Çanakkale’nin Ayvacık ilçesinde asırlardır birçok medeniyete konut sahipliği yapan Assos, günümüzde kuzey yamacına kurulmuş olan Behram köyü ile antik ve çağdaş ömrün kesintisiz devam ettiği nadir kentlerden birisi olmayı sürdürüyor. Kuruluşu M.Ö. 2000’e uzanan Assos yani Behram köyü; antik limanı, Athena Tapınağı, amfi tiyatrosu, tarihi camii, köprüsü, kalesi, taş konutları, otelleri ve restoranlarıyla her yıl yüz binlerce ziyaretçiyi ağırlıyor. Assos Ören Yeri’ni ve ömrün sürdüğü Behram köyünü birebir anda gezen ziyaretçiler, çağdaş çağdan geçmişe gerçek uzanan bir seyahat yapıyor.
Çanakkale sonlarını kapsayan ve antik çağda Troas olarak isimlendirilen bölgenin güneyindeki volkanik bir yanardağ üzerinde, Midilli Adası’nın tam karşısında M.Ö. 2000’li yıllarda kurulmuş olan Assos, akropolis üzerindeki Athena Tapınağı’ndan izlenen 360 derecelik görünümüyle her yıl yüz binlerce ziyaretçiyi ağırlıyor.
Antik kentin kuzey yamacında, 1. Derece Arkeolojik Kentsel Sit Alanı ve antik surların içinde kalan Behram köyünde, yalnızca eski konutların restore edilmesine müsaade veriliyor. Muhafaza altındaki konutlar, tıpkı antik kalıntılar üzere buranın lokal bir taş tipi olan gri renkli andezitten inşa edilmiş. Behram ya da antik çağdaki ismiyle Assos; otel ve restoranların yer aldığı antik limanı, akropolis üzerindeki Athena Tapınağı, güney yamacındaki amfi tiyatrosu, bugünkü köy içerisinde kalmış olan Hüdavendigar Camii, Murat Hüdavendigar Köprüsü, tarihi kalesi ve taş konutlarıyla her yıl yüz binlerce kişi tarafından ziyaret ediliyor.
Şu anki nüfusu 705 olan Behram köyünde, akropolis üzerinde birinci aile çay bahçesini açan ve bugün köy ilkokulu yanında restoran işleten Hasan Cengiz, kimileri asırlık olan taş konutların en değerli özelliğini yazın serin, kışın da sıcak olması olduğunu söylüyor . Köy sokaklarına kurdukları stantlarda gelen ziyaretçilere ikramlık eşyaların yanı sıra kendi yaptıkları besin eserlerini satan Behram köyünün bayanları ise, bu formda mesken ekonomilerine katkı sağlıyor.
YAŞAYAN BİR KÖY
İzmir’den gelerek köyü gezen Dilek Aydınlıoğlu, Assos’a gelirken yalnızca bir antik kent ile karşılaşacağını düşündüğünü, lakin karşısında hala ömrün devam ettiği bir köy bulduğunu belirterek, meskenlerin ve sokakların görülmeye kıymet olduğunu söyledi.
İstanbul’dan gelerek köyü gezen Ayşe Aksoy, “Buraya birinci kere geldim. Tapınağa çıktım ve görüntü çok hoş. Yalnızca görüntüsü için bile buraya gelinir. Tarihi bir cami var ve çok hoş. Meskenler otantik, çok değişik. Herkes gelsin ölmeden evvel buraya kesinlikle görsün, zira çok hoş bir yer” dedi. Eşi Gizem ve kızı Eylül ile birlikte İzmir’den Assos’a gezmeye gelen Emre Gölboyu ise, “Assos bizce çok büyülü bir yer. Eski zamanlardaki dokuyu hala burada tadabiliyoruz. Harabeleri gezdik. Camiyi gezdik. Çok hoş dekore edilmiş bir otelde kalıyoruz” diye konuştu.
Behram Köyü Muhtarı Numan Türkay ise, tarih, tabiat, deniz ve kültürün buluştuğu bir köyleri olduğunu belirterek, “Türkiye’de daima bir hayatın olduğu köyüz. Tarihi korumak için elimizden geleni yapıyoruz. Mirasımıza, kültürümüze sahip çıkıyoruz. Köyümüz çok ziyaretçi alıyor. Bundan ötürü mutluyuz” dedi.
4 BİN YILDIR ÖMÜR KESİNTİSİZ DEVAM EDİYOR
Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın müsaade ve dayanağı yanında Türk Tarih Kurumu ve İçdaş tarafından da desteklenerek 12 ay boyunca devam eden Assos hafriyat çalışmaları, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Arkeoloji Kısım Lideri Prof.Dr. Nurettin Arslan başkanlığında yürütülüyor. Hafriyat Lideri Prof. Dr. Nurettin Arslan, Assos’un, 4 bin yıldır kesintisiz hayatın devam ettiği seçkin kentlerden birisi olduğunu belirtti.
Asırlar evvel bu bölgede bir kent kurulmasının en kıymetli sebebinin, bilhassa Edremit Körfezi’ne bakıldığında gemilerin sığınabileceği doğal bir limanın bulunmayışı olduğunu anlatan Arslan, “Buharlı gemilerin icat edildiği tarihe kadar, hiçbir gemi için kuzey rüzgarları estiği vakit Assos Limanı dışında sığınabileceği tek bir liman yoktur. Bu kenti kıymetli kılan, Kuzey rüzgarlarına karşı korunaklı bir limana sahip olmasıdır. Bu nedenle kentin Osmanlı devrinde de ehemmiyetini koruduğunu görmekteyiz. Assos, bilhassa 18’inci yüzyıldaki gezginler tarafından dünyadaki en hoş Yunan kent örneği olarak görülüyor. Gerek pozisyonu, gerek etrafı ve antik yapıların korunmasıyla ender kentlerden biri olarak kabul ediliyor. Daha sonraki süreçte de buradaki beşerler tıpkı materyallerden meskenlerini yaptıkları için gerek antik gerekse çağdaş hayat bir ortada yaşayabiliyor. Birtakım kentler vardır, antik devirde çok kıymetlidir. Daha sonra terk edilmiş bir ören yeri halindedir. Assos’un da, antik periyottaki kadar büyük ve kıymetli olmasa da bir köy olarak hayatını devam ettirdiğini görmekteyiz” dedi.
ASSOS GEÇMİŞTE YOKSUL BİR KÖYDÜ
18 ve 19’uncu yüzyılda Assos’u ziyaret eden batılı seyyahların, 30-40 haneden oluşan yoksul bir köy olduğunu aktardıklarını söyleyen Prof. Dr. Nurettin Arslan, “O devirde burada yaşayan insanların yalnızca keçi sürüleri, birtakım hayvanları var. Karınlarını doyuracak kadar, hayli da yoksul bir hayat sürdüklerini görmekteyiz. 1881-1883 yılları ortasında burada hafriyat yapan Amerikan mimar J. Clarke; köyde tüccarların ilgisini çekebilecek tek ticari eserin bayanların dokudukları çizgili kilimler olduğunu ve köylülerin tüm gereksinimlerini kendilerinin karşıladığını aktarmıştır” diye konuştu.
ASSOS İSKELESİ, BİR GALATA İSKELESİ KADAR DEĞERLİ
Dışarıdan gelen tek malın ise, Avusturya’dan gelen kibrit olduğunu anlatan Arslan, “Limanda az sayıda gemi olduğu söyleniyor 1881 yılına kadar. Günde 3-4 tane küçük yelkenlinin geldiğini biz bu kaynaklardan biliyoruz. O tarihte buradan giden malların başta meşe palamudu olmak üzere; zeytin, zeytinyağı, armut, odun ve mangal kömürü olarak sıralandığını görüyoruz. Lakin 1890 ya da, 19. Yüzyılın sonralarına gerçek aslında, bölgedeki ekonomik gelirlerin arttığını fark ediyoruz. Zira 1907’de başlayan çizilmiş bir proje var. Onun dışında 1910 ve en son da 1923 yılında bu limanın temizlenmesine ait projeler hazırlanmış ve hayata geçirildiğini görmekteyiz. Liman 1940-1950’lere kadar varlığını devam ettiriyor. Zira biz yeniden Cumhuriyet periyodundaki Resmi Gazetelere baktığımız vakit da burada iskelelerden alınacak vergi ölçüleri mevcut. Behram iskelesi, bir Galata iskelesi kadar değerli, birinci sınıf iskeleler ortasında yer alır. Vergilerin de ona nazaran yüksek olduğunu görebiliriz. Ne vakit ki buharlı gemiler icat oluyor, rüzgarın pek rol oynamadığı bir periyoda geliniyor, artık o limanın eski özelliğini yitirdiğini görebiliyoruz” dedi.
ASSOS YAŞAYAN BİR KENT
1990’lardan itibaren Behram köyünün bütün bu insanların ilgisini çekip, cazibe merkezi haline geldiğini tabir eden Arslan, “Assos’un tahminen de kendine mahsus özelliklerini sıralamak gerekirse; gelen insanların çok farklı taleplerini karşılayabilecek az yerlerden bir tanesi. Bunlardan biri antik kalıntılar. Akropolise çıkıp etrafına baktığınız vakit, saatlerce 360 derecelik görüntüyü izlemeye doyamazsınız. Beşerler sık sık akropolise çıkıp saatlerce bu görüntüyü izliyor. Pansiyonlar ve köy kültürünü yaşamak isteyenler için ülkü bir merkez, yaşayan bir kent. Assos, gerek antik limanı, gerekse Kadırga Koyu ile tahminen de ülkemizin en pak, en hoş kıyılarına sahip. Tekrar başınızı kaldırdığınız vakit etrafta yeşillikler ve dağlar dışında hiçbir şey göremezsiniz. Birtakım kentler vardır, etrafı büyük yapılaşmalara kurban gitmiştir. O yüzden bu kent, bilhassa doğal etrafıyla de gelenleri kendine çeken değerli kentlerden birisidir. Pandemi devrine baktığımız vakit da, Türkiye’de en çok ziyaret edilen 9’uncu ören yeridir. Aslında Behram ya da Assos’un, her periyotta giderek insanların ilgi odağı olduğunu ve onların gereksinimlerine yanıt verecek farklı özelliklere sahip olduğunu söylemek mümkün” diye konuştu.
‘KÖY VE ANTİK KENTİN BİRLEŞTİĞİNİ GÖRÜYORUZ’
“Behram’ın içine girdiğiniz vakit köyün ve antik kentin birleştiğini görüyoruz. Zira köy, surlar içinde kurulmuş bir şekilde” diyen Arslan, kelamlarını şöyle sürdürdü “Burası 1’inci Derece Arkeolojik Sit Alanı olarak geçiyor. Bütün köy müdafaa altında. Bu köy içine girdiğiniz vakit, görebileceğiniz yapılardan biri kaledir. Bu kalenin dışında kuzeydeki kayaların üzerinde Hüdavendigar Mescidi var. Bu, erken Osmanlı mescitlerinin en hoş örneklerinden birisidir. Burada bir minare yok, bunun nedeni ise, önündeki kayalığın üzerine çıktığınızda sesinizi en uzak yere kadar duyurabilmenizdir. Bunun yanı sıra köyde konaklamak için otantik bir hava var. Kafeler, oteller ve küçük restoranlar var. Burada keyifli vakitler geçirmek mümkün. Biraz ırmağa yanlışsız yürürseniz Osmanlı periyodundan kalma hoş bir köprü de görmek mümkün.”
Haber7
