AB Komitesi, “aşı sertifikası”, “aşı pasaportu”, “Kovid pasaportu”, “dijital seyahat kartı” üzere birçok isimle anılan doküman için “Dijital Yeşil Geçiş Kartı” ismini uygun gördü ve bunun için yasal düzenleme teklif edeceğini açıkladı. Dijital olarak hazırlanması planlanan dokümanın 3 ay içinde, yani yaz aylarına kadar hazır olması öngörülüyor.
Aşı sertifikası, temel olarak bireylerin aşı olmuşlarsa nerede, hangi aşıyı ne vakit olduklarını, olmamışlarsa PCR test sonuçlarını, Kovid-19 geçirmişlerse antikor oluşturup oluşturmadıkları üzere tıbbi bilgilere ait dijital bilgileri içerecek. Sertifika, bireylerin AB içinde iş yahut turistik gayeli seyahatlerini kolaylaştıracak.
TURİZM ÜLKELERİ SERTİFİKADA KARARLI
Aşı sertifikasını bilhassa turizm gelirlerine muhtaçlık duyan İspanya ve Yunanistan üzere AB ülkeleri istiyor. 2020 yazında büyük turizm geliri kaybına uğrayan ülkeler 2021 yazını boş geçirmek istemiyor.
Aşı sertifikasını birinci öneren ülke Yunanistan oldu. Yunanistan bir yandan AB ülkelerinden gelecek turistler için kolaylık sağlamak isterken bir yandan da AB üyesi olmayan ülkelerle ikili mutabakatlar arayışına girdi ve bu kapsamda İsrail ile ikili muahede imzaladı. Atina idaresinin İngiltere ile de misal bir mutabakat için görüşmeler yürüttüğü belirtiliyor.
İspanyol hükümeti ise ikili mutabakatlar yerine AB çatısı altında alınacak bir kararla bu dokümanın seyahatlerde mecburî kılınmasını istiyor. Başbakan Yardımcısı ve İktisat Bakanı Nadia Calvino, “Kovid-19’da aşı pasaportu yazdan evvel çıkarılmalıdır. Aşı pasaportu, AB içindeki yapılan bu yöndeki çalışmalara liderlik eden İspanya için temel bir husus.” dedi.
Kovid-19 krizinden en fazla etkilenen kesimlerin başında bulunan hava yolu şirketleri ve çeşit operatörleri de “normale dönüşte” aşı sertifikasının gerekliliğini öne çıkarıyor. Memleketler arası Hava Nakliyatı Birliği (IATA), AB önderlerine davet yaparak aşı sertifikası teklifinin desteklenmesini istedi.
AYRIMCILIK YAPILACAK MI?
Lakin sertifikaya karşı çıkan AB ülkeleri de bulunuyor. Bunlar ortasında Fransa, Almanya, Belçika üzere ülkeler başı çekiyor. Karşı çıkma nedenleri ortasında evrakın “adalet duygusunu zedeleyeceği” ve “ayrımcılığa yol açabileceği” münasebeti öne çıkıyor.
Aşı pasaportuna karşı çıkanlar, aşı olmayan yahut tıbbi nedenlerle aşı olamayanların haklarının ihlal edilebileceğini savunuyor. Ayrıyeten sertifikanın temel haklar ve özgürlüklerle ilgili yasal tabanı zedeleyeceği yorumu yapılıyor.
BİLİMSEL SIKINTILAR
Aşı sertifikası tartışmalarının tıbbi boyutu da bulunuyor. Aşıların aktiflik mühletinin, virüsün yayılmasını ne kadar önlediğinin şimdi bilinmemesi bu bahiste başta gelen münasebetleri oluşturuyor.
Aşı olan bir kişinin bağışıklığının ne kadar süreceği şimdi bilimsel delillerle ortaya konmuş değil. Aşı olmuş kişinin virüsü diğerlerine bulaştırmayacağının da şimdi garantisi yok.
ÇİN VE RUS AŞISI HAKKINDA BELİRSİZLİK
Sertifikanın önündeki zorluklardan biri de “karşılıklı tanınma” sorunu. AB ülkelerinin sertifika çıkması halinde bunu evvel sıhhat sistemlerine entegre etmesi gerekiyor. Tüm AB ülkelerinin, aşılanan şahısların bilgilerini ortak bir bilgi tabanına işlemesi gerekecek. Böylelikle öteki AB ülkeleri gereksinim duyduklarında bu data tabanından şahısların bilgilerine erişebilecek. Ayrıyeten bilgilerin hudut denetim sistemlerine de işlenmesi gerekecek.
Aşı pasaportunun tartışma yaratan bir boyutu da AB tarafından onaylanmamış aşıları olanların durumu. Örneğin AB’nin şimdi onay vermediği Çin’de yahut Rusya’da üretilmiş aşıları vurulanlara ne cins bir sertifika verileceği, verilirse geçerli olup olmayacağı belirsizliğini koruyor.
AB ülkelerinde şu anda AB’de kullanımı onaylanmış BioNTech-Pfizer, Moderna ve AstraZeneca aşıları kullanılıyor. Lakin AB ülkelerinden Macaristan Çin’den ve Slovakya da Rusya’dan aşı aldı. Macaristan’da Çin aşısının kullanımı başlarken, Slovakya’ya birinci parti Rus aşıları dün ulaştı.
AB KAPTIRMAK İSTEMİYOR
AB’nin aşı sertifikasının şimdilik Birlik ülkelerinde yaşayanlar tarafından AB sonları içinde kullanımı öngörülüyor. Fakat Yunanistan’ın İsrail ile yaptığı muahede üzere durumların ortaya çıkması sertifikanın milletlerarası tanınırlığını da gündeme getiriyor. AB yetkilileri, aşı sertifikası için Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ) ile çalışmaların yürütüldüğünü, AB ülkelerinden Estonya’nın dijital sertifikasyon konusunda DSÖ ile iş birliği yaptığını vurguluyor.
AB idaresi, sertifikanın teknolojik altyapısında da liderlik etmek istiyor. Dünyanın en büyük teknoloji şirketlerinden Apple ve Google’ın dijital altyapı boşluğunu doldurmasını istemeyen AB idaresi, aşı pasaportunun hassas ve şahsa özel bilgiler içereceği gerekçesiyle sistemi kendisi kurmak istiyor.
TARTIŞMALAR BÜYÜYEBİLİR
AB’nin aşı pasaportu çalışması bir taraftan da yaza kadar kaç kişinin aşılanmış olacağıyla yakından ilgili. AB idaresi, üye ülkelerdeki yetişkin nüfusun yüzde 70’inin yaza kadar aşılanmasını hedefliyordu ama kısa müddette bu maksat yaz sonuna sarkıtıldı.
Şu anda aşılamalar ABD, İsrail ve İngiltere üzere ülkelere göre hayli yavaş ilerliyor. ABD’de nüfusun yüzde 22,5’ine, İngiltere’de yüzde 31’ine, İsrail’de ise yüzde 93’üne birinci dozlar vuruldu. Türkiye ve Fas üzere ülkelerde bu oran yüzde 10 civarında.
Halbuki AB genelinde şimdi nüfusun yalnızca yüzde 7,5’i aşı olabildi. Aşı geliştiren 6 ilaç firmasıyla 2,6 milyar dozluk kontratlar yapmasına karşın aşı dağıtımlarının ve aşılamaların yavaş ilerlemesi nedeniyle uzun müddettir eleştirilen AB idaresinin aşı sertifikasında ne kadar başarılı olacağı ilerleyen aylarda da yakından takip edilecek.
Haber7
