“28 Şubat postmodern darbe”nin üzerinden 24 sene geçti. Darbeye giden süreçte toplumun hayat biçimi, inançları ve hayat usulü üzerinde oluşturulan ağır baskı, periyodun şahitleri ve bu baskıyı birebir yaşayanların hafızalarında hala tazeliğini koruyor.
Sanatçı Eşref Ziya Terzi, konserleri mazeret edilerek verilen mahpus cezasını, o devrin zorluklarını ve anılarını AA muhabirine kıymetlendirdi.
Eğitim ve sıhhat üzere temel haklarda dahi kısıtlamaya maruz kalan başörtülülerin, sürecin tek mağduru olmadığının altını çizen sanatçı, süreçten olumsuz etkilenen sanatçı, akademisyen ve siyasetçilerin, bugün dahi travma yaşamaya devam ettiğini kaydetti.
Eşref Ziya Terzi, müzikle ilgilendiği yaklaşık 30 yıl boyunca 15’ten fazla albüme imza attığını, 100’ün üzerinde albümde emeği olduğunu, 1993’te Marmara FM’i kurduklarını 1995’ten bu yana da Marmara Müzik’in sahibi olarak müzik çalışmalarına devam ettiğini söz etti.
Türk siyasi tarihine “postmodern darbe” olarak geçen, liseli ve üniversitesi kız öğrencilerin başörtülü oldukları için okullara alınmadığı 28 Şubat sürecinde yazdığı Ağlama Karanfil yapıtına değinen Terzi, “O vakitler biz de el ele yürüyüşleri organize etmiştik. O devirleri anlatan, biraz da onlara moral veren birbirlerine kenetlenme ve bağlanma programlarıydı. Kardeşlerimize, başörtülü arkadaşlarımıza moral için yazılmış, bestelenmiş bir eser Ağlama Karanfil.” diye konuştu.
“Ağlama Karanfil okula alınmayan öğrencilerin simgesi oldu”
Terzi, Marmara FM bünyesindeki niyet platformu olarak ortaklaşa ortaya koydukları “Ağlama Karanfil” yapıtının kelam ve bestesinin ana çizgileriyle Yusuf Meral’e ilişkin olduğunu belirterek, şu bilgileri verdi:
“Ağlama Karanfil, bir yerde o karanfillerin de simgesi oldu. Yani o periyodun, okula alınmayan öğrencilerin bir simgesi haline dönüştü. Biz vakit zaman onları İstanbul Üniversitesi’nde, Beyazıt’ta ziyarete de giderdik. ‘Beyazıt Meydanında’ yapıtının de zihinsel olarak altyapısını orada, o ziyarete gittiğim vakitlerde yaptım. O devirleri anlatan bir eser olarak zihinlerde kaldı. Çok şükür bugün artık bu türlü sorunlarımız kalmadı. Artık rahat bir biçimde, özgürce üniversitelerine gidebiliyor, okuyabiliyorlar. Bu da o gün yaptığımız uğraşın, çalışmanın bir meyvesi, bir sonucu, Allah’ın da bir lütfu ve takdiri diye düşünüyorum.”
Her periyodun toplumsal ve politik yapısının o periyodun müziğine de yansıdığını, bunun pek olağan bir şey olduğunu lisana getiren Terzi, “Tabii o vakitler hem yaş olarak daha genç insanlardık hem de Türkiye, bir gayret periyodu içerisindeydi.” dedi.
Eşref Ziya Terzi, üniversitedeki olaylar, Refah Partisi’nin yükselişi ve devrin siyasi atmosferi üzere ögelerin mağduriyet yaşayan insanların bir ortaya gelerek kenetlenmesini sağladığını aktararak, “Acıdan beslenmekten çok, o protestodan esinlenen ve güç alan, müzikti, kitaptı, radyolardı, siyasi atmosferdi. Hepsi birbirini tetikleyen şeyler aslında.” değerlendirmesinde bulundu.
“28 Şubat’ı başörtüsü ile sınırlamamak lazım”
Başörtüsü yasağıyla 28 Şubat’ta toplumun geniş bir kısmına uygulanan baskının herkesin üzerinde hemfikir olduğu bir mağduriyete yol açtığını belirten Terzi, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“O zamanki toplumsal ve siyasal yapı çok farklıydı. Ülke nitekim çok düşünceli bir süreçten geçiyordu. 28 Şubat’ı başörtüsüyle sınırlamamak da lazım. Her şeyde çok sorun vardı. Benim radyom vardı Marmara FM, bir hafta, 15 gün, bir ay kapanıyordu. Bir yapıttan ötürü bir ay kapandığını bilirim. Konserlerim hiçbir kural sunmadan, münasebet gösterilmeden 2 gün kala iptal ediliyordu. Bir yerde konser yapacaksınız, 15 gün öncesinden sizden bir sürü şey istiyorlar ve 2 gün kala size ‘Evet yapabilirsiniz.’ diye haber veriyorlar. İki gün kala organizatör orada nasıl konser yapacak?
Üzerimizde daima bir baskı hissettik. Albümlerdeki değişikliklere bakın, 28 Şubat sürecindeki albümlerde birtakım sözleri kullanmakta bile zorlanıyorduk. Dinleyici ‘Siz de artık işi çiçeğe, böceğe dökmeye başladınız.’ diyor. Kardeşim belgeyi hazırlıyorsun, Kültür Bakanlığından geçmiyor. İçerisindeki kimi sözlerden ötürü dönüyor, eser işletme dokümanı alamıyorsunuz. Mecburen ‘cihat’ diyemiyor, ‘sevda’ diyorsunuz. Adam cihat sözüne takmış. Bir şey diyemiyorsunuz, öbür bir şeyi yerine koyuyorsunuz.”
Sanatçı Terzi, sürecin sadece başörtüsü bahsiyle bitmediğinin altını çizerek, “Bunun art planında yaşanmış inanılmaz mağduriyetler var. Bunları da toplumun biliyor, görüyor olması lazım. ’28 Şubat eşittir başörtüsü ve üniversite önlerinde bekleyen çocuklardı. Süreç bitti.’ diye algılanmasını da çok yanlışsız bulmuyorum. 28 Şubat mantalitesinin insanlarda bıraktığı travmayı da konuşmak lazım. Önemli bir travma var. Bugün iktidar mensuplarında, iktidar olmuş, bir makama oturmuş insanlarda bile, zihinlerinin gerisinde 28 Şubat’ın o sendromu hala var.” tabirlerini kullandı.
“Zulmün bir gün kesinlikle biteceğine umudumuz her vakit vardı”
Zulmün kalıcı olmayacağını bildikleri için müzikleri, ezgileri ve yapıtları inanarak söylediklerini vurgulayan Terzi, “Tabii ki biz her vakit bir ‘Kardan Aydınlık’ın geleceğine emindik. Bu umutla yaşadık ve insanların bu umutlarını, bu bekleyişlerini canlı tutmaları için çaba ettik. Küfür devam eder lakin zulüm devam etmez. O yüzden bir gün kesinlikle biteceğine umudumuz her vakit vardı. Hamdolsun ülkemiz birtakım problemleri, problemleri halletti lakin daha halletmesi gereken çok sıkıntılar olduğunu düşünüyoruz. İnşallah onlar da birer birer hallolur.” diye konuştu.
Birtakım sanatkarlarla fikir adamlarının da içinde olduğu, toplumun bir bölümünün sağlıklı düşünemediğini savunan Terzi, şunları aktardı:
“Erdoğan düşmanlığı üzerine bina edilmiş bir yapı her kesimde mevcut. Erdoğan sevenler ve Erdoğan düşmanları… Büsbütün kriter Erdoğan üzerinde birleşmiş. Sanatkarlar da bu türlü yani Erdoğan düşmanlığı gözlerini kör etmiş durumda ve sağlıklı düşünemiyorlar. Başlarında idealize ettikleri birtakım şeyler, Erdoğan düşmanlığından ötürü gözlerini kör etmiş, hakikati ve doğruyu perdeliyor. O yüzden ‘Erdoğan ne diyorsa yanlıştır’a kilitlenmiş, kendilerini inkar ediyorlar. Kendi doğrularını, savunduklarını inkar ediyorlar. Bu türlü bir atmosfere girdik. Erdoğan gitsin de ne olursa olsun mantığıyla şeytanla bile iş birliği yapmakla hiçbir tasa taşımıyorlar. Zati Nişantaşı, Beşiktaş, Taksim ekseninde kümeleşmiş bir sanatçı kısmı var. Bunların birden fazla HDP’li, bence PKK sempatizanı, onlara da takılmış bir CHP güruhu var. Hepsi kuzu sarması üzere bir ortada yaşıyor. Kendilerince bir dünya oluşturmuşlar. Sanat dünyası ve sinema oyuncuları bir etkileşim içerisinde. Onları bir ortada tutma ve bunun dışındakileri de reddetme stilinde bir uğraş içerisindeler. Bu bir gerçek, herkesin de kabul ettiği bir şey. Dizi kesimine de bunlar çoğunlukla hakim, bu türlü bir yapı içerisindeler. Dindar ve muhafazakar insanların ya da toplumun değerli bir kesitinin sıkıntıları da bunları çok fazla ilgilendirmiyor bence.”
Terzi, ülkesini seven herkesin ortak görüşünün birlik beraberlik olması gerektiğinin altını çizerek, “Bu ülke için kim uğraş ediyor, kim çalışıyor, kim fedakarlık yapıyorsa onun ardında durulması gerek. ‘Aman bana yandaş derler, candaş derler.’ üslubundaki yaklaşımlardan çekinmemeleri, korkmamaları lazım. Sonuçta iyiye, hoşa kim uğraş ediyorsa gerisinde durulmalı. Sanatkarlarımıza da bu bahiste önemli vazifeler düşüyor. Hakkı, hukuku savunsunlar. Kendi ideolojilerini, zihinlerinin ardında taşıdıkları şeyi hislerinin önüne geçirmesinler. Akıllarıyla hareket etsinler ve topluma bu manada iyi iletiler versinler diye bekliyorum.” dedi.
“Söyleyecek kelamımız dünya döndüğü surece bitmez”
Toplumun her kesitine ulaşmanın kolay olmadığını, bir müziği herkesin dinlemesinin ise çok da gerçekçi olmadığını tabir eden Eşref Ziya, şunları kaydetti:
“Benim hayata bir bakışım, ideolojim, ömür biçimim, söyleyecek kelamım var. Bunu ben müzikle söylüyorum. Zira yeteneğim bu tarafta. Bunu beşerlerle paylaşıyorum lakin dünyanın neresinde, ülkenin neresinde bir karşılık buluyor, nereye ulaşıyor, nasıl ulaşıyor? Onu ben bilmiyorum. Yani güya bir şişenin içerisine bir kağıt sıkıştırıp denize atmak üzere bir şey. Hangi kıyıda kim muhatap olacak bilmiyorsunuz. İnanın o kadar hoş şeylerle karşılaşıyorsunuz ki siz de şaşırıyorsunuz. Türkiye’nin bir köşesinde, hiç ummadığınız bir yerde beşerler sizin yapıtlarınızı dinlemiş, onunla hayatına istikamet vermiş, bir biçimde hayatın bir evresinde karşılaşmış, hayatını bununla yönlendirmiş, form vermiş beşerlerle karşılaşıyorsunuz. Bunu da müziğin, sanatın gücü diye görüyorum. Ülkemizdeki badireler tahminen bir nebze hallolmuş olabilir fakat dünyada meşakkatler tekrar devam ediyor. Yani söyleyecek kelamımız dünya döndüğü surece bitmez. O yüzden biz yapıtlarımızı yapmaya devam ediyoruz.”
Eşref Ziya Terzi, hala eser üretmeye devam ettiklerini, Marmara Müzik’in YouTube kanalında kimilerini dinleyicilerle paylaştıklarını aktararak, “Stüdyom hala çalışıyor. Tahminen CD ve albüm olarak yok ancak üretimimiz devam ediyor. Doğal eski sıklıkta değil lakin hiç yapılmıyor da değil. Şu an üzerinde çalıştığım 3-4 eser var. Onları da zati yakında dinleyicilerimizle buluşturacağız.” biçiminde konuştu.
28 Şubat sürecinde, Türkiye’nin farklı kentlerinde “İnanca Hürmet Fikre Özgürlük için Bütün Türkiye Elele” ve “Beyaz Yürüyüş” ismiyle el ele tutuşmak suretiyle insan zincirleri oluşturulan etkinlikler organize ettiklerini vurgulayan Terzi, “Türkiye’nin birçok yerinde konserler, programlar yaptık. Bir zincir oluşturduk. Onun öncesinde konserler yaptık. Boğaz Köprüsü’nde el ele tutuşmalar işin finaliydi. Öncesinde Türkiye’nin 7 bölgesinin tamamında kardeşlerimize moral olsun diye konserler verdik.” dedi.
“İnşallah o günler bir daha gelmez”
Bursa’daki bir konser sonrasında 311. unsurdan “Halkı kin ve düşmanlığa açıkça tahrik etmek” kabahatini işledikleri savıyla 2 yıla yakın mahpusla cezalandırıldığını, kararın ertelendiğini ve bütün bunları şahsen yaşadığını aktaran Terzi, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Biz natürel aslında daima bir tedirginlik içerisindeyiz. Ben meskenime giderken konutun önüne geliyorum, 2-3 cins attıktan sonra meskene çıkıyorum. Gözüm daima beyaz bir Toros arıyor. O psikolojiyi artık tahminen anlatıyor, gülümsüyoruz lakin yaşadığınız vakit sahiden çok huzursuz edici bir psikoloji. Şöyle düşünün; ‘Bugün mü sizi alacaklar, yarın mı? Konutunuza giderken mi? Nerede? Radyoya mı gelip alacaklar, yoksa bir konser çıkışında mı?’
Ben konser çıkışlarının bir birçoklarını karakolda bitiriyordum. ‘Sizi şöyle alalım’ diyerek geliyorlardı. Şimdiyse polis arkadaşlar fotoğraf çektirmek için geliyor. Bu olağan Türkiye’deki değişimi de gösteriyor. Olağan bugünkü gençler bunu çok fazla bilmiyor. Her şeyin zati bu türlü olduğunu düşünüyorlar. ‘Zaten her şey vardı ülkede.’ diye bakıyorlar.” O yüzden çok fazla bir değer bilmiyorlar. Lakin inşallah o günler bir daha gelmez. Altıncı sınıfta okulundan atılan çocuklar vardı. Tıp fakültesi altıncı sınıfta, mezun olacak ve tabip olacak. Düşünebiliyor musunuz o insanın psikolojisini?”
“Hiçbir vakit devlete karşı olmadık”
Başörtülü kızların yıllarca Türkiye’de eğitim alamadıkları için yurt dışında çeşitli imkanlar aradıklarını ve büyük bir travma yaşadıklarını lisana getiren Terzi, şunları söyledi:
“Hiçbir vakit, ülkesine, vatanına düşman olmadı bu beşerler. Biz 28 Şubat’ta aksiyonlar yaptık lakin bir tane cam kırmadık, otomobil bombalamadık, otobüs devirmedik. Hiçbir asfaltı kırmadık, polisin üzerine bir şey atmadık. Neden? Bunun süreksiz olacağını biliyorduk. O zamanki iktidar, yapı, nizam ve sistemden olduğunu düşündük. Hiçbir vakit devlete karşı olmadık.
Mesela Boğaziçi’nde de aksiyonlar yapıyorlar, ne var kardeşim? İnancınızdan ötürü sizi içeri mi almıyorlar? Varsa bu türlü bir şey ben gelmeye hazırım. Ben alışığım bu türlü şeylere. Mesela başı açıksın diye seni üniversiteye almıyorlar mı? Kot pantolon giyiyorsun, küçük etek giyiyorsun diye almıyorlar mı? Ben tekrar gelirim. Düşüncenden ötürü, inancından ötürü, Alevi misin, Sünni misin, hiç sorun değil. Geleyim ben de sana takviye olayım. Lakin senin kaygının ne? Rektörü beğenmiyor. Beğenme tamam. Sen rektörü beğenmeme hakkına sahipsin. O da rektör atama hakkına sahip. Pek olağan bir şey. Rektörü beğenmeyebilirsin, söylersin. Bir bildiri de yayınlarsın, bu da senin demokratik hakkın ancak polisle çatışmak ne kardeşim ya? Sıkıntı bu değil, kaygı öbür. Üniversitelerden ikinci bir seyahat çıkarabilir miyiz, yine ortalığı karıştırabilir miyiz? Tekrar toplumu birbirine düşman edebilir miyiz? Bütün kaygı, problem bu.”
Yeni kuşaklara 28 Şubat’ta yaşanan zorlukların ve Türkiye’nin bugün kaydettiği gelişmenin gereğince anlatılamadığını söyleyen Terzi, kelamlarını şöyle tamamladı:
“Çocuklarımız bugün bedeli ödenmiş bir hayatı yaşıyorlar. Ya yaşadığınız hayatın bedelini ödersiniz ya da bedeli ödenmiş bir hayatı yaşarsınız. Bunlar bedeli ödenmiş bir hayatı yaşıyorlar, hazır buldular bir çok şeyi. Ben hepsine buradan isteğim, dileğim şudur. Yaşadığınız toplumun, devrin değerini bilin.”
Haber7
