Yaşanan zelzele felaketi, kentsel dönüşümün ehemmiyetini bir kere daha ortaya koydu. Ülkemizde hemen dönüştürmemiz gereken 1,5 milyon konut bulunuyor. Bunun 300 bini İstanbul’da yer alıyor. İzmir’de ise son dokuz senede yaklaşık 25 bin binanın dönüşümü sağlandı. Böylelikle 1999 sarsıntısında yaşanan önemli can kayıpları, bu sarsıntıda yaşanmadı. Buna karşın kentte yapı stoku alarm veriyor. Kentsel Dönüşüm Uzmanı Nihat Şen, “İzmir’de acil olarak 40 bin binanın yenilenmesi gerekiyor. Nerede, hangi binalar dönüşmeli, bunun kayıtları var. Fakat yasanın yürürlüğe girdiği dokuz yıldan bu yana maalesef süratli sonuç alınamadı. Vatandaşa ve belediyelere büyük misyon düşüyor. Toplumsal uzlaşı ve ulusal seferberlikle bunu süratlice yapabiliriz” dedi.
KONTROLSÜZ BİNA ÇÖKTÜ
Sarsıntı sonrası inşaatların kontrolü de tekrar gündeme geldi. Yapı Kontrol ve Zelzele Mühendisliği Derneği Lideri Nazmi Şahin “Şu ana kadar yapı kontrollü yıkılan hiçbir binamız yok” dedi. İzmir’de faal olarak çalışan 82 yapı kontrol firması olduğunu aktaran Şahin, “1.869 denetçi mühendisimiz var. Yardımcı denetim elemanı olarak da 3 bin 501 elemanımız var. 1999 zelzelesinden sonra, İzmir’de bugüne kadar 79 milyon 287 bin metrekare inşaat alanı denetledik. Şu an faal olarak 25 bin 628 inşaatı denetliyoruz. Bu da metrekare olarak 30 bin 321 metrekareye tekabül ediyor. Yapı kontrol sistemi, 1999 sarsıntısından sonra oluşturuldu. Şu ana kadar da misyonlarını muvaffakiyetle yapmış üzere görünüyor. Van’da, Elâzığ’da, Malatya, İstanbul ve İzmir’de hiçbir yapı kontrollü bina yıkılmadı. Aslında önlemlerimizi daha evvelden almış olsak, yapı kontrolü 1939 Erzincan zelzelesinden sonra gelmiş olsaydı, sanki sarsıntılarda bu kadar insanımızı kaybeder miydik? Bence bu tartışılmalı” diye konuştu.
HER ŞEY KAYIT ALTINDA
Yapı kontrolle birlikte inşaatta her şeyin kayıt altına alındığını söyleyen Şahin, şunları söyledi: Şu an bütün inşaatlar kayıt altında. Her şey bir ‘enter’ tuşuna bakıyor. Bütün yapı kontrollü binaların envanteri var. Kimlerin, hangi müteahhidin yaptığı, dökülen beton, temelin cinsi, kullanılan izolasyon gereçleri, hepsi… Bir bina yıkılıyor, yanındaki ayakta. Yahut merkez üssüne en uzaktaki bir bina yıkılıyor. Bunun sebebi araştırılmalı. Zira o, çürük bir bina. O bina ya mühendis denetiminde yapılmamış, ya da yapı kontrolden geçmemiş. Personellik ve mühendislik kusuru… Maalesef 99’dan evvel yapılan binalarda herkes inşaat çalışanı olabiliyordu. Eline bir tel alan ‘Ben demirciyim’ diye çıkabiliyordu. Etriyeyi sorsan onu bilmez, çirozu bilmez. Düşey donatıda, masraf farklı demir koyar. Büyük bir sebep personellik yanılgısı. İnşaatların mühendis denetiminde yapılmaması ikinci en büyük etken. Üçüncüsü de yapı gereci. Bina yapacağımız tabanı de çok iyi seçmemiz lazım. Şayet fay çizgisi üzerinde yapıyorsanız, fore kazıklı binalar olmalı. Fakat biz maalesef bu şuuru oluşturamadık. 2019 yılında çıkan yeni zelzele yönetmeliğimiz var. O biraz problemleri çözüyor fakat eskiye yönelik bir yönetmelik değil.
KESİLMİŞ KOLONLAR FACİAYA DAVETİYE ÇIKARDI
İzmir’de yıkılan kimi binaların yer katındaki iş yerlerinde, kolonların kesildiği görüldü. Market ve galeri üzere iş yerleri, alan kazanmak için çok tehlikeli olan bu sürece başvuruyor. Vatandaşların, apartmanlarının altındaki mağazaları denetim etmesi, kolon ya da taşıyıcısı kesilmiş alan varsa bunları hemen şikâyet etmesi gerekiyor. Yapı kontrol uzmanları, binaların da tıpkı arabalarda olduğu üzere muhakkak dönemlerle muayeneye tabi tutulması gerektiğini, bunun da yasal düzenleme ile sağlanabileceğini belirtiyor.
İZMİR’DE 635 BİN KONUT SARSINTI SİGORTALI
Doğal Afet Sigortaları Kurumu (DASK) Koordinatörü Erdal Turgut, İzmir’de meydana gelen sarsıntıya ait “DASK olarak tüm imkanlarımızla vatandaşımızın yanındayız. Zarurî Sarsıntı Sigortası poliçesi sahipleri, meskenleri zelzelede hasar gördüyse ALO DASK 125 davet merkezi, dask.gov.tr internet sitesi ve e-devlet üzerinden hasar ihbarı yapabilirler” tabirlerini kullandı. Erdal Turgut, DASK’ın bütün yöneticileri ile birlikte sarsıntı bölgesinde olduğunu belirterek “İlgili kamu kurumlarıyla uyum hâlinde hasar eksperlerini alana yönlendirdik. Hasar tespit çalışmalarını başlatmaya hazırız” diye konuştu. Bu ortada sarsıntının vurduğu İzmir’de toplam 1 milyon 150 bin konutun yüzde 56’sı, yani 635 bini sarsıntı sigortası yaptırmış durumda. Ege Bölgesi genelinde Zarurî Sarsıntı Sigortalı konut oranı ise yüzde 54 seviyesinde seyrediyor.
DASK tarafından verilen azami teminat fiyatı, 2020 için 240 bin TL lira olarak belirlenmişti. Bu sayı her yıl inşaat maliyetlerindeki artışa nazaran güncelleniyor. Azami teminat meblağı tespit edilirken yıkılan meskenin yine inşa edilmesinin maliyeti (arsa bedeli hariç) dikkate alınıyor. Şayet meskenin pahası DASK tarafından verilen azami teminat meblağını aşıyorsa vatandaş, isteğe bağlı olarak aşan bu kısım için özel sigorta şirketlerinden ek teminat alabiliyor. Temel, ana duvarlar, bağımsız kısımları ayıran duvarlar, bahçe duvarları, istinat duvarları, tavan ve tabanlar, merdiven, asansör, çatı, baca ve yapının buna benzeri tamamlayıcı kısımları DASK kapsamında bulunuyor. Enkaz kaldırma masrafları, iş yerleri için kâr kaybı, mülk sahipleri için kira mahrumiyeti, alternatif mesken masrafları, her türlü taşınır mal, eşya, bedensel ziyanlar teminat kapsamı dışında kalıyor.
ÜLKE GENELİ 1.5 MİLYON KONUT
Son yıllarda Etraf ve Şehircilik Bakanlığı, ülke genelinde mümkün zelzele risklerini kıymetlendirerek, kentsel dönüşüm çalışmalarını hızlandırdı. Türkiye’de bugün dönüştürülmesi gereken konut sayısı 6,7 milyon olarak belirlendi. 2023 yılına kadar 300 bini İstanbul’da olmak üzere 1,5 milyon konutun dönüşümünün yapılması planlanıyor. Ayrıyeten riskli yapı tespitlerine de devam ediliyor. 1.292 kurum ve kuruluş, Bakanlık tarafından lisanslandırılmıştı. Bu çerçevede ülke genelinde 685 bin bağımsız ünitenin, “riskli yapı olduğu” tespiti bulunuyor.
Bir yandan kentsel dönüşüm projelerini hızlandıran bir yandan da güçlendirme çalışmaları yapan Bakanlık, kentsel dönüşümün bir stratejiye bağlı olarak yapılması için 25 kentte daha kentsel dönüşüm strateji evrakı hazırlayacak. Daha evvel 20 kentte strateji tamamlanmıştı. Bugüne kadar İstanbul, Ankara, İzmir, Kilis, Elazığ, Malatya, Ağrı, Bursa, Diyarbakır, Erzincan, Erzurum, Gaziantep, Hatay, Kocaeli, Kütahya, Ordu, Sakarya, Manisa, Aydın ve Bilecik’te kentsel dönüşüm strateji dokümanları tamamlandı. Kentsel dönüşümde önceliği İstanbul’a veren Bakanlık; Ataşehir’de ilan edilen 65 riskli alanda 117 bin riskli yapıya dair güçlendirme ve tekrar inşa çalışmalarını sürdürüyor. Gaziosmanpaşa, Üsküdar, Ataşehir, Maltepe, Ümraniye, Bağcılar, Güngören Tozkoparan, Eyüpsultan, Başakşehir, Beyoğlu Sütlüce ve Hacıhüsrev’de dönüşüm konutlarını süratle üretmeye devam eden Bakanlık, yalnızca Esenler’de 60 bin dönüşüm konutu üretiyor. Temmuz ve ağustos aylarında ise Kâğıthane, Zeytinburnu ve Okmeydanı’nda zelzele dönüşüm konutlarının temelleri atıldı. Bu konutların da seneye tamamlanması hedefleniyor. İzmir’deki çalışmalar da bundan sonraki süreçte öncelikli olarak pahalandırılacak.
TÜRKİYE GAZETESİ
Haber7
