Topkapı Sarayı’nın Cumhurbaşkanlığı bünyesinde faaliyet gösteren Milli Saraylar Yönetimi’ne periyoduyla sürat kazanan onarım çalışmaları sonuç vermeye başladı.
Sarayın Harem-i Hümayun bölümünde evre kademe planlanan onarım faaliyetlerinden biri daha tamamlandı. 2014 yılından bu yana onarımda olan Valide Taşlığı, Ocaklı Sofa ve Çeşmeli Sofa’da çalışmalar sona erdi.
Bu yerler, Topkapı Sarayı’nın Ulusal Saraylar’a döneminden bir yıl kadar kısa bir müddette yerli ve yabancı turistlerin ziyaretine açılmış oldu.
Sarayın en çok merak edilen kısmı
Üzerinden asırlar geçse de Topkapı Sarayı’nın en çok merak edilen kısmı olan Harem’in en çok ilgi gören yerleri ortasında yer alan Valide Taşlığı, Ocaklı ve Çeşmeli Sofa, Topkapı Sarayı’nın kapalı olduğu salı dışında her gün görülebilecek.
Onarım sonrası yeni açılan yerler da Osmanlı Harem idaresinin formlandığı yapıları barındırması bakımından son derece değerli.
Bu alanlardan birincisi Valide Taşlığı. Taşlık, Harem’i oluşturan binaların saray hiyerarşisine uygun olarak toplandığı merkez avlu pozisyonunda. Klasik Anadolu mesken mimarisini andıran bir avlu ve etrafında iki katlı yapılardan oluşuyor.
Haliç tarafında Valide Sultan Dairesi ve Hünkar Hamamı bulunuyor. Taşlığın iki tarafında yer alan sütunlar, Osmanlı mimarlık sanatının birinci örneklerini teşkil etmesi açısından epey pahalı. Sütunların ortaları kemerli ve kemerlerin üzerlerinde ise pencereleri Valide Taşlığı’na bakan odalar yer alıyor. Taşlığın duvarları, çeşitli periyotlara ilişkin çinilerle kaplı. Onarım kapsamında kelam konusu alanlarda öncelikle kubbe ve tonoz konservasyonu gerçekleştirildi. Duvar çinilerinin onarımı tamamlandı.
Haremin kalbi Ocaklı Sofa
Harem’de ziyarete açılan bir öbür değerli yer, Kadınefendiler dairesi ile Çeşmeli Sofa ortasında yer alan Ocaklı Sofa. Valide Taşlığı’ndan Taht Kapısı ile girilen Sofa, ismini Harem’de bulunan en büyük ocağa konut sahipliği yapmasından alıyor.
17. yüzyılın başlarında yapıldığı iddia edilen Sofa, 1665 yangınından sonra Sultan 4. Mehmet’in buyruğuyla yenileniyor.
Sofa, dikdörtgen planlı kubbe ile örtülü, kalem işlemeleri ve renkli çinilerle süslü. Sofa’ya açılan Taht Kapısı’nın kanatları sedef ve fildişi kakmalı. Kapının karşısında, Sofa’ya ismini veren bronzdan mamul büyük bir ocak yer alıyor.
Tarihi kayıtlara nazaran ocağın önündeki demir parmaklıkla çevrili kısım, Harem’deki odaların ocaklarına bu ocaktan ateş alınıp mangallarla dağıtıldıktan sonra kilitleniyor.
Duvarları baştan başa 17. yüzyıl çinileriyle kaplı Sofa’nın üst kısımlarında Besmele ile Sultan 4. Mehmet’i öven mavi-beyaz bir yazı şeridi dolanıyor. Sofa’dan padişah dairesine giriş olduğu üzere başhaseki ve şehzadegan dairelerini de Çeşmeli Sofa yoluyla Hünkar Sofası’na bağlıyor. Valide Taşlığı’na geçişi de düşünüldüğünde Ocaklı Sofa, Harem’in kalbi denilebilecek bir fonksiyon icra ediyor.
Haremin geçiş holü “Çeşmeli Sofa”
Harem-i Hümayun’da yeni açılan yerlerden biri de Çeşmeli Sofa. Ocaklı Sofa’nın içinden Çeşmeli Sofa’ya geçiş yapılıyor.
Çeşmeli Sofa, Ocaklı Sofa ile Hünkar Sofası ortasında bulunuyor. İsmini, Osmanlı saray çeşmelerinin en hoşlarından birine sahip olmasından alıyor. Çeşmeli Sofa, şehzade ve kadınefendilerin padişah dairesine ve Hürkar Sofası’na girmek için bekledikleri yer. Bu pozisyonuyla geçiş holü misyonu görüyor.
Sofadaki kitabeler bu yapının Ocaklı Sofa ile birlikte 4. Mehmed tarafından yaptırıldığını gösteriyor. “Kiler Sofası” da denilen bu yerde yer alan gömme dolaplar, bir vakitler bu alanın kiler olarak kullanıldığı bilgisini kuvvetlendiriyor. Ocaklı Sofa’dan Çeşmeli Sofa’ya geçişi sağlayan kapı kanatlarının dış yüzünde yazılı Farsça beyitte günümüz Türkçesiyle “Ey padişah kıyamete kadar devletin uzun ömürlü olsun, dostların sevinçli gönül açıcı, düşmanların ise mahzun ve kederli olsun” tabirleri yer alıyor.
“Önemli yerleri ziyaretçiyle buluşturuyoruz”
Ulusal Saraylar Yönetimi Lideri Dr. Yasin Yıldız, Valide Taşlığı, Ocaklı Sofa ve Çeşmeli Sofa’nın yine ziyarete açılmasına ait AA muhabirine yaptığı açıklamada, Topkapı Sarayı’nın Harem kısmı yerli ve yabancı ziyaretçiler tarafından ilgiyle takip edilen bir kısım olduğunu söyledi.
Haremin, 2014 yılında beri kapalı durumda olduğunu ve yaklaşık 6 yıldır onarım sürecinin devam ettiğini aktaran Yıldız, kelamlarına şöyle devam etti:
“Biz burayı 2019 yılında devraldık. Daha evvelden onarım çalışmaları Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından sürdürülüyordu. Onarımlar geçtiğimiz aylarda tamamlandı ve bu bölgenin ziyarete açılması mümkün hale geldi. İçinde bulunduğumuz bölge tarihi açıdan çok değerli bir bölge. Topkapı Sarayı’nın Harem diye bahsettiğimiz, padişahın ailesine ilişkin olan kısım. Bu nedenle ziyaretçinin çok ilgi gösterdiği bir yer. Bu nedenle kapalı olması, burada sunduğumuz müzecilik hizmetleri açısından bir aksamaya yol açıyordu. Lakin artık açılmış olmasıyla birlikte bu değerli yerleri ziyaretçiyle buluşturuyoruz.
Bu yerin en kıymetli özelliği Valide Taşlığı ismini alan avlu padişahın annesine, kadınefendilere ilişkin kısımlar ile onların hizmetinde bulunan cariyelere ilişkin dairelerle çevrelenmiş olması. Bu nedenle bilhassa valide ve kadınefendilere ilişkin kısımlar olağanüstü tezyinatlı durumda. Burada 16 ve 17. yüzyıla ilişkin çiniler görüyoruz. Bütün kapıların üzerinde yer alan kitabelerden hem tarihini takip edebiliyoruz hem geçirdiği tarihi tamiratları izleyebiliyoruz. Bununla birlikte Topkapı Sarayı’nın bu bölgesini ana olarak şekillendiren devir 4. Mehmet periyodu. Zira bu periyotta Topkapı Sarayı’nda bir yangın meydana geliyor ve akabinde yine inşa çalışmasıyla Harem bugünkü halini edinmiş oluyor.” dedi.
Valide Taşlığı’nın biraz ilerisinde padişahın annesini ve saray ahalisini kabul ettiği Hünkar Sofası’nın yer aldığını anlatan Yıldız, Hünkar Sofası’nın önündeki Ocaklı Sofa’nın da bu kapsamdaki onarımda ele alındığını söyledi.
Ocaklı Sofa’nın kıymetine değinen Yıldız, şu bilgileri aktardı:
“Ocaklı Sofa, Harem’deki büyük bir bronz ocaktan ötürü bu ismi alıyor. 4. Mehmet devrinde bugünkü halini aldı ve son onarımlara kadar yaklaşık 6 yıldır kapalıydı. Lakin artık ziyaret edilebiliyor. Ocaklı Sofa’nın yanındaki Çeşmeli Sofa da birinci sefer ziyarete açıldı. Çeşmeli Sofa da misal biçimde bekleme ve geçiş koridoru aslında. Fakat olağanüstü tezyinatlı bir çeşmesi bulunduğu için yeniden 4. Mehmet devrine ilişkin ismini buradan alıyor. Bu yerlerin tarihteki değeri, padişah ve ailesi tarafından kullanılmış olması nedeniyle bir sefer tarihi anısı açısından, ikincisi de Topkapı Sarayı’nın başka yerlerinde de gördüğümüz üzere padişahın kullanımına ilişkin olan yerlerin gerek çini gerek öbür süslemeler ile devrin sanatlarıyla tezyin edilmiş olmasından geliyor.”
Topkapı Sarayı’nda devam eden onarımlar…
Yıldız, Topkapı Sarayı’nda ağır bir onarım çalışmasının devam ettiğini belirterek, şu an prestijiyle Topkapı Sarayı’nın kısıtlı bir kısmının ziyaret edilebildiğini söyledi.
Şu an Enderun Avlusu olarak bilinen 3. avluda çok önemli onarım çalışmalarının tamamlanma evresine geldiğini tabir eden Yıldız, “Bunların içindeki Hazine Koğuşu ve Seferli Koğuşu önümüzdeki yıl ziyaretçiyle buluşacak. Buralarda saraya ilişkin çok müstesna koleksiyonları sergileme bahtımız olacak. Yeniden Topkapı Sarayı’nın en eski yapılarından olan Fatih Köşkü de kamuoyunun gündemine gelmişti. Bilhassa Cumhuriyet periyodunda kubbelerine eklenmiş olan betonlarının kaldırılmasıyla ilgili çok hassas bir onarım çalışması yürütülüyor. O da önümüzdeki yıl içinde tamamlandıktan sonra ziyaretçiyle buluşacak.
Topkapı Sarayı’nın 2. avlusunda bulunan Divan ve Adalet Kulesi’nde rutin bakım ve tamirler devam ediyor. Zira daima ziyaretçinin sirküle olduğu bir alan. Bunun yanında Harem’de padişah dairelerinin bulunduğu yerlerdeki onarımların da önümüzdeki yıl içinde tamamlanmasını bekliyoruz.”
Sarayın tarihi bahçeleri de ziyarete açılacak
Topkapı Sarayı’nın Türkiye’deki tarihi kültürel mirasın en kıymetli örneklerinden biri olduğunu, bu istikametiyle dünyada da çok seçkin bir yeri bulunduğunu vurgulayan Yıldız, “Bu onarım çalışmalarından ötürü bugüne kadar çok fazla kısmı ziyaretçiyle buluşamamış durumdaydı. Bu, taşınabilir tarihi kültürel envanter için de geçerli. Şu an 1200-1300 civarında bir yapıtı ziyaretçiyle buluşturabiliyoruz. Lakin envanterimizdeki eser sayısı 200 bine yakın. Bu 200 bin yapıtın içinde hazine koleksiyonundan kütüphaneye, hüsn-ü sınır koleksiyonundan, padişah kıyafetlerine kadar 35’in üzerinden koleksiyon başlığı var. Burada gerçek manada bir hazineden kelam ediyoruz. Bunların her birinin nadide örneklerini ziyaretçiyle buluşturmak için bir gayretimiz var. Bu çalışmalar, Enderun Avlusu’ndaki sergileme yerlerinin birinci etapta ziyaretçiyle buluşmasıyla başlayacak.” diye konuştu.
4. avluda bulunan yapıların da ziyaretçiyle buluşmasını planladıklarını anlatan Yıldız, “Bu, saray kısmı ile ilgili olan. Sarayın binalarının bulunduğu kabaca 75 dönüm bir arazi var. Bunun dışında kalan 200 dönüm bahçemiz var. Bu bahçelerimiz Sarayburnu tarafındaki tarihi bahçeler. Daha evvelden de İncili Köşk, Gülhane Kasrı üzere belirli tarihi yapıları bünyesinde bulundurmuş lakin bugüne izi kalmamış. Bu bahçeler bugünkü haliyle bile çok kıymetli. Buralarda padişahlara ilişkin çok kıymetli nişan taşları var. Tarihi nitelik taşıyan mimari ögeler var. Onarımları yapıldıktan sonra bu bahçeleri tarihinde birinci kez yerli ve yabancı ziyaretçiyle buluşturacağız.” tabirlerini kullandı.
Haber7
