Suudi Arabistan, Çin’in, tarihi müttefiki olan ABD’nin yerini almasını tercih etmese de nükleer silahların yayılmasının önlenmesine ait memleketler arası kıstaslar çerçevesinde kendi nükleer programını geliştirmesi konusunda Pekin’in yardım koşullarının Washington kadar katı olmadığını düşünüyor.
Üstelik Riyad idaresi, Eylül 2019’da Suudi Arabistan’ın ulusal petrol şirketi “Saudi Aramco” petrol tesislerine düzenlenen ataklarda Beyaz Saray’dan akının sorumlusu olduğu düşünülen İran tehdidine karşı istediği takviyesi görmemesinin akabinde Washington’a eski itimadını kaybetti.
TEL AVİV TELAŞ DUYUYOR
Buna karşın Riyad, Suudi Arabistan’ın klasik düşmanı İran’la müttefik olan Moskova ve Pekin’e karşı Washington’ı tercih etse de iş nükleer silah üretimine gelince bu eğilimini gözden geçiriyor.
Suudi Arabistan’ın nükleer silah üretmesine karşı olan Washington ve Tel Aviv ise bundan telaş duyuyor.
SARI KEK ÜRETİM TESİSİ
ABD’li ve İsrailli yetkililer, ABD basınında çıkan başşehir Riyad’a yakın bir çölde Çin’in yardımıyla nükleer silah üretimi için gerekli uranyum zenginleştirmede kullanılan öğütülmüş uranyum oksit (sarı kek) üretim tesisi inşa edildiği haberlerinin akabinde tasalarını gün yüzüne çıkardı.
Kelam konusu “sarı kek” üretim tesisinin, Suudi Arabistan’ın kuzeybatısındaki Medine ile Tebuk kentleri ortasındaki bir bölgede yer aldığı belirtiliyor.
Üstelik Çin’in yardımı bununla sonlu kalmıyor. Çin, nükleer reaktörler alanındaki iş birliğine ek olarak, Suudi Arabistan’ın uzun menzilli balistik füzeler üretmesi ve geliştirmesine de katkı sağlıyor.
ABD ve İsrail, Çin’in Suudi Arabistan çölünde inşasına yardım ettiği füze fabrikası dizaynının, Pakistan’da 1990’lardan beri faaliyet gösteren emsal bir fabrikanın dizaynına çok benzediğinin ortaya çıkmasının akabinde Riyad’ın nükleer füzelere sahip olabileceğinden telaş ve rahatsızlık duyuyor.
ÇİN TAKVIYESIYLE NÜKLEER SİLAH
2016 yılına kadar hazırlanan memleketler arası raporlara göre Suudi Arabistan, sivil kullanım hedefiyle nükleer güç projeleri için sırf temel bir altyapıya sahipken, dışarıdan dayanak almadan nükleer silah üretme yeteneklerini geliştirecek teknik kaynaklardan büsbütün mahrum.
Suudi Arabistan, sarı kek üretim tesisinde, Nükleer Silahların Yayılmasını Tedbire Antlaşması’na (NPT) uymamaya karar verirse Çin’in dayanağıyla birkaç ay içinde uranyum zenginleştirme ve nükleer silah üretim yeteneğine sahip olabilir.
Riyad idaresi, nükleer projelerinin sırf sivil kullanım için olduğunu her vakit vurguluyor. Suudi yetkililer, nükleer reaktör inşa etmedeki hedefin elektrik gücü üretim kaynaklarını çeşitlendirmek ve tuzdan arındırma tesislerinin işletilmesinde kullanılması olduğunu söylüyor.
Lakin bölgede İran ile artan tansiyon, Suudi Arabistan’ın Tahran ile nükleer silah yarışına girmesinin kapısını açabilir. Suudi Arabistan, İran’a karşı caydırıcı bir güç olarak nükleer silaha sahip olmanın gerekliliğine inanıyor.
Riyad’ın sivil kullanım için nükleer güç seçeneklerine başvurma emelleri, 2006 yılında Körfez İşbirliği Kurulu (KİK) üyesi altı Arap ülkesinin, barışçıl hedefli ortak nükleer program geliştirmeyi planladıklarını açıklamasının akabinde başladı.
Suudi Arabistan’ın nükleer planları, iktisadının petrole bağımlılığının kırılması, petrol dışı bölümlerin geliştirilmesi ve özel teşebbüsün güçlendirilmesi gayesiyle 2016’da açıklanan 2030 Vizyonu kapsamına dahil edildi.
Bu kapsamda Suudi Arabistan, 2040 yılına kadar 80 milyar doların üzerinde bir maliyetle 16 nükleer reaktör inşa etmek için Fransa, Arjantin, Güney Kore ve Kazakistan üzere birtakım ülkelerle nükleer güç alanında ikili iş birliği muahedeleri yaptı.
NE EMELLE KULLANILACAĞI MERAK EDİLİYOR
Mart 2019’da ABD basını tarafından yayınlanan uydu imajlarında, Suudi Arabistan’ın Riyad’daki birinci nükleer santralinin tamamlanmak üzere olduğu gösteriliyor. Santralin ne hedefle kullanılacağı ise başta ABD ve İsrail olmak üzere birçok ülkenin telaşını artırıyor.
İsrail, Amerikan CBS kanalına 2018’de açıklamalarda bulunan Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Selman’ın, “Eğer İran nükleer bomba geliştirirse, elbet, biz de en kısa vakitte birebirini yaparız” açıklamalarına dayanarak, Suudi Arabistan’ın gelecekteki bir nükleer silah programı için altyapı oluşturacağından telaş duyuyor.
İsrailliler, ABD ile öbür müttefik ve ortak ülkeler üzere bölgedeki tansiyonun tırmanmasının akabinde İran tehditleri karşısında Suudi Arabistan’ın nükleer silahlanma programı mümkünlüğü konusundaki telaşlarını gizlemiyor.
İsrail’in telaşları, Trump’ın, 2015’te İran ile dünya güçleri ortasında imzalanan nükleer muahededen 2018’de tek taraflı olarak çekilmesi ve İran’a yönelik “tarihin en ağır yaptırımlarını” uygulamaya başlamasının akabinde daha da arttı.
P5+1 ülkeleri olarak bilinen Çin, Fransa, Rusya, İngiltere, ABD ile Almanya’nın yanı sıra Avrupa Birliği (AB), İran ile 2015’te Tahran’ın nükleer faaliyetlerinin düzenlendiği ve kontrol altına alındığı bir mutabakat imzalamıştı.
Lakin ABD Lideri Donald Trump’ın misyona gelmesinin akabinde Washington mutabakattan tek taraflı çekilerek, İran’a yine yaptırım uygulamaya başlamıştı. İran da buna karşılık ABD, yükümlülüklerini yerine getirmediği sürece İran’ın mutabakattan kısmen çıkacağı ve uranyum zenginleştirme faaliyetlerini artıracağı tehdidinde bulunmuştu.
İSRAİL YAKINDAN TAKİP EDİYOR
İsrailli yetkililer, ortalarındaki “örtülü” ittifakın devamı, İran karşısındaki paydaşlığı ve İsrail’in Suudi Arabistan’ın en yakın müttefiki Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ile barış mutabakatı imzaladıktan sonra ulaşmak istediği bağlantıların ziyan görmemesi adına Suudi nükleer programını büyük bir dikkatle takip ediyor.
Suudi Arabistan’ın nükleer silahlar konusundaki tavırlarını araştırdığımız da Krallığın üç istikametli tavrı olduğu sonucuna varılabilir. Bunlar; potansiyel tehditler karşısında caydırıcı bir güç olarak nükleer silah üretme arayışı, nükleer bir ülke ile ortak savunma mutabakatı imzalaması ve Orta Doğu’yu nükleer silahlardan arındırılmış bir bölge haline getirmeye yönelik memleketler arası gayretlere liderlik etmek yahut bunları desteklemek olarak okunabilir.
Birinci tavır olan nükleer silah üretmenin daha gerçekçi olduğu söylenebilir. Üstelik bu, devletin otoriter kararlarına halel gelmeden gerçekleştirilebilir. Ya da ortak savunma muahedesi da imzalanabilir. Lakin bölgenin nükleer silahlardan arındırılmasına yönelik davetler gerçekçi olamaz. Zira yalanlamasına karşın İsrail’de onlarca nükleer başlık bulunuyor.
PAKİSTAN’IN ROLÜ
Öte yandan yakın vakitte batılı ülkelerde Pakistan’ın nükleer silahının, Suudi Arabistan’ın dış tehditlerle gayretinde caydırıcı güç olduğu kanaati oluştu.
Bu bahisteki raporların birçok, Pakistan’ın 80’li yıllarda nükleer silaha sahip olmasının arkasında Suudi Arabistan’ın olduğuna işaret ediyor.
Pakistan’ın nükleer silaha sahip olması için Çin’in zımnî bir program kapsamında nükleer bomba üretmesi için zenginleştirilmiş uranyum hususu temin etmesinin yanı sıra Suudi Arabistan’ın da maddi takviye verdiği düşünülüyor.
Suudi Arabistan’ın, Pakistan’a nükleer silah üretmesi için sunduğu finans dayanağının, Riyad idaresinin gerektiğinde bu silahı kullanma imkanına sahip olması için iki ülke ortasında imzalanan bir mutabakata dayandığı belirtiliyor.
Lakin nükleer silah konusunda Pakistan’la iş birliği yaptığı ve nükleer program edinmesi için bu ülkeye maddi dayanak verdiği haberlerini yalanlayan Riyad idaresi, İslamabad’ın elindeki silaha güvenmekle yetinmeyerek, bunun kendi elinde de bulunmasını istiyor.
Suudi Arabistan’ın, Pakistan hükümetleriyle her vakit iyi olmayan ilgileri de bu hususta rol oynuyor. Lakin hükümetlerin ortası ebediyen iyi olmasa da Suudi Arabistan’ın, Pakistan ordusunun üst seviye yetkilileriyle her vakit güçlü bağlantıları bulunuyor.
Haber7
