Türkiye’nin NAVTEX duyurusunun akabinde Yunan basını Aksaz Deniz Üssü’nden 15’ten fazla Türk savaş gemisinin bölgeye gerçek hareket ettiğini sav etmiş ve GKRY’de bulunan Yunan Genelkurmay Lideri ülkesine acil dönüş yapmıştı. Türkiye’nin Doğu Akdeniz’deki faaliyetleri Yunanistan’ın, Ege’deki ada parçacıkları üzerinden kendi kıta sahanlığını genişletme ve “Türkiye’yi Anadolu Yarımadası’na hapsetme” hayallerini suya düşürüyor. Yunanistan Dışişleri Bakanlığı’nın son açıklaması da Türkiye’nin geçit vermediği planları gözler önüne serdi.
YUNANİSTAN’IN EGE HAYALLERİ İFŞA OLDU
Yunanistan Dışişleri Bakanlığı’nın, Türkiye’nin, Oruç Reis’in Doğu Akdeniz’deki faaliyetleri ile Yunanistan’ın kıta sahanlığı üzerindeki egemenlik haklarını ihlal ettiği istikametindeki son savı, bu ülkenin Ege Denizi’nde Türkiye’ye birkaç kilometre uzaklıkta bulunan ada parçacıkları üzerinden kurduğu hayalleri ortaya çıktı.
Türkiye, Yunanistan’ın kendisine on binlerce kilometrekarelik kıta sahanlığı kurma planını, masada deniz yetki alanlarına ait ilgili ülkelerle imzaladığı mutabakatlarla, alanda ise Ege ve Doğu Akdeniz’de Barbaros Hayreddin Paşa ve Oruç Reis sismik araştırma gemilerinin, Yavuz ve Fatih sondaj gemilerinin faaliyetleriyle memleketler arası hukuk tabanında attığı adımlarla bozuyor.
YUNANİSTAN’IN SAVLARININ MILLETLERARASI HUKUKTA KARŞILIĞI YOK
Yunanistan’ın, ada modüllerini “ana kara” üzere varsayarak uzaklık unsuruna nazaran yaptığı açıklamaların memleketler arası hukukta karşılığı bulunmuyor.
Milletlerarası hukukta kıta sahanlığı ve münhasır ekonomik bölge (MEB) sınırlandırmasında uzaklık prensibi bir kural olarak zikredilmiyor.
Gerek milletlerarası hukuk gerek Birleşmiş Milletler (BM) Deniz Hukuku Sözleşmesi’ndeki temel kural “hakça paylaşım” unsuru. Bu prensibe nazaran, adalara ana karalara kıyasla daha az kıta sahanlığı/MEB alanı verilebiliyor. Hatta adalar büsbütün çevrelenebiliyor. Bu noktada adaların büyüklüğü, cephe uzunlukları, pozisyonu, ana karalardan ne kadar uzak oldukları üzere birçok faktör dikkate alınıyor.
Yunanistan’ın, başta Meis olmak üzere, kendi ana karasından uzaktaki adaların varlığına dayandırarak Oruç Reis Sismik Araştırma Gemisi’nin faaliyet alanına ait ortaya attığı tez da memleketler arası hukuk karşısında boşa çıktı.
Türkiye, Doğu Akdeniz’de devam eden hidrokarbon faaliyetleri çerçevesinde, Oruç Reis’in Doğu Akdeniz’de yeni bir sismik araştırma faaliyetinde bulunacağını, yayımladığı NAVTEX (Denizcilere Duyuru) ile kamuoyuna duyurdu.
Ayrıyeten, Oruç Reis’in araştırma yapacağı deniz alanı, Türkiye’nin BM’ye bildirdiği kıta sahanlığı hudutları ve 2012’de Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı’na (TPAO) verilen ruhsat alanları içinde yer alıyor.
Barbaros Hayrettin Paşa’nın daha evvel de kelam konusu sahanın bir kısmında faaliyetlerde bulunduğunu hatırlatan Türkiye, Yunanistan’ın tezlerini hukuk yerinde de çürüttü.
Ankara, yüzölçümü 10 kilometrekare olan, Anadolu’ya 2 kilometre, Yunan ana karasına ise 580 kilometre uzaklıkta olan bir adanın 40 bin kilometrekare genişliğinde kıta sahanlığı alanı yaratmasının rasyonel ve milletlerarası hukuka uygun bir tez olmadığını vurgulayarak, Yunanistan’ın savlarını reddediyor.
“MEİS ADASI’NA HUDUT TANINMASI HAKKANİYETE AYKIRIDIR”
AA muhabirinin hususa ait sorularını yanıtlayan Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi ve Ankara Üniversitesi Deniz Hukuku Uygulama ve Araştırma Merkezi (DEHUKAM) Müdürü Prof. Dr. Hakan Karan, Milletlerarası Adalet Divanı kararları ile Türkiye’nin taraf olmadığı BM Deniz Hukuku Sözleşmesi’ne işaret etti.
Karan, bu kararlar ve Mukavele doğrultusunda, milletlerarası hukuka uygun olarak iki devlet ortasındaki kıta sahanlığı ve MEB sınırlandırmasında hakkaniyetin ve bu kapsamda özel durumların dikkate alındığını vurguladı.
Bu özel durumlardan en kıymetlisinin ise “kendi karasına uzak ve özellikle karşı devlet ülkesine yakın adalar” olduğunu belirten Karan, şöyle devam etti:
“Uluslararası hukuk (kendi karasına uzak karşı devlete yakın adalar konusunda) hudut belirlemede ya hiç tesir vermiyor yahut az tesir tanıyor. Bunun tipik örneği Meis Adası olup, bu adaya Yunanistan’ın hudut belirleme tesiri sav etmesi hakkaniyete alışılmamıştır. Toplam yüzölçümü 12 kilometreden düşük, Türkiye’ye 2 kilometre, Yunanistan’a 580 km uzaklıkta olan bir adaya kıta sahanlığı yahut MEB tanınamaz.”
Karan, Memleketler arası Adalet Divanı’nın bu bahisteki yakın tarihli emsal kararının, Romanya ile Ukrayna ortasındaki hudut uyuşmazlığında, Ukrayna’ya ilişkin lakin Romanya’ya yakın Yılan Adasının sonlandırmadaki tesiri üzerine verildiğinin altını çizdi.
Bu adaya sonlandırmada hiç tesir tanınmadığına dikkati çeken Karan, “Bu üzere onlarca karar bulunmaktadır. Ne var ki hukukta 2 artı 2 her vakit 4 etmediğinden mevzunun itinayla üzerine gidilmesi ve takibi gerekmektedir.” formunda konuştu.
ÇOKÇA TARTIŞILAN KAVRAMLAR
Son yıllarda Doğu Akdeniz ve Ege Denizi’ndeki ihtilafların gündemin ön sıralarında yer almasıyla kimi kavramlar daha sık kullanılmaya başladı. Bunların başında kıta sahanlığı, münhasır ekonomik bölge, kara suları ve Navtex geliyor.
AA, kelam konusu kavramları tanımlamalarını ve tartışmalara mevzu olan kısımlarını derledi:
Kıta sahanlığı: Kıta sahanlığı, devletlerin ekonomik manada üzerinde muhakkak hükümran haklara sahip olduğu milletlerarası deniz alanlarından biri. Bir kıyı devletinin kara suları dışında kalan deniz yatağı ve toprak altında birtakım ekonomik haklar kullandığı alan olarak tanımlanan “kıta sahanlığı”, Memleketler arası Adalet Divanı’nın 1969 tarihli kararında, “açık deniz altında kıyı devletinin ülkesinin ya da ülkesel egemenliğinin devamı ya da doğal uzantısı” halinde tabir ediliyor. Bu alan üzerindeki yetkilerin kullanımı duyuruya tabi değildir.
Münhasır ekonomik bölge (MEB): 1958’de memleketler arası hukukta tanımlanan MEB, kıta sahanlığının kıyı devlete tanıdığı petrol ve doğalgaz arama ve çıkarmaya ait hükümran hakların yanı sıra balıkçılık üzere su kütlesindeki canlı kaynaklara ait hakları da kapsıyor. Kıta sahanlığı doğal hak iken MEB ise ülkelerin duyuru ettiği bölgeleri tanımlıyor. MEB duyurusunda çakışan talepler ilgili ülkelerin uzlaşmasıyla tahlile kavuşuyor. Hakça yapılan paylaşımlar dikkate alınmak şartıyla MEB alanı 200 deniz miline kadar uzanabiliyor.
Kara suları: Bir kıyı devletinin kara ülkesini çevreleyen ve milletlerarası hukuka uygun olarak açıklara yanlışsız belli bir genişliğe kadar uzanan kıyı devletine ilişkin deniz egemenlik jenerasyonuna kara suları deniliyor. Türkiye ve Yunanistan ortasında deniz hududu şimdi bir mutabakatla belirlenmedi. Bu nedenle hem Türkiye hem de Yunanistan kara sularının Ege Denizi’ndeki genişliği 6 deniz mil kabul ediliyor. Kara sularının 12 deniz miline çıkarılması halinde Yunanistan’ın kara suları Ege Denizi’nin yüzde 70’ine hakim olacak. Türkiye’nin kara suları ise Ege Denizi’nin yüzde 10’undan aza inecek.
Navtex: İngilizce “Navigational text messages” tabirinin kısaltması olan Navtex, denizcilere yapılan bir çeşit memleketler arası duyuru fonksiyonu görüyor. Navtex paylaşımlarıyla seyir halindeki gemiler bilgilendiriliyor; tehlike ya da risklere karşı uyarılıyor. Kazalar, meteorolojik iddialar, arama kurtarma faaliyetleri üzere durumlar hakkında iletiler veriliyor. Iletiler, Deniz Kuvvetleri Seyir Hidrografi ve Oşinografi Dairesi tarafından yayımlanırken, gemiler bunları Navtex aygıtlarıyla algılayıp haberdar oluyor.
Haber7
