İşte Dr. Ahmet Yarız’ın o yazısı;
Nüfus: 20019 yılı datalarına nazaran ülkemiz nüfusu 83,2 Milyon ve Çalışma Çağındaki (15 Yaş ve Üstü) Nüfus 61,9 Milyon kişidir. Çalışma çağındaki nüfus yıl sonuna nazaran 600 Bin artarak Haziran 2020’de 62,5 Milyon bireye ulaşmıştır.
İşgücü: İşgücü Kasım 2019’da 32,5 Milyon kişi ile tepeyi gördükten sonra Aralık 2019’dan itibaren düşüşe geçmiş, ekonomik göstergelerin taban düzeyleri gördüğü Nisan ayında 29,7 Milyon ile en düşük düzeyine gerilemiştir. Mayıs ayında tekrar artışa geçen İşgücü Haziranda Nisana nazaran 600 Bin kişi artışla 30,4 Milyon şahsa ulaşmasına karşın 2019 yılı Haziranın gerisindedir. Nüfustaki sistemli artışa karşın işgücünün azalması ekonomik büyüme ve şahısların iş bulma dilekleri ile yakından ilgilidir. Ekonomide yaşanan daralmalar, bireylerin iş bulma beklentilerini zayıflatmakta ve iş aramaktan vazgeçmeleri nedeniyle işgücü düzeyi gerileyebilmektedir. Öte yandan 2005-2019 devrinde nüfus artış suratı % 28 ile % 49 oranındaki işgücü artış suratının altındadır. Dikkat cazibeli bu durumun devamı halinde gelecekte işgücü arzında düşüşlerin daima hale gelmesi mukadderdir.
İstihdam: Haziran 2020 itibariyle Tarımda 4,8 Milyon ve Tarım Dışında 21,3 Milyon olmak üzere toplam 26 Milyon kişi istihdam edilmektedir. 2005 yılında bu düzeyin 19,6 Milyon kişi olduğu dikkate alındığında 2019 yıl sonuna nazaran % 43 oranında artış ile 8,4 Milyon kişilik istihdam artışı bir öbür tabirle 8,4 Milyon şahsa yeni iş imkanı sağlanmıştır. Son bir yılda ise istihdam düzeyi 2 Milyon azalışla 26 Milyon şahsa gerilemiştir. Nisan ayında 25,6 Milyon kişi ile taban düzeyini gören istihdam, Mayıs ve Haziran ayında 500 Bin kişi artmış, bir diğer sözle son iki ayda 500 Bin şahsa yeni iş imkanı sağlanmıştır. Mayıs ayından başlayan ekonomik canlanma ile öbür göstergeler dikkate alındığında istihdamdaki artışın devam etmesi beklenmektedir.
Fikrimize nazaran Haziran 2020’deki 26 Milyon kişilik istihdam seviyesi daha üstte olmalıdır. Zira ülkemiz 1960’lardan 2000’li yıllara kadar (önce Avrupa, akabinde petrol ihracatçısı Arap ülkeleri ve sonrasında Rusya olmak üzere) değerli bir iş gücü ihracatçısı iken bu kapasitemiz azalarak son yıllarda ihmal edilebilir bir seviyeye gerilemiştir. Öte yandan Suriye’de yaşanan iç savaşın akabinde başlayan göç dalgası ile gelen sığınmacılar başta olmak üzere komşu ülkeler ve Türkî Cumhuriyetlerden gelerek ülkemizde yaşayanlar istihdam yapısında değişimlere neden olmuştur. Yetkililerin sözüne ülkemizde hayatını idame ettiren ve sayıları 5 Milyonu aşan bu kitle içinde yüklü kısmı oluşturan Suriyeli sığınmacılar ile Türkî Cumhuriyetlerden gelenlerin bir kısmının ekonomik hayatın içinde ve yüklü olarak istidam piyasasında yer aldığı bilinmektedir. 2019 Yıl sonu datalarına nazaran ülkemiz nüfusu 83,2 Milyon, İşgücü 32 Milyon ve İstihdam düzeyi 28 Milyon kişidir. Hesaplamaya nazaran toplam nüfusun % 38’i işgücünden oluşmakta ve % 34’ü istihdam edilmektedir. Bu oranları ülkemizde yaşayan ve üstte tabir edildiği üzere sayıları 5 Milyonu kitleye uyarladığımızda 2 Milyon kişilik işgücü ve 1,7 Milyon kişilik istihdam hesaplanmaktadır. Uyarlama ile elde edilen bu istihdam seviyesi hakkında ulaşılan resmi bir data olmasa da hesaplanan düzeyin 1,5 Milyon kişinin altında olmayacağı bedellendirilmektedir. Bu hesaplama bilgi alındığı takdirde 2019 yıl sonu için hesaplanan 28 Milyon istihdam düzeyi 1,5 Milyon ek ile 29,5 Milyon kişi olarak revize edilmelidir. Temelinde hesaplanan bu ek istihdam seviyesinin işsizlik sayıları ile de ilişkilendirilmesi halinde işsiz sayısı ve işsizlik oranları da değişecektir. Sayıları 5 milyonu aşan bu kitlenin ülkemiz iktisadı ve toplumsal yapısında kimi problemlere neden olmakla birlikte kıymetli bir güç olduğu unutulmamalıdır. Çünkü 1,5 Milyon kişilik istihdamın ürettiği kıymet ile kendi ülkelerinden getirebildikleri varlıklar, 5 Milyonu aşan nüfusun hayatını idame ettirebilmesi için tekrar ülkemizde harcanmakta ve ekonomik hayata kıymetli katkılar sağlamaktadır. Öte yandan 1,5 milyon civarında hesaplanan bu kitlenin istihdam edildiği iş alanlarının fiyat seviyesi, iş zorluğu vb. nedenlerle vatandaşlarımızın talip olmadığı iş alanları olduğu da dikkate alınmalıdır.
İstihdam, Tarım ve Tarım Dışı olmak üzere iki ana başlıkta, Tarım Dışı ise Sanayi, İnşaat ve Hizmet olmak üzere üç alt başlıkta izlenmektedir.
Haziran 2020 datalarına nazaran Tarımda 4,8 Milyon kişi istihdam edilmektedir. 2005 yılında 4,6 Milyon kişinin istihdam edildiği dikkate alındığında 2019 sonuna kadar 308 Bin kişi artarken son bir yılda 250 bin kişi azalmıştır. Endüstride istihdam düzeyi 5,3 Milyon kişi olup 2019 sonuna kadar % 30 oranında ve 1,3 Milyon artmış, son bir yılda ise 319 Bin kişi azalmıştır. İnşaatta istihdam düzeyi 1,5 Milyon kişi olup 2019 sonuna kadar % 39 oranında ve 441 Bin Kişi artarken son bir yılda 86 Bin kişi azalmıştır. Hizmet dalındaki İstihdam düzeyi ise 14,5 Milyon kişi ile toplam istihdamın % 56’sına sahiptir. Hizmet bölümünde istihdam 2019 sonuna kadar % 67 oranında ve 6,4 Milyon kişi artarken son bir yıllık devirde ise 1,3 Milyon kişi azalmıştır.
İşgücü artış suratının istihdam düzeyindeki artış suratından daha fazla olması nedeniyle, istihdam artmasına karşın işsizlik artmaktadır. İstihdamdaki en yüksek seviyeye 28,9 Milyon kişi ile Şubat 2018’de ulaşılmış fakat bu tarihten sonra düşüşe geçerek Haziran 2020’de 25,6 Milyon şahsa gerilemiştir. Öte yandan teknoloji başta olmak üzere ekonomik ve toplumsal hayattaki gelişmeler istihdamın bileşiminde değerli değişimlere neden olmuştur. 2005 yılında 19,7 Milyon kişilik istihdamın; % 23 ile 4,6 Milyonu Tarım Kesiminde, % 22 ile 4,4 Milyonu Sanayi Dalında, % 6 ile 1,1 Milyonu İnşaat Dalında ve % 48 ile 9,5 Milyonu Hizmet Dalında yer almaktadır. Aralık 2019’da 28,2 Milyon kişilik istihdamın dağılımı ise; % 18 ile 4,9 Milyonu Tarım Kesiminde, % 20 ile 5,7 Milyonu Sanayi Dalında, % 6 ile 1,6 Milyonu İnşaat Bölümünde ve % 57 ile 15,9 Milyonu Hizmet Kesimi biçimindedir. Dünya ekonomilerinde olduğu üzere Hizmet kesiminin istihdam içindeki hissesi artmaktadır.
İşsiz: Haziran sonu itibariyle işsiz sayısı 4,3 Milyon kişidir. 2005 yıl sonunda işsiz sayısı 2,1 Milyon kişi iken 2019 yıl sonuna nazaran % 100 artış ile 4,2 Milyon bireye ulaşmıştır. Son bir yılda işsiz sayısı ise 164 Bin kişi azalmıştır. Son bir yıl içinde İstihdam düzeyindeki azalış ile birlikte işsiz sayısının da azalmış olması çelişkili bir durum üzere görünmektedir. İşsiz sayısı Mart 2020’ye kadar gerileme eğiliminde olup 4 Milyon bireye kadar düşmüştür. Lakin bu aydan itibaren artışa geçerek Haziran 2020’de 4,3 Milyon şahsa ulaşmış olmasına karşın geçen yılın altındadır. İstihdam kısmında söz edildiği halde 1,5 Milyon kişilik ek istihdam data olarak alındığı (ve bu bireylerin yerine ülkemiz vatandaşlarının istihdam edilebilecekleri varsayımı kabul gördüğü) takdirde işsiz sayısı 1,5 Milyon kişi azalarak 2,8 Milyon bireye gerileyecektir.
İşgücüne Iştirak Oranı: İşgücüne iştirak oranı Haziran 2020 itibariyle % 48,6’dır. Daha evvel söz edildiği üzere ekonomik gelişmeler ve iş bulma isteğindeki beklentiler iş gücüne iştiraki aşağı yahut üst istikametli etkileyebilmektedir. İşgücüne iştirak oranı ve istihdam oranı iktisadın daralma periyotlarındaki kısa mühletler hariç olmak üzere nizamlı bir biçimde artış eğilimindedir. Haziran 2019-Haziran 2020 periyodunda iş gücüne iştirak oranı Ocak ayına kadar % 52 düzeylerinde iken Şubat ayından itibaren düşmeye başlamış ve Nisan ayında % 47,6’ya kadar gerilemiştir. Mayıs ayında başlayan toparlanma Haziran ayında da devam etmiş ve % 48,6’ya yükselmiştir. Bu oranda yakın vakitte görülen kısmi gerilemenin covid-19 tesirindeki küresel ve lokal ekonomik konjonktürle ilgili olduğu kıymetlendirilmektedir.
İşsizlik: İşsizlik oranı hesaplamaları; 1) Genel İşsizlik, 2) Tarım Dışı İşsizlik ve 3) Genç Nüfusta İşsizlik olmak üzere üç ana başlıkta izlenmektedir. Haziran 2020 itibariyle Genel İşsizlik Oranı % 14,3, Tarım Dışı İşsizlik Oranı % 16,7 ve Genç Nüfusta İşsizlik Oranı % 26,9’dur. Kısa çalışma ödeneği ve işten çıkarma yasağı üzere tedbirler işsizlik oranlarındaki ani artışları sonlandırmıştır. Daha evvel söz edildiği üzere ülkemizde yaşayan ve işgücü piyasasında ek istihdama mevzu 1,5 Milyon kişilik kitle işsizlik oranlarından tenzil edildiğinde Haziran 2020 itibariyle hesaplanan % 14,3 işsizlik oranı % 9,3 olarak revize edilmelidir.
İşsizlik oranlarının alt kategorilerinden Tarım Dışı İşsizlik ve Genç Nüfusta İşsizlik oranlarının Genel İşsizlik oranının üstünde kemikleştiği görülmektedir. Son bir yıl içinde İşsizlik Oranı % 13,8’den % 14,3’e, Tarım İşsizlik Oranı % 16,1’dan % 16,7’ye ve Genç Nüfusta İşsizlik Oranı ise % 25,6’dan % 26,9’ya yükselmiştir. İşsizlik oranlarında dikkat cazibeli olan genç nüfusta işsizlik oranıdır. Son on beş yıla ilişkin datalar incelendiğinde genç nüfustaki işsizlik oranı genel işsizlik oranından neredeyse (Haziran 2020 Genel İşsizlik %14,3 ve Genç Nüfusta İşsizlik % 26,9) iki kat fazladır. Bu sorunun yalnızca ülkemize has olmadığı, ekonomik, teknolojik ve toplumsal çok sayıda bileşenden beslenen yapısal bir sorun olduğu bedellendirilmektedir.
Teknolojik, toplumsal ve ekonomik faktörlerdeki gelişmelerin küresel ve lokal işsizliği artırdığı günümüzde; iktisat literatüründeki “tam istihdam=sıfır işsizlik” yerine “sürdürülebilir işsizlik” kavramı öne çıkmıştır. 2000’li yıllara hakikat % 6 – % 8 aralığındaki işsizlik oranları sürdürülebilir düzeyler olarak kabul edilirken covid-19 öncesinde % 10 – % 12 aralığına kadar yükselmiştir. Covid-19 süreci tüm dünyada başta işsizlik olmak üzere tüm makro ekonomik göstergelerde olumsuz tesirler üretmiş ve işsizlik sayıları çok süratli artışlar göstermiştir. Covid-19 sonrası sürdürülebilir işsizlik oranının salgın öncesi düzeylerin çok daha üzerinde olması kaçınılmaz görünmektedir.
Sonuç:
Kamuoyunda tweet kriz olarak bilinen şok dalganın olumsuz tesirleri giderilme sürecinde iken 2020 Mart ayında ülkemizi de etkilemeye başlayan covid-19 salgını ekonomik göstergelerde yeni tahribatlar üretmiştir. Aktüelde makro ekonomik göstergelerdeki en az tahribatın işsizlik göstergelerinde yaşanmasının nedenleri istihdama yönelik kısa çalışma ödeneği dayanağı, işten çıkarmanın zorlaştırılması ve ekonomik faaliyetlerin kısa müddette toparlanmasıdır. Iktisatta olumlu atmosferin güçlenmeye devam etmesi halinde işsizlik göstergelerindeki iyileşme başka makro ekonomik göstergelerden sonra devreye girecek ve daha uzun vakte yayılacaktır. Iktisatta gelişmeler dikkate alındığında işsizlik oranın yıl sonunda % 14 – % 16 aralığında tamamlanması beklenmektedir.
Haber7
