ilaçlarını almazsa nasıl ezalar yaşayabilir?
Hastalar tabiplerinin tekliflerine kesinlikle uysunlar. (Favipiravir) Birinci gün sabah-akşam 8’er sonraki günler sabah-akşam 3’er tablet veriliyor. Tablet sayısı çok olduğu için yüksek doz üzere algılanıyor, aslında kullanılan en düşük dozu bu. Favipiravir grip virüsünün tedavisinde onaylı bir ilaç. Grip virüslerine tesirli ve grip tedavisindeki dozu bu. Çok daha yüksek doza çıkılabiliyor. Lakin şimdi hangi hasta kümesinde, hastalığın hangi etabında hangi oranda tesirli olduğuna dair elimizde kesin ispatlar yok. Çalışmalar devam ediyor. Öteki bir alternatif tedavi de olmadığı için bilhassa başta hafif olsa dahi hastalığı ağır geçirme riski bulunan hastaların kullanmasını öneriyoruz.
Tedavide kullanılan ilaçlara ait önemli bir yan tesir bildirimi kelam konusu mu?
Az sayıda hastada önemli olmayan yan tesirler olabiliyor. Favipiravir çok nadiren ilacı kesmemizi gerektirecek kadar bulantı-kusma, karaciğer testlerinde bozulma üzere yan tesirler yapabiliyor. Kan sulandırıcı ilaçlar nadiren kanamalara yol açabiliyor o yüzden kanama riski olmayan ve yarar beklediğimiz hastalara veriyoruz. Kortizon kümesi ilaçlar hastalarda kan şekeri ve tansiyon yükselmesine neden olabiliyor.
“Kullandığımız tedavi yaklaşımlarının iyileşme sürecini kısalttığı tarafında müşahedelerimiz var”
Tedavide kullanılan ilaçların kalp krizine neden olduğu tezi yanlışsız mu?
Bugün kullandığımız ilaçlar için karşılığım; Hayır. Kovid-19 tedavisinde kullanılan ilaçlar değil, bilakis hastalığın kendisi bedende pıhtılaşmayı artırarak damarların tıkanmasına ve kalp krizi, inme üzere rahatsızlıklara neden olabiliyor. Esasen o yüzden ağır seyirli hastalara kan sulandırıcı ilaçlar veriyoruz.
İlaç kullanmak iyileşme sürecini hızlandırarak bulaşmayı ortadan kaldırır mı?
Kullandığımız tedavi yaklaşımlarının iyileşme sürecini kısalttığı tarafında müşahedelerimiz ve çalışmalar da var. Fakat bulaşmayı ortadan kaldırdıklarına dair bilgi yok ne yazık ki. Hastalık bulaşma riski tedavili yahut tedavisiz, belirtilerden sonraki günlerde azalarak birinci haftanın sonunda ortadan kalkıyor.
İlaç tedavisi gören bireylerin tırnaklarına mor ışıkta bakıldığında parladığının görüldüğü belirtiliyor, bunun bilimsel doğruluğu var mı?
Evet, Favipiravir ve artık tedavide kullanmadığımız Klorokin üzere ilaçlar tırnak yatağında ve tırnaklarda birikebiliyor. Biriktiği yerler ultraviyole ışıkta parlak görünüyor. Bu, ilacın zararsız bir özelliği.
Haber7
