Bosna Hersek’in doğusundaki Srebrenitsa‘nın 11 Temmuz 1995‘te Ratko Mladic komutasındaki Sırp birliklerce ele geçirilmesinin akabinde başlayan ve kısa vakit içinde 8 binden fazla Boşnak sivilin hunharca öldürüldüğü soykırım, Boşnak halkının kanayan yarası olmayı sürdürüyor.
Avrupa’da İkinci Dünya Savaşı’nın akabinde yaşanmış en büyük insanlık trajedisi olarak nitelendirilen Srebrenitsa soykırımı, ortadan geçen 26 yıla karşın kurban yakınlarının en derin acısı olarak yüreklerdeki yerini koruyor.
Srebrenitsa soykırımının 26’ncı yıl dönümü kapsamında anma programı ve cenaze merasiminin düzenleneceği 11 Temmuz Pazar günü, kimlik tespiti yapılan ve ailesinin onay verdiği 19 soykırım kurbanı daha Potoçari Anıt Mezarlığı’na defnedilecek.
Ortadan geçen yıllara karşın hala binden fazla soykırım kurbanının cenazesinin bulunamamış olması Srebrenitsa’da yaşanan zulmün ne derece büyük olduğunun en kıymetli göstergelerinden birisi olarak kabul ediliyor.
EN GENÇ KURBANIN YALNIZCA KAFATASI DEFNEDİLECEK
Srebrenitsa’da Sırp güçler tarafından öldürüldükten sonra toplu mezarlara gömülen binlerce soykırım kurbanının daha sonra öteki yerlere nakledildiği biliniyor.
Soykırımdan sonra açılan toplu mezarlardan çıkarılan ceset kalıntıları tam olmasa da binlerce aile yakını sevdiklerinin bulunabilen birkaç kemiğini toprağa vermenin ve “bir mezar taşı olsun” fikrinin hem hüznünü hem de huzurunu yaşıyor.
Bu yıl toprağa verilecek kurbanlardan en genci, öldürüldüğünde 16 yaşında olan Azmir Osmanovic’in yalnızca kafatasına ilişkin kemik kalıntıları toprağa verilecek. Potoçari Anıt Mezarlığı’na bugüne kadar 6 bin 652 soykırım kurbanı defnedildi.
Toprağa verilecek başka kurbanların isimleri ise şöyle:
“Husein Kurbasic (1958), Vejsil Hamzabegovic (1939), Muhidin Mehmedovic (1977), Ramiz Selimovic (1951), Esnaf Halilovic (1976), Muamer Mujic (1976), Mehmed Beganovic (1947), Hajro Aljic (1944), Jusuf Aljic (1967), Zajim Hasanovic (1968), Asim Nukic (1971), Nezir Dautovic (1969), Ibrahim Avdagic (1950), Jusuf Halilovic (1948), Salih Dzananovic (1955) ve Meho Karahodzic (1939).”
SIRP KUMANDAN MLADİC’TEN KAN DONDURAN İFADELER
Lahey’deki memleketler arası mahkeme tarafından ortalarında Srebrenitsa soykırımının da bulunduğu birçok savaş hatasından müebbet mahpusa mahkum edilen Ratko Mladic, 11 Temmuz 1995 günü buyruğundaki Sırp askerlerle Srebrenitsa’yı ele geçirdi.
Sırp bayramı arifesinde Srebrenitsa’yı Sırp milletine armağan ettiklerini söyleyen Mladic, “Nihayet bu topraklarda Türklerden (bölgede Müslümanlar için kullanılan ifade) intikam alma vakti gelmiştir.” tabirlerini kullandı.
Kentte yaşayan siviller, Birleşmiş Milletler (BM) bünyesinde bölgede misyon yapan Hollandalı askerlere sığınarak hayatta kalmayı umsa da Hollandalılar istisnasız herkesi Sırp birliklerine teslim etti.
Nihayetinde sadece birkaç gün içinde Srebrenitsa ve civarındaki yerleşimlerden en az 8 bin 372 kişi zalimce katledildi, çok sayıda aile meskenlerinden sürgün edildi.
ETNİK PAKLIK YAPILDI
Srebrenitsa’nın Sırp askerlerin eline geçmesinin akabinde Hollandalılara sığınmak istemeyen Boşnakların bir kısmı orman yolundan Bosna Hersek Ordusunun denetimindeki bölgeye ulaşmak istedi.
Orman yolunu seçenlerin büyük çoğunluğunun yazgısı de BM üssüne sığınanların mukadderatıyla birebir oldu. Halk ortasında “ölüm yolu” olarak da anılan orman yolundan giden binlerce Boşnak sivil, Sırpların kurduğu tuzaklarda hayatını kaybetti.
Hollandalı askerlere sığınan siviller ise birinci gecenin akabinde başlarına gelecekleri anlarken, üs olarak kullanılan akümülatör fabrikasında tutulan sivillerin yanına giren Sırplar, kimlik denetimi yapıp keyfi bir seçimle kimi erkekleri götürdü.
Sonraki gün, Hollandalı askerlerin sırf birkaç metre ilerisinde, üssün çabucak dışında bekleyen Sırp askerleri, bayan ve çocukları otobüslere bindirdi, erkekleri ise çabucak orada ailelerinden ayırdı.
Ailelerinden ayrılan binlerce erkek katledilip farklı toplu mezarlara gömülürken, bayan ve çocuklar yıllardır yaşadıkları memleketlerinden sürgün edildi.
Sırplar, erkekleri öldürerek Boşnak nüfusu yok etmeyi amaçlarken, bunun ismine etnik paklık dediler.
HOLLANDA HATALI BULUNDU
Srebrenitsalı Boşnak sivillerin sığındığı Hollandalı BM askerlerinin soykırımdaki rolü, ortadan geçen yıllara karşın tartışılıyor.
Kentin işgal edilmesinin akabinde çekilen ve kamuoyunun da aşina olduğu imgelerde, Hollandalı kumandan Thom Karremans’ın 11 Temmuz 1995’te bir ortaya geldiği Mladic karşısında el pençe durması gözden kaçmıyor.
Kente giren Sırplara ateş açıldığı için Karremans’ın sözünü alan Mladic’in, manzaraların sonunda ise Karremans’a içki ısmarladığı ve ikilinin birlikte kadeh kaldırdığı görülüyor.
Hollandalı askerlerin Srebrenitsa’dan uğurlanması öncesinde ise Mladic’in, Karremans ve ailesine çeşitli ikramlar vermesi de bir öteki ilgi cazibeli ayrıntı olarak göze çarpıyor.
Karremans hiçbir vakit yaşananlar yüzünden yargılanmazken, Hollanda devleti ise Srebrenitsa’daki soykırımdan “kısmen” hatalı bulundu.
Kurban yakınlarınca 2007’de açılan davada, Lahey Bölge Mahkemesi, Srebrenitsa’nın işgali sırasında BM bünyesinde vazifeli Hollandalı askerlere sığınan 300 Boşnak sivilin Sırplara teslim edilmesinden Hollanda’yı hatalı buldu.
YAŞANANLAR “SOYKIRIM” OLARAK NİTELENDİRİLDİ
Lahey’deki Milletlerarası Adalet Divanı, 2007 yılında aldığı kararda, Eski Yugoslavya Milletlerarası Ceza Mahkemesinden (ICTY) gelen deliller doğrultusunda Srebrenitsa ve civarında yaşananları “soykırım” olarak nitelendirdi.
Sırp kumandan Mladic, ICTY’de görülen davada, ortalarında soykırımın da bulunduğu birçok kabahatten müebbet mahpusa mahkum edilirken, 8 Haziran’da görülen temyiz duruşmasında müebbet mahpus cezası onandı.
Savaş periyodunda Bosnalı Sırpların başkanı olan Radovan Karadzic de Sebrenitsa soykırımı dahil birçok cürümden evvel 40 yıl, akabinde temyiz davasında müebbet mahpusa mahkum oldu.
ICTY’de görülen Srebrenitsa davalarında ayrıyeten Radislav Krstic 35 yıl, Vidoje Blagojevic 15 yıl, Vujadin Popovic ve Ljubisa Beara müebbet, Drago Nikolic 35 yıl, Ljubomir Borovcanin 17 yıl, Vinko Pandurevic 13 yıl, Radivoje Miletic 19 yıl ve Milan Gvero 5 yıl mahpus cezası aldı.
Bosna Hersek Mahkemesinde görülen öteki bir davada ise 13 Temmuz 1995’te 1000’e yakın Boşnak sivilin katledilmesi hatasından Milorad Trbic 30 yıl mahpusla cezalandırıldı.
Farklı mahkemelerde görülen Srebrenitsa davalarında bugüne kadar 45 Sırp’a, toplam 699 yıl mahpus cezası verildi.
Öte yandan, eski Sırbistan Cumhurbaşkanı Slobodan Milosevic de Srebrenitsa’daki soykırımla suçlanmış lakin yargılanması sürerken cezaevinde ölmüştü.
Haber7
