Korona virüs pandemisi ortaya çıktığında, dolar her vakit olduğu üzere güçlü bir pozisyondaydı. ABD’nin hakimiyetinin güç kaybettiğine yönelik tartışmalara karşın, dolar uluslararası ticarette tercih edilen para ünitesi olmaya devam ediyordu. Aynı vakitte birçok merkez bankasının birikim olarak tuttuğu “rezerv para birimi” ve başka ulusların para ünitelerinin kıymetinin ölçütüydü. ABD’den evvel tarihte sırf beş ülke “rezerv para birimi” statüsüne erişmişti. 1400’lerin ortasından bu yana sırasıyla, Portekiz, İspanya, Hollanda, Fransa ve İngiltere’nin para üniteleri başkan pozisyondaydı. Tüm bu para ünitelerinin her birinin hakimiyeti ortalama 94 yıl sürdü.
2020 yılının başında, doların rezerv para ünitesi statüsü, 100. yılını doldurdu. Bu durum doların gücünün ne kadar devam edeceği konusundaki soruları tetiklemiş olabilir. Lakin, rakipler olsa da, şimdi yerine geçecek bir aday bulunmuyor. Avrupa 1999 yılında piyasaya sürülen euro için umutluydu.
Fakat euro, Euro Bölgesi’nin çok uluslu hükümetinin aktifliğine yönelik kuşkular nedeniyle dünyanın itimadını kazanmayı başaramadı. Çin’in renminbiyle ilgili amaçlarıysa, bunun tam zıddı bir nedenden gerçekleşmedi. Dünya tek parti devletinin keyfiliğinden telaş duydu.
Bu nedenle ABD yetkilileri, korona virüs karantinalarının neden olduğu ekonomik çöküş karşısında, rezerv para ünitesi statüsüne ziyan vermeden sınırsız ölçüde dolar basabilecekleri konusunda inanç sahibiydi.
Lakin yeni bir rakip sınıfı ortaya çıkıyor: Kripto paralar. Hiçbir hükümetin denetimi altında olmayan ağlar üzerinde süreç gören, Bitcoin üzere kripto paralar, savunucuları tarafından merkezi olmayan ve demokratik alternatifler olarak tanımlanıyor.
Pandemiyle birlikte bu kripto para övgüleri, kulağa giderek daha az abartılı gelmeye başladı. ABD Merkez Bankası’nın (FED) doların kıymetini düşürdüğünden endişelenen birçok kişi yüksek ölçülerde Bitcoin alımı yaptı. Bitcoin’in fiyatı Mart ayından bu yana neredeyse dört katına çıktı ve 2020’nin en beğenilen yatırım araçlarından biri haline geldi. 2009’da ortaya çıkışından beri, Bitcoin’in yaratıcıları kripto parayı, sıkıntı vakitlerde inançlı bir liman olabilecek, sağlam bir bedel hami, “dijital altın” haline getirmeye çalıştı.
Lakin bu mevzuda kuşku sahibi olanlar, epeyce volatil bir varlığa yatırım yapma konusunda kararsızlık yaşıyor. Üç yıl evvel Bitcoin balonu patladığından bu yana, Bitcoin’in günlük fiyat dalgalanmaları hala altının dört katından fazla.
Kuşkucuların büyük bir çoğunluğu, teknolojiyle büyümemiş olanlar ortasında bulunuyor. Bu bireyler, yüz yıllar boyunca standart para ünitelerinin düşüşüne karşı tedbir olarak alınan altını tercih ediyorlar. Yakın vakitte yapılan bir anket çalışmasında, baby boomer’ların (1946 ve 1964 ortasında doğanlar) sadece %3’ü kripto para satın aldığını söyledi. Buna kıyasla y neslinin %27’si kripto para yatırımında bulundu. Yeniden de bu sayılar yükseliyor ve Bitcoin’deki artışın daha derine inen kökleri olduğunu düşünmek için nedenler var.
Bu yükseliş, dolar için bir dönüm noktasında gerçekleşiyor. Geçtiğimiz yıl, yıllar süren birikiminin akabinde, ABD’nin borçları, ekonomik çıktısının %50’sini aştı. Bu da çoklukla yaklaşan bir krizin sinyali olarak algılanan bir eşiktir. O devirden beri, karantina devrinde hükümetin ağır bir biçimde borç almaya devam etmesiyle birlikte, ABD’nin borçları, ikaz vermeye başlayarak, ekonomik çıktısının %67’sine yükseldi.
Dünyanın geri kalanı ABD’nin borçlarını ödeyebileceğine dair inancını kaybetmeye başladığında, doların hakimiyetinin sona erme ihtimali hayli yüksek. Geçmişte başka dominant para ünitelerinin düşüşü de bu halde gerçekleşmişti.
Dahası ABD ve öbür önde gelen hükümetler giderek artan bütçe açıklarını denetim altına almak için bir gayret da göstermiyor. Para basımının, pandemi ortadan kalktıktan sonra bile devam etme ihtimali yüksek. Artık itimat duyulsun ya da duyulmasın, Bitcoin, klâsik alternatiflere olan güvensizliğin artmasıyla yarar görecek.
Bitcoin tıpkı vakitte bir takas aracı olarak da doların yerini alma amacında yol kat ediyor. Bugün Bitcoin’lerin büyük bir kısmı yatırım gayesiyle alınıyor ve faturaları ödemek için kullanılmıyor. Fakat bu durum değişim sürecinde. Daha küçük işletmeler, milletlerarası ticarette Bitcoin kullanmaya başlıyor. Bilhassa de Nijerya üzere, doların az bulunduğu ülkelerde ya da Arjantin üzere mahallî para ünitesinin istikrarsız olduğu ülkelerde, tercih ediliyor.
Geçtiğimiz haftalarda PayPay ve yan kuruluşu Venmo, gelecek yıl Bitcoin’i bir ödeme aracı olarak kabul etme gayesiyle, Bitcoin alımına başladı. Bitcoin’in yükselişi yeniden de bir balona dönüşebilir lakin patlasa bile, bu yıl kripto paralara yönelik gerçekleşen ilgi, dünyanın her yerinde hükümet parası basanlara bir ihtar niteliği taşımalı.
Klasik para üniteleri insanların her vakit itimat duyduğu, kıymetin tek koruyucusu olmadığı üzere, takas aracı da olmayabilir. Teknolojiden yana olanların alternatif arayışı son bulacak üzere görünmüyor. Aynı vakitte, birçok hükümetin planladığı dijital para ünitelerini düzenleme altına alma teşebbüsleri, bu popülist ayaklanmayı daha da hızlandırabilir.
Haber7
