İranlı Öğrenciler Haber Ajansı’na (ISNA) nazaran, İmam Humeyni Eğitim ve Araştırma Enstitüsü Başkanı Yezdi, 6 günden bu yana tedavi gördüğü başşehir Tahran’daki bir hastanede 85 yaşında vefat etti.
– Ayetullah Muhammed Taki Misbah Yezdi kimdir?
31 Ocak 1935’te Yezd kentinde dünyaya gelen Yezdi, birinci İslami bilimler eğitimini doğduğu kent Yezd’de aldı. Sonra Irak’ın Necef kentine giden Yezdi, maddi zorluklar nedeniyle bu kentte eğitimine devam edemeyince 1 yıl sonra İran’ın Kum kentine geçti. Burada 1959’dan 1967’e kadar İran İhtilal Önderi Ayetullah Humeyni’nin derslerine katıldı. Birebir devirde Allame Tabatabai’den tefsir, İbn-i Sina’nın Şifa ve Molla Sadra’nın Esfar kitaplarını okudu.
Kurucuları Seyyid Muhammed Hüseyni Beheşti, Ali Meşkini, Mehdi Hairi Tahrani ve Hüseyin Hakani olan Hakani Medresesi’nde felsefe ve Kur’an ilimleri alanında dersler verdi.
1979 İran İhtilali öncesi Yezdi, özellikle üniversiteli gençler üzerinde tesirli olan Dr. Ali Şeriati’nin düşüncelerine aşırı zıtlık sergiledi. Bu hali, onun, Beheşti tarafından Hakani Medresesi’nden uzaklaştırılmasına neden oldu.
Bu sefer Yezdi, ortalarında Ayetullah Fadlullah Mahallati ve Hüseyin Nuri Hemadani’nin de bulunduğu bir grup aşırı muhafazakar din adamıyla, Dr. Şeriati ve materyalist niyetlere karşı mücadele etmek için 1964 yılında Rah-i Hak (Hak Yol) Enstitüsü’nü kurdu.
1979 Devrim’i sonrası Yezdi, siyasi faaliyetler yerine talebe yetiştirme çalışmalarına yük verdi. Humeyni devrinde siyasi kümeler ortasında politik çatışmalar sürerken o, günümüz İran’ında faal olan din adamlarının bir birçoklarını yetişeceği medreselerde dersler verdi. Onun rahleyi tedrisatından geçen bir çok talebe günümüzde, ülkenin İhtilal Muhafızları Ordusu, istihbarat ve yargı organları üzere bir çok kıymetli alanda üst seviye yönetici oldu.
Kültür İhtilali Yüksek Kurulu üyeliği misyonunda olduğu yıllarda milli eğitim bakanlığı okul kitaplarının hazırlanmasında etkin rol oynadı. 1990-2016 yılları ortası 2 periyot Uzmanlar Meclisi milletvekilliği misyonunda bulundu. Kum İlmi Medreseler Müderrisleri Birliği ve Ehl-i Beyt Dünya Topluluğu üyeleri ortasında yer aldı.
Humeyni’den sonra ülke liderliği koltuğuna oturan Ali Hamaney’le daha yakın bağlar kuran Yezdi, Hamaney tarafından 1991 yılında İmam Humeyni Eğitim ve Araştırma Enstitüsü’nün başına getirildi.
Ülkedeki reformistlerin önderi Muhammed Hatemi’nin 1997’de cumhurbaşkanlığı seçimlerini kazanmasının akabinde Yezdi, devrim öncesi yürüttüğü Dr. Şeriati zıtlığını bu sefer reformistlere yöneltti.
Yezdi’nin muhalifleri, onu, Mehdeviyet teorisi nedeniyle, ihtilal öncesi siyasi ve politik işlere karışmanın dine alışılmamış olduğunu savunan ve bu nedenle Humeyni karşısında Şah’ı destekledikleri öne sürülen Hüccetiye ekolüne mensup olmakla suçladı.
Hamaney tarafından “Zamanın Mutahhari’si” olarak nitelendirilen Yezdi, reformistleri destekleyen eski cumhurbaşkanı Haşimi Rafsancani’yi de karşısına almaktan geri durmadı.
Ayetullah Yezdi, “İslam devleti önderinin yanılgı yapmaktan uzak ve ona kayıtsız kuralsız itaat edilmesi gerektiğini” tabir eden “Velayet-i Fakih-i Mutlaka” teorisinin sahibidir. Bu niyete nazaran, Velayet-i Fakih makamında bulunan kişi, meşruiyetini halktan almak zorunda değildir. Halkın iradesinin neredeyse yok sayıldığı teoriye nazaran siyasal seçimlerde halkın oyları lakin Veliy-i fakihin onayıyla meşruiyet kazanır.
Yezdi, 2005 yılı cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Mahmud Ahmedinejad’ı destekledi. 2009 seçimlerinde de “İlahi lütuf” olarak kabul ettiği Ahmedinejad’ı desteklemekten geri durmazken seçimlere hile karıştığını savunan cumhurbaşkanlığı adayı Mir Hüseyin Musevi ve taraftarlarını ağır bir formda eleştirmekten kaçınmadı.
Ahmedinejad’ın 2’inci cumhurbaşkanlığı periyodunda, ülke lideri Hamaney’le İstihbarat bakanının kim olacağına dair ihtilafa düşmesi üzerine Ayetullah Misbah Yezdi, Ahmedinejad’ı “Yoldan Çıkanlar Akımı” (Ceryani İnhirafi) olarak niteleyerek Ahmedinejad’a olan dayanağına son verdi.
Bu ortada çok radikallerin bir ortaya geldiği Payidar Cephesi hareketinin de manevi önderliğini yürüttü.
Reformistlerin desteklediği Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani’ye de en sert tenkitleri yönelten Yezdi ve Payidar Cephesi oldu. 5+1 ülkeleriyle yapılan nükleer mutabakata en sert tepkiyi göstermesi nedeniyle Cephe üyeleri Ruhani yanlıları tarafından “Endişeliler” olarak isimlendirildi.
Ülkedeki muhafazakar kesimin önde gelen din adamlarından Yezdi’nin son devirlerde siyasi arenadaki tesirini kaybettiği ve politik hususlardan uzak durduğu belirtiliyor.
Haber7