Göktürk Devleti, Asya bozkırlarında demircilik yapan Aşina yani Hun İmparatorluğuna dayanır. Hun İmparatorluğuna bağlı olan kavim Hun İmparatorluğunun zayıflaması üzerine kendi içinde teşkilatlanmaya başlayarak bağımsızlığına kavuşur. Göktürklerin kendi içinde kurdukları teşkilatlanma giderek devlet hüviyetini kazanır. Kurulmaya başlayan devletin başına 540 yılında Bumin Kağan geçerek resmiyette de bağımsızlıklarını ilan ederler. Türk isminin kullanıldığı birinci devlet olan Göktürkler, ulusçu bir devlet olarak tarihe geçerler. Bununla birlikte ikili devlet teşkilatıyla yönetildiği halde merkezi otoritenin zayıflamadığı da Göktürk Devletinde görülür.
I.GÖKTÜRK DEVLETİ ÖZELLİKLERİ NELERDİR?
Göktürk Devleti, Bumin Kağan tarafından 540 yılında tarihte Türklerin kutsal yerleşim yeri olarak kabul edilen Ötüken’de kurulmuştur. Avarları yıkarak bağımsızlığını ilan eden Göktürkler, tarihte Türk isminin kullanıldığı birinci devlet olma özelliğine sahiptir. Göktürk Devleti, Bumin Kağan ve İstemi Yabgu tarafından ikili devlet olarak yönetilmiştir. Başarılı bir siyaset izleyen Göktürkler, Doğu’ya yanlışsız ilerleyerek Çin’e baskı yapmaya başlamıştır. Göktürklerin en güçlü ve parlak periyodu Mukan Kağan periyodunda yaşamıştır.
Her Asya kavmi üzere Göktürkler de İpek Yolu için gayret etmiştir. İpek Yolları üzerine kelam sahibi olabilmek için evvel Sasanilerle iş birliği yaparak Ak Hun’ları ortadan kaldırır akabinde Sasanilerin güçlendiği görünce de Bizans’la iş birliği yaparak Sasanileri ortadan kaldırmışlardır. Sasanilerin ortadan kaldırılması Hz. Ömer’in İran fethini kolaylaştırmıştır ve Türklerle Müslümanların birinci teması kurulmuştur.
Bumin Kağan Doğu’yu kardeşi İstami Yabgu ise Batıyı yönetmiştir. Göktürk Hükümdarı Taspar Kağan, Budizmi benimseyerek devletin dinini değiştirmesi nedeniyle öteki hükümdarlardan farklı bir yere sahiptir. Göktürk Devletinin Batı yakası zayıflayarak yıkılmaya başlayınca merkezi otorite güçsüzleşir ve 630 yılında yıkılır. Göktürklerin Batısı zayıflayıp yıkılınca Doğu’da zayıflar ve 658 yılında yıkılır. Göktürkler zayıflayınca Çin’in esaretine girer ve 52 yıl boyunca Çin Egemenliğinde kalır.
I.GÖKTÜRK HÜKÜMDARLARI
Bumin Kağan (546-552)
Kolo (Kara) Devri (552-555)
Mukan Devri (555-572)
Tapo Devri (572-581)
Işbara Periyodu (581-582)
Işbara Devri (582-587)
Yehu Devri (587-589)
Tülan Periyodu (589-600)
Kimin Periyodu (600-609)
Şipi Devri (609-619)
Çulo Periyodu (621-630)
Kie Li Devri (621-630)
Tardu Periyodu (583-603)
Çulo Periyodu (603-611)
Şikoei Devri (611-618)
Tong Yabgu Devri (618-628)
Se Yabgu Devri (628-630)
Hsili Periyodu (630-633)
Işbara Periyodu (634-639)
Jubi Periyodu (645-650)
Holu Devri (651-657)
Haber7
