Haber7 / Seda Vurucu, Erkan Talu
ABD, Afganistan’daki 20 yıllık varlığına son veriyor. Lider Joe Biden’ın 11 Eylül’ün 20’nci yıl dönümüne kadar ABD askerlerinin Afganistan’dan büsbütün çekileceğini duyurmasının akabinde 13 Temmuz itibariyle birliklerin yüzde 90’ı geri çekildi.
Başşehir Kabil’de bulunan ABD büyükelçiliğini korumak hedefiyle sadece 650 Amerikan askeri bölgede kalacak.
Öte yandan Afganistan’daki son ABD askerlerinin bölgeden ayrılmasıyla ülkede iç karışıklık ve iç savaşa yönelik beklentiler arttı.
ABD askerlerinin boşalttığı alanlarda ise Afgan güvenlik güçleri Taliban’a karşı gayret etmek durumunda.
20 YILLIK SAVAŞ FİİLİ OLARAK SONA ERDİ
Dünya basını bu olayı, ABD’nin 20 yıllık savaşı fiili olarak sona erdirdiğine yönelik vurgularla duyursa da bu durumun barışı getirmeyeceğinin de altı çiziliyor.
Çünkü ABD askerlerinin geri çekilmesi, bir manada Taliban’ın bu bölgeleri ele geçirmesi manasına geliyor.
Afganistan’da bulunan ABD birliklerinin dün (12 Temmuz) istifa eden kumandanı Austin Scott Miller, yaptığı açıklamada bu konuya değinerek “bir iç savaş” ile karşı karşıya olunduğuna dikkat çekti.
Ülkenin dörtte birinin aslında Taliban’ın elinde olduğunu belirten Miller, ABD kuvvetlerinin geri çekilmesinin akabinde Afgan hükümetinin sadece 6 ay dayanabileceğini tabir etti.
Savaşın fizikî olduğu kadar ruhsal ve ahlaki bileşenlerinin de olduğuna dikkat çeken Miller, arazi kaybına karşı telaş duyulması gerektiğini belirtti:
Miller, geri çekilmenin “askeri bir devralma” olacağını; Taliban’ın harekete geçmesi ile ABD’nin Afganistan için iyi olmayan şartlar oluşturduğunu vurguladı.
CNN ANALİSTİ: ASIL SAVAŞ ARTIK BAŞLIYOR
CNN’in ulusal güvenlik analisti ABD’li müellif Prof. Dr. Peter Bergen de kaleme aldığı yazıda ABD’nin Afganistan siyasetinde “tutarlı olan tek şeyin tutarsızlık” olduğuna dikkat çekerek, iç savaş tehlikesine işaret etti.
Bergen, ABD’nin çekilmesinin “barışı getireceği” yolundaki yanlış fikre vurgu yaptı ve tırmanmak üzere olan bir savaşa dikkat çekti.
Bergen de tıpkı öteki analistler üzere Afganistan’da savaşın daha da şiddetlenmesini bekliyor.
ÜLKEDE MEVCUT DURUM NE?
Taliban 407 ilçenin 160’tan fazlasını, merkezleri dahil olmak üzere ele geçirmiş bulunuyor. Taliban, denetimindeki ilçe merkezi sayısının 245 olduğunu savunuyor.
Ülkede 34 vilayet merkezi büsbütün devlet denetiminde bulunuyor.
Afganistan topraklarının büyük kısmında güvenlik güçleri ile Taliban ortasında çekişme sürüyor. 407 ilçenin 190 kadarında çatışmalar devam ediyor. Hükümet güçleri bu ilçelerin yaklaşık 45’ini birtakım beldelerle birlikte hala denetiminde bulunduruyor.
Taliban militanları, ilçe merkezlerinin yanı sıra vilayet merkezlerini gaye almaya başladı.
Militanlar, Afganistan’ın batısında tüm ilçelerini denetim ettiği Badgis vilayetinin merkezine atak düzenledi ve vilayet merkezinin birçok bölgesini kısa mühlet ele geçirdi.
Ülkenin kuzeydoğusundaki Badahşan vilayetinde 3, Tahar vilayetinde 2, Kunduz vilayetinde de 3 ilçeyi denetim eden hükümet güçleri de Taliban’ın elindeki ilçeleri geri almak için operasyonlarını sürdürüyor.
TALİBAN BAŞŞEHİR KABİL’E SOKULUYOR
Taliban, hareketlerini daha evvel ülkenin güneyindeki vilayetlerde ağırlaştırırken, son iki aydır kuzey, kuzeydoğu ve batı bölgelerine baskısını daha da artırdı.
Mayıstan bu yana kuzeyde Faryab, Cüzcan, Belh, Bağlan, Kunduz, Samangan; kuzeydoğuda Badahşan ve Tahar; batıda Gor, Herat ve Badgis vilayetlerinde Taliban şiddetli akınlara girişti.
Taliban, son 2,5 ayda kuzeyde 80 ilçede 150’den fazla karakolu maksat aldı. Bu ilçelerden 53’ünü ele geçiren Taliban, 16’sında güvenlik güçleri üzerinde baskısını artıyor.
Taliban’ın mayıstan bu yana denetimine geçirdiği toplam ilçe sayısı 80’i geçti.
Taliban, 12 Mayıs’ta Maydan Vardak vilayetinin Narh ilçesini alarak 30 kilometre aralıktaki başşehir Kabil’in idari hudutlarıyla fiziki temas da kurdu.
ABD 20 YIL SONRA BAŞLADIĞI YERE DÖNDÜ: TALİBAN’IN DENETİM ALANI ARTTI
George W. Bush’tan sonra gelen tüm ABD liderleri, Amerika’nın Afganistan’daki faaliyetlerini azaltmaya ve bir halde bundan kurtulmaya çalıştı.
Beyaz Saray’da son yıllarda Afganistan’dan çekilmeye ait görüşmeler yapıldığı biliniyor. Öte yandan gerçekleştirilen müzakerelerde Taliban, savaş alanındakinden daha fazla kar sağladı.
Bu durum, “barış görüşmelerinin” boş bir gayret olarak görülmesinin kıymetli bir nedeniydi.
ABD, 20 yıl süren savaşın akabinde başladığı yere döndü ve Taliban yeniden Afganistan’ın birçoklarını denetim etmek üzere.
ABD’NİN AFGANİSTAN’A GİRİŞİNİN ÖNÜ NASIL AÇILDI?
Afganistan, birinci devlet lideri Serdar Muhammed Davud’un 27 Nisan 1978 tarihinde bir darbe ile devrilmesinin akabinde başa gelen komünist rejim ile karşı karşıya kaldı.
Halkın dini ve klasik yapısına yapılan radikal müdahaleler nedeniyle ülke çapında isyanlar çıktı ve akabinde gerçekleşen Sovyet işgali, bu ayaklanmaları daha da güçlendirdi.
İkiz Kuleler’in bombalandığı 11 Eylül akınları ise ABD’nin Afganistan’a girişinin önünü açtı. Taliban’dan hücumları üstlenen El Düstur başkanı Usame bin Ladin’in iadesi istendi; lakin bu gerçekleşmedi.
Bush idaresindeki ABD, 11 Eylül’ün akabinde El Kural önderlerini ortadan kaldırmak gayesiyle 2001’de Afganistan’a girerek “Sürekli Özgürlük Operasyonu” olarak isimlendirdiği işgal harekâtını başlattı.
ABD’NİN KESİNTİSİZ EN UZUN SAVAŞI
ABD öncülüğünde NATO müdahalesine maruz kalan Afganistan’daki savaş, ABD tarihinin kesintisiz en uzun savaşı haline geldi.
3 ay içinde Afgan milisleri ile ittifak yapılarak Taliban’ın devrilmesi, ABD açısından bir zafer olarak görülse de vakit içinde barışı garanti altına almanın rejimi devirmekten daha güç olduğu anlaşıldı.
ABD AÇISINDAN DURUM NE VAKİT BERBATA GİTMEYE BAŞLADI?
Bush periyodunun ABD Savunma Bakanı Donald Rumsfeld, Afganistan’da Taliban’ın devrilmesinin akabinde Irak’ta kitle imha silahları bulunduğu tezini ortaya atmış ve Irak’ı işgal planının mimarı olmuştu.
2007 yılında Taliban, Afganistan’da tekrar yapılandı. İntihar bombalarının arttığı bu devrin akabinde Barack Obama 2009 yılında misyona geldiğinde, “iyi savaş” olarak görülen durum makûs gidiyordu.
OBAMA ÇEKİLME TARİHİNİ 2011 OLARAK AÇIKLAMIŞTI
2009 yılının sonlarında New York West Point Askeri Akademisi’nde gerçekleştirdiği konuşmada Obama, 30 bin askerin Afganistan’a destek olarak gönderileceğini açıklamıştı.
O tarihte Afganistan’da 68 bin askeri bulunan ABD’nin, bu destek ile asker sayısı 100 bine ulaşacaktı. Obama, bu konuşmasında ABD askerlerinin dönüş tarihini 2011 yılının ortaları olarak belirtmişti.
İkinci başkanlık periyodunda Obama, ABD askerlerini Afganistan’dan çekme kelamını, 2011 yılında Irak’taki çekilmede yaşananlar nedeniyle gerçekleştiremedi.
Çünkü ABD’nin Irak’tan çekilmesiyle oluşan boşluğu DAEŞ doldurdu ve birebir durumun Afganistan’da yaşanması istenmedi.
TRUMP İÇİN BİRİNCİ YILIN ‘EN TARTIŞMALI’ DIŞ SİYASET KARARI
Başkanlığının son aylarında Obama, Afganistan’da 8 bin 400 askerden oluşan bir kuvvetin kalacağını açıkladı.
Bu durumda 2017 itibariyle misyona başlayan Donald Trump’a daha dar bir hareket alanı bırakılmış oldu.
Trump’ın misyona geldiği birinci yıl, en tartışmalı dış siyaset kararı Afganistan’daki askeri birliklerin akıbeti konusuydu.
2017 SONUNDA ASKER SAYISI 14 BİNE YÜKSELTİLDİ
Trump’ın baş stratejisti Steve Bannon, ABD’yi öncelerken; Ulusal Güvenlik Danışmanı Herbert Raymond McMaster, Afganistan’a daha fazla ABD askerinin yerleştirilmesi ile Taliban başta olmak üzere terörist kümelerin buraya yerleşmesinin önüne geçileceğini savunuyordu.
Trump, Afganistan’da bulunmanın boş bir uğraş olduğunu düşünüyordu ancak hem McMaster hem de Pentagon onu, Afganistan’ı terk etmenin burada kalmaktan daha makus sonuçları olacağına ikna etti.
Münasebetiyle Trump, Afganistan’daki asker sayısının artırılması davetinde bulundu ve ABD kuvvetlerinin sayısı 2017’nin sonunda 14 bine yükseldi.
Vazifesinin son aylarında Trump, tüm ABD askerlerinin 2020 yılının sonuna kadar Afganistan’dan ayrılacağını duyurdu.
AFGANİSTAN’DAN ÇEKİLME KARARINDA SON PERDE
ABD’nin Afganistan’dan çekilme kararını uygulamaya koyan 2021 yılı başında vazifeye başlayan Lider Joe Biden’ın kararı oldu.
Afganistan’da ABD askerinin bir süre daha kalması, bu coğrafyada Taliban’ın tesir alanını kısıtlar; Afgan hükümetinin elini güçlendirebilirdi.
Lakin yıllardır süren süreçte ABD hayalini kurduğu kendi denetimindeki “tek Afganistan” idaresini kuramadı ve başarısız oldu.
“TEK BİR HÜKÜMETİN OLMA MÜMKÜNLÜĞÜ DÜŞÜK”
Joe Biden, geçtiğimiz günlerde yaptığı açıklamada Afganistan’a 11 Eylül hücumlarının sorumluları ve Usame bin Ladin için girildiğini belirterek “Afganistan’daki vazifemiz 31 Ağustos’ta sona erecek”dedi.
ABD’nin çekilmesinin akabinde ortaya çıkacak tabloya ait ise “Afganistan’da bütün ülkeyi denetim eden tek bir hükümetin olma mümkünlüğü çok düşük” tabirini kullandı.
Afganistan ve Kabil’in Taliban’ın eline düşmesinin kaçınılmaz olduğuna yönelik değerlendirmelerin sorulması üzerine ise Biden, “Afgan güçlerinin ülkeyi savunabileceğini” argüman etti.
ABD’nin geri çekilmesini “görev tamamlandı”halinde duyurmayacaklarını; çünkü bu misyonun El Kural çökertilip Usame bin Ladin öldürüldüğünde tamamlandığını belirtti.
Beyaz Saray Sözcüsü Jen Psaki de geri çekilmeye ait “bir zafer ilanı” yapmayacaklarını belirterek bu işgal için “bu, 20 yıllık askeri olarak kazanılamamış bir savaş”sözünü kullandı.
TÜRKİYE’NİN AFGANİSTAN’DA ÜSTLENECEĞİ ROL NEDEN KIYMETLİ?
ABD’nin Afganistan’dan çekilmesinin akabinde Türkiye’nin Afganistan’ın başşehri Kabil’de bulunan ve ülkenin dünyaya açılan tek havaalanı olan Hamid Karzai Memleketler arası Havaalanı’nı muhafazası gündeme geldi.
Şayet ABD ve NATO ile konuşulan askeri, güvenlik, ekonomik ve lojistik mevzularında mutabakat sağlanırsa, havalimanının korunması misyonunu Türk askeri üstlenecek.
Taliban’ın Afganistan’da güçlü bir konuma sahip oluşu, bölgenin tamamının terör üretme tehdidi üzere birtakım riskler barındırsa da Türkiye açısından önemli kazanımlar da sağlayabilir.
Türkiye’nin Suriye ve Libya’da gerçekleştirdiği faaliyetlerden sonra Güney Kafkasya’da da askeri ve siyasi açıdan kelam sahibi bir ülke pozisyonuna yükselmesi sonrası, Afganistan’daki askeri ve siyasi aktivite Türkiye’nin kıymetini arttıracaktır.
Afganistan, Orta Asya’da kilit kapı pozisyonunda. Türkiye’nin Afganistan’da kelam sahibi olması Rusya, Çin ve İran’a karşı elini güçlendirecektir.
Haber7
