2003 yılında Moskova’da meydana gelen olaylarda, hiç kimse sonucun bu kadar büyük olacağını iddia edemezdi. Sonunda, Mikhail Khodorkovsky’nin petrol imparatorluğunu işgal altında bulması ve şirketin iflas etmesi sırf birkaç ay aldı. Neredeyse yirmi yıl evvel gerçekleşen Yukos Oil Co. felaketiyle, Alibaba Group ve kardeş şirketi Ant Group’a yönelik, geçtiğimiz haftalarda ortaya çıkan ataklar ortasındaki paralellik tam olarak hakikat değil. Zira Jack Ma, kaotik ve karanlık bir özelleştirme sürecinden geçmedi. Birebir vakitte, 1990’larda Rus oligarklarının dahil olduğu cinsten siyasi olaylara da karışmadı.
Sonuç olarak Khodorkovsky, 10 yılını parmaklıklar arkasında geçirdi ve şirketi hükümete ilişkin Rosneft tarafından satın alındı. Bunun bilakis, e-ticaret devi Alibaba ve bunu destekleyen ödeme şirketi, monopolleşme kontrolleriyle ve birçok kişinin kararsız olduğunu düşündüğü finansal istikrar riskleriyle ilgili sorularla karşı karşıya. Lakin bunun uygulama hali epey ani oldu. Tekrar de, iki olay ortasında çarpıcı benzerlikler var. İşte, giderek büyüyen girişimcilerin önünü kesme konusunda bir ilgisi olan iki siyasi sistemin kesiştiği noktalar bulunuyor.
İki olayın zamanlaması da dikkat cazibeli. Khodorkovsky’nin meseleleri, Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’e açıkça karşı koyarak, devletteki yozlaşmaya dikkat çekmesinin akabinde ortaya çıktı. Benzer bir formda Ma’nın yaşadığı sıkıntılar da, Çin’in bankacılık sisteminin eleştirmesinin akabinde yaşandı ve Ant’ın rekor kıracak olan halka arzı iptal oldu. İki olayda da, tüm şirketler için epey besbelli ikaz sinyalleri var.
Bloomberg’in haberine nazaran, Yukos olayı Rusya için bir dönüm noktası oldu. Bu olay, 2000’li yılların başlangıcındaki görece özgürlüklerin sonu ve daha katı bir ulusal denetimin başlangıcı oldu. Devletin güç sahibi olduğu ve bunu kullanacağı yatırımcılara gösterildi. Tüm yaşananlar, girişimcilerin, inovasyonun ve yabancı yatırımcıların önünü kesen bir belirsizlik ve dehşet ortamı yarattı.
Çin’de bir sonraki etapta neler olacağını düşünürken, Rusya’da yaşananları akılda bulundurmak hayli yararlı. Bu Ant’in de Yukos gibisi bir sonla karşılaşacağı manasına gelmiyor. Fakat yeniden de, Ma’nın alanı için daha katı kontroller ortaya çıkabilir. Aynı vakitte, Çin’in teknoloji alanındaki istikrarları düzenlemek için bir muhtaçlık ortaya çıkıyor ve teknoloji alanındaki rekabet, Çin hudutlarının ötesine taşıyor. Pekin’in düzenleyicileri, yıllardır, Ant üzere inovatif girişimcilere özgürlük tanıdı. Ma da bu özgürlükler sayesinde büyüme yakaladı.
Bu manada, Peterson Institute for International Economics’ten Martin Chorzempa’nın söylediği üzere, Ant’e karşı gerçekleştirilen atılımın zamanlaması, şirketin kapsamının, daha evvel halka arz açıklamasındaki kadar ayrıntılı anlaşılmamış olmasından kaynaklanıyor olabilir. Halka arz başlamadan evvel, süratle müdahale etmek ve küçük ölçekli yatırımcıları korumak için tedbir alınmak istemiş olabilir. Ma’nın Şangay’da yaptığı konuşma, baskıya işaret ediyordu ve bunu siyasi olarak mümkün kıldı.
Ekonomik özgürlükler ve siyasi kısıtlamaların dengelenmeye çalışıldığı ülkelerde, bu tıp baskıların tam tesirini tam manasıyla kestirim etmek epey güç.
Örneğin daha fazla hükümete ilişkin şirketin alım yapmasına müsaade vermek ise tehlikeli bir atak olabilir. Elbette, Ma ve imparatorluğuna yönelik daha fazla darbenin tesiri değerli olacak. Sonuç olarak, Ma’nın önüne geçmek, Rusya’da Khodorkovsky’yi engellemek kadar kolay olmayabilir. Çünkü Ma’nın ziyan görmesi, Çin’in inovasyonunu da etkileyecek.
Haber7
