Selahaddin Eyyubi, üç semavi din için de kutsal olan Kudüs’ü 88 yıllık Haçlı işgalinden kurtararak İslam dünyasının en değerli kahramanlarından birisi haline geldi.
Ordu komutanlığı, devlet adamlığı ve adaleti ile hem Doğulu hem de Batılı tarihçilerin yapıtlarında kendisinden övgüyle kelam ettiği Selahaddin Eyyubi, Hicaz bölgesine verdiği ehemmiyet hasebiyle “Hadimü’l-Haremeyn” (Mekke ve Medine’nin hizmetkarı) unvanını kullanan birinci hükümdar oldu.
638’de Hazreti Ömer’in halifeliği devrinde fethedilmesinin akabinde uzunca mühlet Müslümanların hakimiyetinde kalan Kudüs, Birinci Haçlı Seferi sonunda 1099’da tekrar Hristiyanlar tarafından işgal edildi.
AA muhabirinin çeşitli kaynaklardan derlediği bilgilere nazaran, Haçlı işgali altındaki kenti işgalden kurtaracak kumandan, 1138’de Irak’ın Tikrit kentinde dünyaya geldi. Selahaddin Eyyubi’nin babası Zengi hanedanlığında Tikrit, Ba’lebek ve Şam valilikleri yapmış Necmeddin Eyyub’tur.
Bir şehzade üzere yetişen ve iyi bir eğitim gören Selahaddin, genç yaşlarda Haçlılar’a karşı yapılan seferlere katılarak Şam şahneliğine kadar yükseldi.
Fatımilerin hilafetine son verdi
Nureddin Zengi’nin ordu kumandanı olan amcası Esedüddin Şirkuh’un kumandasında 1164 ve 1169 yıllarında Fatımi egemenliğindeki Mısır’a yapılan seferlere katılan Selahaddin, başarılı bir asker ve yönetici olarak öne çıktı.
Nureddin Mahmud Zengi’nin vekili olarak Mısır’ı ve Mısır’a bağlı yerleri müstakil bir hükümdar üzere yönetmeye başlayan Selahaddin, kendisine ve Türklere karşı direnen Fatımiler ile onları destekleyen Haçlılar ve Bizanslılarla çabaya girişti.
Mısır’a tam manasıyla hakim olan Selahaddin orduyu yine teşkilatlandırdı. Sünni medreseleri ve yeni kurumlar açtı. Fatımi bürokrasisini kademeli olarak tasfiye ederek, 1171’de Fatımi hilafetine son verdi.
Selahaddin Eyyubi, 1170 ve 1173 yıllarında, Kudüs Haçlı Krallığı’na karşı seferlere çıktı. Ayrıyeten 1173’te ağabeyi Turan Şah kumandasında Yemen ve Hicaz’a düzenlediği seferlerle bu kentleri devletin birer eyaleti haline getirdi.
Nureddin Mahmud Zengi, 1174’te ölünce yerine 11 yaşındaki oğlu El-Melikü’s-Salih İsmail geçti. Selahaddin, Salih’e bağlı kaldı ve onun ismine hutbe okuttu, para bastırdı.
Salih’in de genç yaşta vefatının akabinde Selahaddin, 1181’de Fırat’ın doğusuna geçti, Diyarbakır, Urfa, Harran, Rakka, Habur, Re’sül’ayn, Dara, Nusaybin üzere el-Cezire bölgesi kentlerini ele geçirdi akabinde stratejik ehemmiyete sahip Halep’i ele geçirerek Kudüs yolunu açtı.
KUDÜS’ÜN FETHİ
Selahaddin bir yandan devleti dağılmaktan kurtarmak, Orta Doğu’da İslam birliğini sağlamak için uğraşırken bir yandan da Haçlılarla uğraş etmek zorunda kaldı. Onun bu devirde Haçlılar’a karşı birinci değerli seferi, 14 Kasım-9 Aralık 1177 tarihleri ortasında gerçekleştirdiği Gazze-Askalan seferi oldu.
Selahaddin Eyyubi, Mısır’dan yapılan bu sefer sırasında düşmanın direncinin az olduğunu görünce çabucak Remle’ye yanlışsız ilerledi. Bu esnada Kral IV. Baudouin ile Renauld de Chatillon kumandasındaki Kudüs Krallığı güçlerinin ani baskınına uğradı ve savaşarak geri çekildi.
Selahaddin, Remle mağlubiyetinin yaralarını iki ay üzere kısa bir vakitte sarıp Kahire’den Şam’a hareket etti. Harim’i kuşatan Haçlılar onun gelmesi üzerine geri çekildi.
Haçlıların, Şam yoluna hakim bir noktadaki Beytülahzan denilen yerde kurdukları kaleyi kuşatarak 24 Ağustos 1179’da ele geçirdi. Bunun üzerine Haçlılar barış istemek zorunda kaldı.
Temmuz 1187’de Hittin denilen yerde Haçlılar’la yaptığı meydan savaşında büyük bir zafer kazanan Selahaddin, Haçlı ordusunu imha etti, bir kısmını da esir aldı. Esirler ortasında Kral Guy de Lusignan ve Kerek-Şevbek bölgesi hakimi Renauld de Chatillon da yer aldı.
Selahaddin, bu zaferden sonra süratli bir fetih hareketine girişerek, Filistin’de birçok kaleyi ele geçirdi. Birkaç hafta içinde büyüklü küçüklü 52 kent fethettikten sonra 20 Eylül 1187’de Kudüs’ü kuşattı. Mirac mucizesinin yıl dönümü olan 2 Ekim 1187 Cuma günü Kudüs fethedildi.
HAÇLILARIN TAHRİP ETTİĞİ MESCİD-İ AKSA’YI ELLERİYLE SÜPÜRDÜ
Kazanılan zafer taşkınlık yapılmadan büyük bir olgunluk içinde kutlanırken Haçlılar kentten çıkarıldı. Fakat Selahaddin Eyyubi, öteki Hristiyanların yanı sıra Musevilerin de kente yerleşmesine müsaade verdi.
Haçlılarca tahrip edilen Mescid-i Aksa’yı kendi elleriyle süpüren ve gül yağıyla yıkatan Selahaddin Eyyubi, Harem-i Şerif’i Hristiyanlara ilişkin sembollerden arındırdı.
Fetih sonrası Kubbetü’s Sahra’daki haçın da indirilmesinin akabinde 88 yıl boyunca duyulamayan ezan sesi tekrar kentin semalarında yankılanmaya başladı.
Birebir yıl Trablus Kontluğu ve Haçlıların kurduğu Antakya Prensliği’ne karşı sefere çıkan Selahaddin, Trablusşam’a ilişkin birkaç kale ile Antakya Prensliği’nin topraklarının birçoklarını ele geçirdi.
Öbür yandan Kudüs’ün ve birçok kalesinin düşmesi üzerine bütün Batı Avrupa ülkelerinin katıldığı yeni bir Haçlı seferi düzenlendi. Haçlılar 1189’da Akka’yı kuşattı. Selahaddin’in ordusu ile Haçlılar ortasında Akka önünde iki yıla yakın süren şiddetli savaşlar yapıldı.
Fransa Hükümdarı Philippe Auguste, Alman İmparatoru Barbarossa, İngiltere Hükümdarı Arslan Yürekli Richard orduları ve donanmalarıyla gelip savaşa katıldı. Akka, 12 Temmuz 1191’de Haçlılar’ın eline geçti. Fakat Selahaddin, Haçlılar’ın Kudüs’ü almak için yaptıkları teşebbüsleri boşa çıkardı. Daha sonra 1 Eylül 1192’de iki taraf ortasında 3 yıl 8 ay müddetli barış antlaşması imzalandı.
Selahaddin, Haçlılar’la antlaşma yaptıktan kısa bir mühlet sonra 4 Mart 1193’te Şam’da vefat etti. Kabri, Emevi Mescidi haziresinde bulunuyor.
İDEOLOJİK PARÇALANMAYA SON VERDİ
Vefat ettiği tarihte Mısır, Libya, Yemen, Filistin, Suriye ile Malatya ve Ahlat’a kadar Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da ve Hemedan’a kadar Kuzey Irak’ta onun ismine hutbe okunuyordu.
Selahaddin Eyyubi, geniş bir alanı kapsayan siyasi birlik kuran büyük bir devlet adamı olarak tarihe geçti. Bu siyasi birlik, Eyyubiler’in akabinde Memlükler’le devam etti, 1517’de Yavuz Sultan Selim’in Kahire’yi ele geçirmesiyle son buldu. Selahaddin, kuvvetli bir ordu, iyi çalışan bir devlet teşkilatı kurup, Fatımi hilafetini yıkarak bölgedeki ideolojik parçalanmaya son verdi.
Selahaddin Eyyubi’nin öbür büyük başarısı, Kudüs’ü ve Haçlılar’ın elinde olan birçok yeri kurtarması olarak tarihte yerini aldı. Kudüs’ü geri alması İslam dünyasının en ünlü kahramanları ortasında yer almasını sağladı.
İmar faaliyetleriyle yakından ilgilenen Selahaddin’in zamanında Filistin, Mısır, Hicaz ve Yemen’de çok sayıda medrese, zaviye, cami, köprü, kale, hamam inşa edildi.
İlim beşerlerine ve sanatkarlara verdiği ehemmiyet münasebetiyle Suriye ve Mısır, İslam dünyasının değerli ilim merkezleri haline geldi. Hicaz bölgesine, bilhassa Mekke ve Medine’ye değer veren Selahaddin Eyyubi, “Hadimü’l-Haremeyn” unvanını kullanan birinci hükümdar oldu.
DOĞULU VE BATILI TARIHÇILER ÖVGÜYLE KELAM ETTİ
Müslümanlar onun şahsında ülkü bir sultan, Haçlılar gerçek bir İslam kahramanı gördü. Doğulu ve Batılı tarihçilerin, müelliflerin yapıtlarında kendisinden övgüyle kelam edildi.
Fransız tarihçi Albert Champdor, Selahaddin Eyyubi’yi mertliği, düşmanlarına karşı da adaletli olması sebebiyle “İslam’ın en saf kahramanı” diye niteledi.
Selahaddin Eyyubi, verdiği kelamı ne değerine olursa olsun fiyat, affetmeyi severdi. Eman verdiği bireyleri katiyetle cezalandırmadı. Uzun devir savaştığı Haçlılar da onun bu istikametini çok takdir etti.
Cömert bir sultan olarak bilinen Selahaddin, öldüğünde ise özel hazinesinden yalnızca 1 Mısır dinarı ile 36 Nasıri dirhemi çıktı.
Haber7