Kovid-19 salgını, tüm dünyanın gözünü aşı geliştirme çalışmalarına ve uygulamalarına çevirdi. Olumlu gelişmelerin yaşandığı ve Türk bilim insanlarının muvaffakiyetlerinin da gündeme geldiği aşı çalışmalarında uygulamalara geçilmesi umut oldu.
Günümüzde de olduğu üzere insanlık, tarih boyunca hayat kurtaran aşıları ve bu aşıları keşfedenleri dikkatle takip etti. Aşıya ait bilinen birinci çalışmalar, çiçek hastalığıyla başladı.
Çağdaş aşının tarihi 18. yüzyılda Edward Jenner ve çiçek aşısına dayanıyor. Bugünkü çiçek aşısının bilimsel olarak birinci çalışmalarını yapan 1749 doğumlu İngiliz cerrah Jenner, geliştirdiği aşıyı birinci olarak köyündeki çocuklar üzerinde denedi. Jenner, bilimsel olarak tıpta bir çığır açtı ve çağdaş immünolojinin temellerini attı.
Çiçek aşısının akabinde yaklaşık 90 yıl boyunca Fransız mikrobiyolog ve kimyager Louis Pasteur’ün 1885’te kuduz aşısını bulmasına kadar aşı alanında öbür bir gelişme yaşanmadı.
Kuduz aşısını tifo, kolera ve veba aşılarının geliştirilmesi izledi. İnsanlık, 20. ve 21 yüzyılda onlarca yeni aşının bulunmasına tanıklık etti.
OSMANLI VE CUMHURİYET DÖNEMKERİNDE AŞI ÇALIŞMALARI
Osmanlı Devleti devrinde aşı üretimi için çalışmalar birinci olarak 18. yüzyılda başladı. 1721’de İngiltere Büyükelçisinin eşi Lady Mary Montagu ülkesine yazdığı bir mektupta “İstanbul’da çiçek hastalığına karşı aşı denilen bir şey” yapıldığını bildirdi. Bu mektup, aşı üretimine ait ulaşılmış en eski evraklar ortasında yer aldı.
Pasteur, kuduz aşısına yönelik çalışmalarını sürdürebilmek için devrin devlet liderlerine maddi katkı için yazı gönderdi.
Sultan 2. Abdülhamid, Pasteur’ün bu talebini, çalışmalarını İstanbul’da sürdürmesi kaidesiyle kabul edeceğini bildirdi. Bu teklifin Pasteur tarafından kabul görmemesi üzerine ikinci teklif oluşturuldu ve Pasteur’e Mecidiye Nişanı ile birlikte 10 bin altın gönderildi, tıpkı vakitte Osmanlı’dan 3 kişinin de asistan olarak yetiştirilmesi istendi.
Mekteb-i Tıbbiye-i Askeriye-i Şahane’den müderris Alexander Zoeros Paşa’nın başkanlığında Kaymakam Hüseyin Remzi ve Kaymakam Veteriner Hüseyin Hüsnü beyefendilerin gönderilmesine karar verildi.
Daha sonra bu takım çalışmalara temel teşkil etmesi için “kuduz mikrobu” enjekte edilmiş bir kemik iliğiyle geri döndü. 1887’nin Ocak ayında Zoeros Paşa’nın kliniğinde Daûl-Kelp ve Bakteriyoloji Ameliyathanesi (Kuduz Tedavi Müessesesi) kuruldu. Bu kurum dünyada üçüncü, doğunun ise birinci kuduz merkezi oldu. Daha sonra bu merkez difteri serumu da üretti.
ÇİÇEK AŞISI İÇİN KANUN ÇIKARILDI!
Çiçek aşısının uygulanması için kanun çıkaran Osmanlı, 1887’de kuduz aşısını getirtti. Mekteb-i Tıbbiye-i Askeriye-i Şahane’de birinci kuduz aşısı üretildi, 1892’de bakteriyoloji hane ve birinci çiçek aşısı üretim konutu kuruldu. Tifo 1911’de, kolera dizanteri ve veba aşıları 1913’te birinci defa hazırlandı, uygulandı.
Verem aşısı üretimi ise Türkiye’de 1927’de başladı. 1931’den 1996 yılına kadar tetanoz ve difteri aşıları üretildi. 1937’de ise kuduz serumu üretilmeye başlandı. Kolera salgını için 1940’ta Çin’e aşı gönderildi. Tifus aşısı ve akrep serumu üretimine 1942’de başlandı, 1947’de Biyolojik Denetim Laboratuvarı kuruldu.
İnfluenza Laboratuvarı Dünya Sıhhat Örgütü tarafından Milletlerarası Bölgesel İnfluenza (grip) Merkezi olarak tanındı ve influenza aşısı üretimine geçildi. 1976’da da “Kuru BCG” aşısının deneysel üretimi başladı, 1983’te bu aşıda üretime geçildi.
KURTULUŞ SAVAŞI PERİYODU
Kurtuluş Savaşı sırasında sıkıntı şartlar altında hayvan ve insan aşıları üretilmeye devam edildi. İstanbul’un işgali sonrasında aşı merkezi evvel Eskişehir, daha sonra da Kırşehir’e taşındı.
Tıpkı periyotta Afyon’da da çiçek aşısı üretilmeye devam edildi. Erzurum’daki serum laboratuvarı Rus işgali sırasında Halep, Niğde, Sivas ve Erzincan’a taşındı. Kastamonu’da da aşı üretimi yapıldı.
Haber7
