Son yıllarda ‘sosyal güvenlik reformu’ ismiyle yapılan pek çok düzenleme, emeklilikle ilgili hesapları da değiştirdi. Birden fazla kişi ne vakit, hangi kaidelerde emekli olacağını dahi hesaplayamaz oldu. Bu karmaşık yapıyı kolay bir biçimde anlatmaya çalıştık.Daha evvelki yasa unsurlarına nazaran, 8 Eylül 1999’a kadar, bayanlar 38 erkekler ise 43 yaşında emekli olabiliyorlardı. Bunlar erken yaşta emekliliği sağlayan hususlardı. Fakat daha sonraki yıllarda yapılan düzenlemelerle 8 Eylül 1999 tarihinden sonra emeklilik şartları zorlaştı, emekli olabilme yaşı ve prim ödeme gün sayısı yükseltildi. Kademeli olarak yükseltilen emeklilik yaşı, 1 Ocak 2048 tarihinden itibaren 65 olacak.
Bu tarihler kıymetli
Yeni düzenlemeyle emeklilikte 1 gün bile, 1 yıl farkedebiliyor. Bu nedenle, emeklilik yaşı ve prim gün sayısı hesaplanabilmesi için sigortalı çalışmaya başlanılan tarih ve yasal değişikliklerin yapıldığı andaki sigortalılık mühleti kıymetli. SSK’lıların emekli aylığı hesaplamasında üç farklı periyot ve üç farklı hesap kelam konusu. Bunlar şöyle:
8 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olanların durumu.
8 Eylül 1999 ile 30 Nisan 2008 ortasında sigortalı olanların durumu.
30 Nisan 2008 sonrasında sigortalı olanların durumu.
Ekim 2008 sonrası düşük
2000 yılından evvelki çalışmalar için gösterge sistemi temel alınıyor ve bu devirde aylık bağlama oranı yüksek. Bu periyot içerisinde ne kadar çok prim ödenmişse, emekli aylığı o kadar yüksek oluyor. İkincisi, 2000 sonrası ile 2008 Ekim ayı öncesi periyot. Bunda da aylık hesabında gösterge sistemi yerine TÜFE (tüketici enflasyonu) ve gelişme suratının birlikte dikkate alındığı güncelleme katsayısı sistemi uygulanıyor. Bu tarihler ortasında aylık bağlama oranı düşük olduğu için ödenen primlerin tesiri biraz daha az. 1 Ekim 2008 sonrası periyot kritik. Bu periyottaki hesaplamalarda güncelleme katsayısı hesaplanırken ulusal gelir gelişme suratının yüzde 30’u dikkate alınıyor. Münasebetiyle üç periyot içerisinde en düşük aylık bağlama oranı bu devirde oluşuyor.
Aylık nasıl yükseltilir?
Aylıkları yükseltmenin birkaç tekniği var. Emekli aylığını yükseltecek en kolay tahlil prime temel yarar meblağının yüksek gösterilmesi. Yani SGK’ya yüksek fiyat düzeyinden prim yatırmak. Patronlarının gerçek fiyatları üzerinden prim yatırıp yatırmadığını denetim etmek sigortalı açısından çok kıymetli. Aksi takdirde, emeklilikte hayal kırıklığı yaşanabilir. Emekli aylığını yükseltecek bir başka sistem, Ocak 2000 periyodu öncesi askerlik ve doğum borçlanmaları. Bu periyot için borçlanma yapılırsa, bir de tavandan yani en yüksekten ödeyerek borçlanılırsa emekli aylığını yükseltmek mümkün.
Memurlarda durum
Emekli aylığı konusunda memurlarla ilgili hesaplama yapmak daha kolay. Memurun emekli aylığını; memurun derecesi, kademesi, hizmet mühleti ve ek göstergesi belirliyor. Memurların emekli aylığını en çok etkileyen konu ise ek gösterge. Bu da memurun vazifesine ve unvanına nazaran belirleniyor. Ekim 2008’den evvel misyona başlayan memurların emekli aylığı hesaplamasında gösterge ve katsayı sistemi temel alınıyor.
Ortalama yarara nazaran
Bu hesaplamaya nazaran, 25 yıl hizmet vermiş memurun aylık bağlama oranı yüzde 75. Yani ortalama aylık karın yüzde 75’i emekli aylığı olarak bağlanıyor. Ekim 2008 sonrası birinci defa sigortalı olan memurlar 25 yıl çalışma karşılığı fakat ortalama aylık çıkarlarının yüzde 50’sini yani yarısını emekli aylığı olarak alabiliyor. Hasebiyle bu durum, eski memurların emekli aylığı ile yeni memurların emekli aylıkları ortasında ortalama yüzde 30’luk fark doğmasına neden oluyor.
Bağkur’da prime bakın
Bağkurlu’nun emekli aylığının hesaplanmasında birebir SSK’lılar üzere üç devir çalışmaları ve bu çalışmaların karşılığında belirlenen aylık bağlama oranı kelam konusu. Bağkurlu 2000 öncesi periyotta yüksek gelir seviyesi üzerinden yani yüksek basamaktan prim ödemişse, emekli maaşı daha yüksek oluyor. 1 Ekim 2008 sonrasında prim ödemesi başlamışsa emekli aylığı daha düşük hesaplanıyor. Bu nedenle, emekli aylığının yüksek olmasını isteyen Bağkurluların, prime temel yararlarını yükseltmeleri, yüksekten prim ödemeleri menfaatlerine olur.
Haber7
