Libya’da başşehir Trablus’u ele geçirme maksadıyla hücum başlatan ve 14 ay ahir başarısızlığa uğrayan Halife Hafter, insan kaynağı eksiğini kapatmak için isyancı çeteler, soykırımla suçlanan milis kümeler, Rusya aracılığıyla yabancı paralı erlere giderek daha fazla başvuruyor.
Libya’nın doğusundaki gayrimeşru silahlı güçlerin başkanı Halife Hafter, 2014’teki darbe teşebbüsünün akabinde Libya’daki idare boşluğundan yararlanmaya çalıştı. Hafter, 2019 başında güney yerlerini ele geçirmesinden sonra dış güçlerin de desteğini almasıyla gayesine başşehir Trablus’u koydu.
Libya’nın en can alıcı toprak modülü olarak öne çıkan Trablus ortamı, diplomatik temsilcilikler ve bağımsız devlet kurumlarının bulunduğu ticari ve resmi başşehir olarak memleket nüfusunun yarısından fazlasına mesken sahipliği yapıyor.
Libya, Birleşmiş Milletler (BM) himayesinde ulusal uzlaşı konferansına hazırlandığında devletteki tüm kümeler ateşkese tabiyken Hafter, 4 Nisan 2019’da başşehri ele geçirmek için bir anda hücum buyruğu verdi ve devletini şiddet sarmalına sürükledi.
Hafter, başşehre hakim olarak BM ve memleketler arası topluluk tarafından Libya’nın yasal temsilcisi kabul edilen Ulusal Mutabakat Hükümeti’nin elindeki idaresi silah zoruyla ele geçirmeyi amaçladı.
Lakin, aradan geçen 14 ayda vadettiği “hızlı ve kesin” zafere ulaşmakta başarısız olan Hafter, Libya ordusu önünde üst üste mağlubiyetler yaşamasının akabinde savaşını sürdürebilmek için daima insan kaynağına gereksinim duydu.
Halife Hafter, liderlik ettiği kümeye “Libya Ulusal Ordusu” ismini vererek resmi bir ordu üzere göstermeye çalışsa da Hafter’in silahlı gücü “bayiliği” andırıyor. Hafter, topladığı milisleri hakimiyet meydanı, yasadışı gelirler, dış finansman ve ganimet üzere vaatlerle bir çatı altında bir araya getirmeye çabalıyor.
SUDAN’DAN BASKIN
Sudan hükümeti, memleketler arası ortamda Libya’daki Sudanlı savaşçılar konusunun giderek daha fazla gündeme gelmesi önünde, son periyotta yaptığı bir operasyonla Libya’ya gitmeye hazırlanan 122 paralı askerin yakalandığını açıkladı.
Libya’da Hafter’in en önde gelen mali, siyasi, askeri destekçisi Birleşik Arap Emirlikleri’ne (BAE) ilişkin Blackshield isimli bir kişisel güvenlik şirketinin Ocak ayında Sudanlıları BAE’de güvenlik şirketinde çalışma vaadiyle işe alındığı dokümanlarla ortaya çıkmıştı. Libya’ya götürülen Sudanlıların duruma itiraz etmesi ve memleketlerine dönmeleri üzerine, BAE’nin Hafter için Sudan’dan paralı er devşirme uğraşını göstermişti.
SURİYELİ PARALI ER SAYISI ARTIYOR
Rusya’nın Suriye’deki Esed rejiminin denetimindeki yerlerden de Libya’ya paralı erleri götürme çalışmalarına arttırdığı haberi gelmeye başladı.
Mahallî kaynaklardan edinilen habere nazaran, Suriye’de Esed rejimine destek veren Rusya, Libya’da Hafter saflarını da Suriye’den yeni paralı savaşçılarla güçlendirmeye sürat verdi.
Rusya, Irak hududundaki Deyrizor bölgesinde rejime bağlı “Şebbiha” milisleri ile İran destekli yabancı kümelerden Fatimiyyun, Zeynebiyyun ve Kudüs tugayları saflarından birçok Suriyeli 300 savaşçıyı aylık 1000-bin 500’er dolar karşılığında Libya’ya gönderdi.
Laf konusu yeni savaşçılar arasında İran ve Afgan kökenliler de bulunuyor.
Paralı erler, Hafter milislerine katılmadan evvel gerekli eğitimler için Rusya’nın Lazkiye’deki askeri noktalarına götürüldü.
Rusya’nın Libya’ya gönderdiği yeni paralı erler arasında rejimle daha evvel “uzlaşı” imzalayarak Deyrizor’a dönen ve daha sonra Kudüs Tugayları saflarına katılan en az 8 eski DEAŞ’lı da taraf aldı.
Kaynaklar, eski DEAŞ’lıların Deyrizor’un şark kırsalındaki Deblan beldesinden olduklarını ve terör örgütü saflarında yaklaşık 2,5 sene konum aldıklarını belirtti.
Rusya’nın, şu ana kadar Suriye’nin çeşitli bölgelerinden Hafter’in saflarına gönderdiği paralı savaşçı sayısının 2 bine yakın olduğu iddia ediliyor.
Hava trafiği takip bilirkişileri son devirde, Esed rejimiyle ilgisi bulunduğu gerekçesiyle ABD’nin yaptırım listesinde nokta alan “Cham Wings” isimli havayolu şirketine ilişkin yolcu ve kargo uçaklarının Suriye’den havalanarak, Libya’da Hafter yerindeki askeri hava üslerine ve havalimanlarına indiğini tespit etti.
WAGNER’E ILIŞKIN BİNLERCE PARALI ER
Paralı erlerle Libya’ya müdahalesi en çok tartışılan küme olan Wagner Şirketi, Rusya Devlet Yöneticisi Vladimir Putin’e yakın, Kremlin Sarayı’nın yemek işini yönettiği için “Şef” lakabıyla anılan Yevgeny Prigozhin’e ilişkin.
Wagner, Rusya’nın Kırım’ı yasa dışı ilhakı ve Ukrayna’nın doğusundaki ayrılıkçı kümelere verdiği destek, Suriye, Ukrayna ve Afrika devletlerindeki paralı erlerinin faaliyetleriyle tanınıyor.
ABD merkezli Bloomberg’in ulaştığı BM bilirkişiler raporuna dayandırarak hazırladığı habere nazaran, Kremlin’e yakın Rus güvenlik şirketi Wagner’in elemanları, Libya’daki Hafter’e destek faaliyetlerine devam ediyor.
Haberde, Wagner’e bağlı bin 200’den fazla paralı askerin 2018’den bu yana devlette etkin bir biçimde cephe hattında faaliyet yürüttüğü, bunlardan 39’u keskin nişancı olarak hizmet aldığı aktarılıyor.
Memleketteki Rus ögelerin, teknik destek ve saha operasyonlarına direkt iştirak üzere yollarla darbeci Hafter’e destek sağladığı belirtiliyor.
Öte yandan, Wagner şirketiyle bağlantılı bir kuruluşun Libya’da Hafter lehine kamuoyu oluşturmak için “gelişmiş ve kapsamlı bir toplumsal medya kampanyası” yürüttüğü belirtilen raporda, BM kompetanlarına nazaran Libya’ya yönelik silah ambargosu çerçevesinde “psikolojik harekatların” da ihlal sayılabileceği aktarıldı.
LİBYA’DAKİ VARLIĞI GİDEREK BÜYÜYOR
Libya’da çatışma meydanına girmelerinin akabinde dengeyi Hafter lehine çevirdiği söz edilen Wagner’e bağlı paralı erlerin varlığı uzunca bir müddet argüman niteliğinde kaldı.
Ama, Hafter milislerinin yaşadığı kayıpların akabinde Wagner’e bağlı olduğu söz edilen binlerce paralı askerin ağır silahları ve zırhlı erleriyle başkentteki cephe hatlarından Hafter denetimindeki yerlere çekilirken manzaraları, güvenlik şirketinin Libya’daki faaliyetlerini ortaya koydu.
AA ekibinin görüntülediği, Libya’da Hafter milislerinin çekildiği sivillere ilişkin meskenlerin duvarlarında Rusça birçok askeri haber notları, buralarda bırakılan Rusça kitaplar ve Rus menşeili eserler, Wagner’in Libya’daki varlığını teyit eder nitelikteydi.
Libya’da petrolün çıkartılması, işlenmesi, dağıtımı ve ihracatından sorumlu yegane mercii Libya Ulusal Petrol Kurumu (NOC), yakın devranda yaptığı açıklamada, Wagner’e bağlı paralı erlerin memleketin güneyinde, üretimin durmuş olduğu Şerare Petrol Alanı’na girdiğini duyurdu. NOC, Wagner’e bağlı paralı erlerin buraya girdiğine ait ellerinde manzara ve ses kayıtlarının bulunduğunu paylaştı.
Başkaca, NOC, şimdi birkaç gün evvel memleketin doğusundaki Sidra petrol ihracat limanında da yabancı paralı erlerin girdiğini ve burayı askeri alan haline getirmeye çalıştıklarını aktardı.
ABD’nin Afrika merkez komutanlığı AFRICOM, Rusya’nın Libya’ya “MiG-29” ve “Su-27” uçaklarını sevk ettiğine ait uydu imajlarını yayımlayarak, bu savaş uçaklarının Wagner güvenlik şirketine ilişkin paralı erler tarafından kullanılabileceği ihtimali üzerinde durduklarını bildirdi.
BEĞENILMEYEN ŞÖHRETLİ CANCAVİD MİLİSLERİ
Sudan’ın batısında bulunan Darfur’daki iç savaşta soykırım yapmakla suçlanan paramiliter güç Cancavidler’in, Libya’da Halife Hafter’in yanında savaşın en ön saflarında mekan aldığı söz ediliyor.
Libya İçişleri Bakanı Fethi Başağa, Hafter’in memleketinde BAE’ye askeri üs verdiğini vurgulayarak Wagner’e mensup yabancı savaşçılar, Cancavid milisleri ve Çadlı isyancıların cephede birlikte savaştığını söyledi.
Libya meydanında Darfur’dan gelen çok sayıda savaşçının bulunduğu BM Güvenlik Kurulu raporlarına da yansıdı. Saflarında yabancı savaşçıların varlığını inkar etmesine karşın Hafter’in, Petrol Hilali kesimindeki faaliyetleri ve Cufra yerinde güvenliği sağlamak için Darfur’dan gelen silahlı isyancılara bel bağladığı haberi bu raporlarda geçti.
Başkaca, Libya’da daha fazla silah ve kaynağa ulaşan Darfurlu isyancı devlet dışı aktörlerin silah ticareti ve insan kaçakçılığı üzere faaliyetlere bulaştığına dikkat çekildi.
Memleketler arası Ceza Duruşmasının yakalama buyruğuna karşılık Hafter’den terfi
Çok görüşlü Medhali Selefileri, başkanlara itaat edilmesi gerektiğini savunuyor ve Suudi Arabistan’ı başkan olarak kabul ediyor. Bu nedenle Riyad’ın desteklediği Hafter saflarında savaşıyorlar.
Selefi görüşlü silahlı kümeler içinde en çok öne çıkanı Nida Taburu, Milletlerarası Ceza Duruşması (UCM) tarafından savaş hataları işlediği gerekçesiyle hakkında yakalama buyruğu çıkartılan Mahmud el-Verfalli tarafından yönetiliyor. Hafter, geçen yıl UCM’nin yakalama buyruğuna karşı Verfali’yi kelamda binbaşılıktan yarbaylığa terfi ettirdiğini açıklamıştı.
Mahmud el-Verfalli, Libya içinde gözleri bağlı onlarca kişiyi medya kaydına alarak birden fazla hareketle yargısız infaz etmekle suçlanıyor. UCM’nin Verfalli hakkında iki başka yakalama buyruğu bulunuyor.
KANYİAT BİRLİKLERİ
Libya ordusu, Hafter milislerinin başşehre yönelik hücumlarında harekat ve ikmal merkezi olarak kullandıkları Terhune vilayetini 5 Haziran’da kurtardı.
Ordunun kente girmesinin akabinde kentteki hastane, hastaneye ilişkin bir konteyner, kent yakınındaki bir su kuyusu olmak üzere kentte yüzlerce ceset bulundu.
Lakin kentteki en dehşetli manzara, Libya hükümetine bağlı cinayet masasının açtığı soruşturmalar çerçevesinde isimli tıp makamlarının başlattığı toplu mezar kazı çalışmalarıyla göz önüne geldi.
Terhune kentindeki er-Rabt tarım toprağındaki toplu mezar kazı çalışmalarında toprak altından çıkarılan 30 bireye ilişkin ceset ve kalıntılara ulaşıldığı belirtildi.
Yasa dışı ve insan haklarını ihlal eden fiillerde bulunmakla itham edilen Kaniyat Birlikleri, Terhune’ye hakim oldukları periyotta rakip gördükleri yahut muhalif saydıkları aşiret ve aileleri ayrım gözetmeksizin maksat almakla suçlanmıştı.
Haber7
