Fatih’in vakfiyesi, İstanbul’un duası: Ayasofya’nın cami olarak yeniden açılması

– Haber7- Enes Taha Ersen – İbrahim Can

Tarihin merkezi denilse bile az kalacak olan bir yapı Ayasofya. Medeniyetlere mesken sahipliği yapan İstanbul’un göbeğindeki bina, sadece dört duvar, bir kubbeden ibaret değil. Her medeniyet için farklı mealler söz eden bu yapı, Fatih Sultan Mehmed Han’ın İstanbul’u fethinden sonra daha da farklı bir meale sahip oldu.

Hz. Muhammed’in müjdesine mahzar olmak için Müslüman sultan ve hükümdarların kapılarını zorladığı bu kentin kalbi olan Ayasofya, Fatih Han ile cami haline geldi. Fetih ruhunu ve aslında İstanbul’un manasını kubbesinden minarelerine, her bir taşında barındıran Ayasofya, tam 86 yıl sonra yine ibadete açılıyor. 1935 yılında alınan karar ile müze haline getirilen karar, dün Danıştay tarafından verilen yeni bir karar ile cami haline getirildi.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın imzaladığı kararname ile resmiyete dökülen bu karar sonucunda, artık Ayasofya’da birinci namaz için gün sayılıyor. Ayasofya, 24 Temmuz Cuma günü kılınacak namaz için cemaatine hazırlanmaya başlarken, Tarihçi muharrir Yavuz Bahadıroğlu, Sanat Tarihçisi Süleyman Faruk Göncüoğlu, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Fahameddin başar, Avukat Cüneyt Toraman ve Ayasofya’nın müjdesini Türkiye’de birinci olarak duyuran Tarihçi Ahmet Anapalı Haber7.com’a değerlendirmelerde bulundu. 

AHMET ANAPALI: AYASOFYA NAMUSUMUZDUR

Tarihçi Ahmet Anapalı Ayasofya konusunu birinci duyuran, Türkiye gündemine sokan isim. 9 Haziran attığı tweet ile fethin sembolünün tekrar cami olacağını müjdeleyen Anapalı, caminin halılarının sipariş edildiğini belirtmişti.

Aradan geçen bir ay sonra müjdesi resmi olarak gerçekleşen tarihçi müellif, Ayasofya’nın ibadete açılmasını kıymetlendirdi. Ayasofya’nın sadece bin 500 yıllık bir bina olmadığına işaret eden Anapalı, Fatih’in vakfiyesi için “Bizim için bir namustur” sözlerini kullandı.

“Biz bir şark garp uğraşı veriyoruz. Bu hususta da Ayasofya bir bayrak ve sancaktır. 86 sene evvel opera ve caz salonu yapılması planlanıyordu. Bizans müzesi olsun dediler. Sonra Ayasofya’ya dönüştü. Ayasofya bir camidir. Türkiye Cumhuriyeti kanunlarına nazaran vakıf malıdır. Türkiye Cumhuriyeti kanunlarına nazaran vakıf malına devlet müdahale edemez, fakat gözetim altına alabilir. Vakıflar kanununa nazaran Vakıf malı vakfedildiği hedef uğrunda kullanılır diye bir unsur varken bir anda müze haline getirildi burası. Bizim için Ayasofya bir namustur. Herkes bilsin ki Ayasofya sırf bir cami, bir bina değil, bin 500 yıllık tarihi bir yapı değildir.”

“ALLAH’A ŞÜKÜRLER OLSUN”

Tarihçi Anapalı Ayasofya’nın ehemmiyetine değinirken, milletlerarası motivasyonunu da tabir etti. Tüm dünyanın kilit noktası olduğunu belirten muharrir, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a da gayretlerinden dolayı teşekkürlerini tabir etti.

“Ayasofya Yunanistan’ı da Rusya’yı da, İtalya’yı da, Bulgaristan’ı da, ABD’yi de, İngiltere’yi de, Fransa’yı da konuşturacak kadar kuvvetli bir altyapısı, motivasyonu bulunan bir sorundur. Ayasofya sadece Ayasofya değildir. Ayasofya bütün dünyanın kilit noktasıdır ve bugün inşallah Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan -ki Allah ona uzun ömürler versin; tüm dünyanın gözünün bulunduğu Ayasofya’yı tekrar camiye çevirdi, Allah’a şükürler olsun.”

“SADECE İZLEYECEKLER”

Ayasofya’nın ibadete açılmasına gelen milletlerarası yansılara de değinen Anapalı, yansıların sırf kelamda kalacağını, Türkiye’nin bir iç problemi olan bahsin kimseyi ilgilendirmeyeceğini belirtti.

“Avrupa bu devrana kadar Türkiye’ye gücünün yetebileceği, diş geçirebileceği her şeyi yaptı. Artık bundan sonra yalnızca konuşabilirler. Gayrı da bir şey yapamazlar. Ellerinden geleni her şeyi, 15 Temmuz darbe teşebbüsü de dahil olmak üzer her şeyi yaptılar. Artık bu saatten sonra yapacakları tek şey izlemek olacak. Türkiye icraat yapacak, onlar sadece konuşacak.”

Münhasıran Yunanistan’ın reaksiyonlarına de değinen Anapalı, Atina, Kavala ve Selanik’te bulunan camilerin kiliseye, bar ve kafeye dönüştürüldüğünü lakin bunlara kimsenin ses çıkartmadığını belirtti. Bu duruma reaksiyon gösteren Anapalı, Ayasofya’nın cami olarak açılmasına kimsenin bir şey söyleme hakkının bulunmadığını tabir etti.

“Yunanistan ne konuşabilir ki? Atina’da bir tane cami bırakmadılar. Bir tane cami yok. Selanik ve Kavala’da birer tane cami var. Selanik’te vaktiyle 484 tane cami varmış, şuan bir tane var. 483 camiyi bar, pavyon, pub, disco, düğün salonu ve kiliseye çevirdiler, bir kısmını da yıktılar. Bunlar evvel kendi günah galerilerine baksınlar. Kendi kirli tarihlerine baksın, sonra bize söylesinler. Pompeo diyor ki tedirginlik verici bir gelişmedir bu. İsrail her gün Filistin’den bir mahalleyi, bir sokağı, bir apartmanı işgal ediyor, içinde yaşayan Filistinlileri döve döve dışarı atarak ilhak ediyor, Yahudileştiriyor. Bu durum ABD’ye söylendiğinde bu durum İsrail’in iç sorunudur, biz karışamayız diyorlar. Yani burada Filistinli kardeşlerimizin yaşadığı zulüm ve sokakların boşaltılması İsrail’in iç sıkıntısı olurken, Lozan konferansıyla Türkiye’nin iç sonlarında kalan Ayasofya’nın ne olarak kullanılacağı bütün dünyanın sorunu oluyor.”

“UNESCO O DEVIR NEREDEYDİ”

“Lozan’a nazaran Ayasofya Türkiye Cumhuriyeti topraklarının bir modülüdür. Dilediğimizi yaparız kime ne? UNESO diyor ki burası bir dünya mirasıdır. Kurtuba’daki Cami kiliseye çevrilirken dediler mi o cami neden kiliseye çevrildi? Kurtuba, Gırnata, Muhiddiyn-i Arab Hazretlerinin doğum mekanı olan Muricia’yı, taraftaki Endülüs medeniyetlerinin bulunduğu topraklarındaki İslami formasyonu bozarken kimsenin gıkı çıkmadı! O vakit UNESCO neredeydi? Bulgaristan, Sofya camilerini yıktı bir tek İshak Paşa camisini bıraktılar, hiç kimse Bulgaristan’a ne yapıyorsun diye sormadı. Bu bizim anladığım kadarıyla egemenlik sorunumuzdur. ABD ve Avrupa’daki güçlere bizim iç sıkıntılarımıza karışma cürretini tekrar bizim içimizdeki yerli hayinler vermektedir. Biz kendi içimizdeki birliğimizi koruyup kuramadığımız müddetçe, tam bağımsız egemenlik problemlerimizi de içinde bulunduran iç problemlerimiz hakkında laf söyleme cürretini onlar kendilerinde buluyor.”

“50 YILLIK DUAM, HAYALİM”

Tarihçi müellif Yavuz Bahadıroğlu, Ayasofya’nın cami olarak tekrar ibadete açılmasının, kendisinin en büyük dualarından birisi olduğunu tabir etti. Bahadıroğlu, fetih ruhunun kalbinde Ayasofya’nın yattığını tabir ederken, Fatih’e kadar her devirde Ayasofya’nın bir amaç olduğunu söz etti.

“Ayasofya benim 50 yıllık duam ve hayalimdir. Osmanlı Devleti’nin kuruluş gayesi

Ayasofyadır. Fatih Sultan Mehmed Han’a gelinceye kadar bütün Osmanlı padişahları ve beyefendileri Ertuğrul’dan son padişah Vahdettin’e kadar Ayasofya’yı hedef edinerek yolunda yürümüşlerdir. Sonrasında gelenler korumak için çabalamışlar, öncesindekilerse fethetmek için çabalamışlardır. Bu uğurda Fatih’in babası II.Murad tahtı terketmiştir oğluna. Ben fethedemiyorum madem, fethi çabuklaştırayım, o hadisi şerifte övülen kutlu kumandan olamayacaksam, en azından ona er olurum anlayışı içinde yaşamıştır.”

“FETHİN ÖZNESİ”

Fatih Sultan Mehmed, İstanbul’u fethettikten sonra Topkapı’dan kente giriyor. Bir güruh katedral, kilisenin önünden geçerek doğruca Ayasofya’ya gitmiştir. Orayı işaret almıştır. Ayasofya’da atından inerek iki rekat şükür namazı kılıyor ve içeri giriyor. İstanbul’un fethinin öznesi Ayasofya’dır yani. Bu çok bariz bir şeydir. 

“AYASOFYA FARKLI BİR CAMİDİR”

Ayasofya’nın cami statüsünün müzeye geçirilmesi kararının alındığı 1934 yılı bakanlar heyeti kararının artık kararını doldurduğunu tabir eden Bahadıroğlu, Ayasofya’nın sıradan bir yapı değil, tartışmasız fethin sembolü olduğu için manasının hayli farklı olduğunu tabir etti. Cami kararıyla Fatih’in vakfiyesinin konumuna getirilmesinden dolayı, Sultan’ın ruhunun şâd olduğunu belirtti.

“1934 yılında çıkartılan tartışmalı bakanlar heyeti kararı, -ki tartışmasız olsa dahi farketmez- o devir o denli gerekmiştir, bu devirde da artık buna gerek duyulmamıştır. Cami gereksinimi olarak da bakılamaz bu hadiseye, fethin sembolü olarak bakılabilir sırf. Zira Ayasofya farklı bir camidir. Osmanlı’yı kuranlar, Fatih’in başta olmak üzere hepsinin ruhları şâd olmuştur. Manevi alemdeki üzüntüleri kalkmıştır. Beddualar da bizim üzerlerimizden kalkmıştır. Zira biliyorsunuz vakıfnameyi değiştireceklere Fatih’in ağır tabirleri vardır. O ağır sözler manevi alemde Türkiye’yi durduran sözlerdir. Zira burada Fatih’in çok emeği vardır. Beyliği İmparatorluğa çeviren padişahtır. Onun hukukuna tecavüz edilmiş üzere olmuştu. Artık bu durum ortadan kalkıyor ve verilen duruşma kararıyla Fatih’İn vasiyeti 1934’ten bu güne birinci kez alanına getirilmiş oluyor.”

“BATI NE DER DEVRINI AŞTIK”

Bahadıroğlu, mahsusen Yunanistan merkezli yansılara yönelik olarak da kimsenin ne diyeceğinin bir kıymeti bulunmadığını tabir ederken, Türkiye’nin bu noktada hiç bir devletin ne diyeceğini umursamayacağını tabir etti.

“Buna ne derler? Türkiye artık ne derler periyodunu aştı çok şükür. Evvelce olsaydı Garp ne der başta olmak üzere ABD ne der, erler ne der, paşa ne der, Yunanistan ne der, Rusya ne der, AB ne dere kadar sarfiyat gündem olurdu. Türkiye artık bunları konuşmaz, tartışmaz. Fransa bir taraftan konuşuyor. Biz onların hepsiyle Libya’da, Suriye’de kapışmadık mı? Biz aslında PKK görünümlü batıyla savaş etmiyor muyuz yıllardır? Bir eksik bir fazla artık bizim için fark etmez. Bu mevzuda şerbetli olduk. Batı’nın üç kağıtçılığını da öğrendik. Batı’ya güvenmemeyi, iki yüzlü olduklarını öğrendik. 50 yıldır yazıyorduk fakat bunlar bizim stratejik müttefikimiz diyorlardı. Stratejik müttefikliğin nasıl olduğunu biz Suriye’de Libya’da gördük. Etrafımızda görmeye başladığımızda artık Garp ne deri bıraktık, biz ne diyoruz noktasına geldik. Türkiye’nin olması gereken noktası budur. Bundan sonra herkese nanik diyip yola devam edeceğiz biz.”

“SÜKUNET İLE KUTLAYACAĞIZ”

“Sükunet ve suhuletle kutlayacağız. 1934’teki kararı da biz aldık 2020’deki kararı da. Biz milletiz istediğimiz kararı almakta özgürüz. Bu gücümüzü de farkederek Ayasofya’mıza girip namazımı kılacak, duamızı edecek, Fatih’e şükranlarımızı sunup çıkacağız. Bu bu kadar kolay. Taşkınlık yok. Bir zafer havasına kimse girmesin. Bu zati bizimdi. Burayı biz kafirlerin elinden almadık ki. Bir elden bir ele devrediyoruz. Asıl işlevine kavuşturduk bu bizim için bir memnunluk, övünç kaynağıdır. 50 senelik uğraş bununla taçlanmış oldu. Allah sebep olanlardan, uğraş gösterenlerden; Bediüzzaman’dan Necip Fazıl’a, Arvasi Hazretleri’nden, Gönenli Mehmed Efendi’ye rahmet olsun. Hepsi bunun uğraşını vermiştir. Kalan kardeşlerimize de rabbim uzun iyi ömürler versin. Biz el ele verir, dualarımızı bütünleştirirsek birçok hoş şeyleri ihsan eder rabbimiz.”

“YALNIZCA TÜRKLER İÇİN DEĞİL MÜSLÜMANLAR İÇİN DE ÖNEMLİ”

Sanat Tarihçisi Süleyman Faruk Göncüoğlu da Ayasofya’nın değerine ait şu tabirleri kullandı:

“Ayasofya yalnızca biz Türkler için değil bütün Müslümanlar için ehemmiyet arz eder. Zira fethin simgesinden öte İstanbul’un kalbidir. Peygamber Efendimizin hadisi şerifinde gösterdiği amacın kesin sonucudur bu. Roma’dan itibaren 19’uncu yüzyılın sonlarına kadar dünyanın merkezi olarak, biz dahil olmak üzere İslam coğrafyasının büyük çoğunluğu Ayasofya’nın alem noktasının sıfır meridyen olarak kıymetlendirir ve bütün İslam dünyasının yük olan coğrafyası namaz vakitlerini buna nazaran ayarladı. İslam dünyası için de çok ehemmiyet arz eden bir husus oldu. Hristiyanlık şark ve garp olarak ayrılmadan evvel birinci merkezi, en kıymetli merkezi kilise olarak hayat bulan Ayasofya, Hristiyanlığın birinci merkez noktasıydı. Ve Ayasofya üzerinden, Roma İmparatoru Jüstinyen tarafından gövde gösterisi olarak inşa edildi. “

“MİRASÇISI BİZİZ”

Göncüoğlu Ayasofya da dahil olmak üzere bu topraklardaki tüm kıymetlerin mirasçısı olduğumuzu tabir ederken, cami kararının İstanbul’un kalbine yine kazandırılmasının kıymetini belirtti.

“Ayasofya sanat olarak imar olarak imparatorluğun bütün pahalarını tabir ediyordu. İstanbul’un fethi gerçekleştiğinde biz şunu net söz edebiliriz ki: Büyük Roma İmparatorluğunun ikiye ayrılmasından sonra Garp Roma İmparatorluğunun yıkılmasıyla bir arada tek Roma İmparatorluğu kalmıştı ve Fatih Sultan Mehmet Han, Roma İmparatorluğunu fethetti. Bu yüzden Roma’nın mirasçısı biziz. Bununla birlikte Ayasofya’nın temsil ettiği diyaneti merkez bizim mirasımız. Bir kere bunu zihnimize yerleştirmemiz gerekiyor. Artık İstanbul’un fethiyle bir arada o periyoda ilişkin olan bütün bedellerin sahibi ve mirasçısı biziz. Artık Ayasofya’nın mirasının tekrar sahibi mekanına ulaşmış oldu. Fethinden itibaren gelen, İstanbul’un kalbi mealine ulaşmış oldu.”

AYASOFYA’NIN RESTORASYONU VE AYAKTA TUTULUŞU

Ayasofya’nın bu güne kadar Osmanlı ve Türk kültürüne nazaran nasıl koruyup kollandığını ve varlığına ehemmiyet gösterildiğini belirten Sanat Tarihçisi, bu devrandan sonra da aslına yakışır bir statüde, birebir kıymetin gösterilmeye devam edileceğini belirtti:

“Ayasofya müze olduğu periyotta korunan ritüeller devam eder mi denilebilir. Zira dünyadaki birinci restorasyon çalışmasını  yapan Osmanlı’ydı. Osmanlı bir güçtü ve o gücün üstünde sair bir güç olmamasına karşın birebir halde Ayasofya’yı ayakta tuttu. Mimar Sinan’dan itibaren olmak üzere herkes Ayasofya’nın ayakta tutulması için uğraşlar verdi. O devir tek güç iken dahi Osmanlı, Ayasofya’yı bir mirasın temsilcisi olarak koruyup ayakta tuttu. Dünyadaki birinci restorasyon ve muhafaza bilincini bu sebeple Osmanlı gerçekleştirmiştir. Onun da bir mirası olarak bugün Ayasofya tıpkı biçimde devam ettirilecektir. Müzecilik kriterleri, Dünya mirasları kriterleri içerisinde bir ibadethane olarak esasen korunacaktır. müsterih olmakta yarar vardır. Biz bir medeniyetin temsilcisiyiz. Çemberlitaş’ın etrafındaki altın kuşaklar sökülüp götürüldü ve sonrasında Osmanlı burayı tekrardan onun etrafına çemberleri yaptı. Çemberlitaş ismi buradan geliyor. Bu da dünyanın birinci restorasyon örneklerindendir. Kız taşı da keza tıpkı ehemmiyettedir. Ayasofya Cami olarak bu yüzyıla kadar korunmuştu. Bir paha atfederek koruduk burayı. Bugün de tekrardan aslına rücu ederek bir ibadet mekanı olarak korunmaya, ibadet edilmeye devam edilecektir.”

“YANLIŞ BİR VAZIYET KOYAMAZLAR”

Göncüoğlu dünya üzerinde pek çok Osmanlı camisinin bugün kilise olarak da faaliyet gösterdiğine değinirken, Osmanlı’dan çok daha öncesine dayanan tarihi ile İslam kültürünün en nadide örnekleriyle bezeli olan Endülüs’ü örnek gösterdi:

“Bugün biz Endülüs ortamına gittiğimizde oradaki ürünleri görüyoruz. Osmanlı’dan daha da evvel var olan bir bölge bura. Onun şuanki mabetleri farklı hedefle kullanılıyor. Artık biz gidip de reaksiyon gösterebiliyor muyuz? Yunanistan’da farklı hedefler için kullanılan yapılar var. İbadet merkezlerimiz var. Biz nasıl onlara karşı bu türlü bir hal koymuyorsak, onlar da yapamaz. Bu bizim iç dinamiğimizdir. Olağandır bunlar. Bütün bunlar dikkate alınacaksa Kalenderhane Camii’nden başlayıp Zeyrek Kilise Camii’ne kadar kıymetlendirmemiz gerekiyor. Bu olmaz. Biz cami olarak devşirilen bütün Bizans yapıtlarını ibadethane olarak değerlendirdik, tıpkı devranda koruduk. Bugün Kalenderhane, Zeyrek, Kariye camileri ayaktaysa, bu birebir bilincin mefhumudur. Bura bir restoran haline getirilmiyor. Aslı neyse birebir statüde tutuluyor. Bunun bir istenilmeyen noktası yoktur.”

“HAYIRLI UĞURLU OLSUN”

Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Fahameddin Başar da Ayasofya’nın cami olarak tekrar açılması için şu sözleri kullandı:

“Ayasofya aslına döndü. Zira 481 yıl Fatih Sultan Mehmet’in vakfı olarak İstanbul’un en büyük camisi, ulu camisi üzere hizmet etmişti. İbadete açıktı. 1934’ten bu güne müzeydi ve bugün de çok şükür camiye dönüşmüş oldu. Güzel, uğurlu olsun. Fatih Sultan Mehmet’in İstanbul’u fethiyle birlikte, Orta Çağ İstanbul’unun en büyük mabedi camiye dönüştürülmüştü. Fethin sembolüydü. Kılıç hakkı olarak Fatih’in vakfettiği büyük bir camiydi. Ve artık bugünden itibaren Fatih’in de İstanbul’a, Müslümanlara ikramı camiye dönüşmüş oldu.”

“TÜRKİYE BAĞIMSIZ VE GÜÇLÜ BİR DEVLETTİR”

Ayasofya’nın cami statüsüne yine çevrilmesine ait memleketler arası reaksiyonlara de değinen Başar, Türkiye’nin bağımsız ve güçlü bir devlet olduğunu bu noktada kimsenin bir iç problem olan bu mevzuya müdahil olma hakkının bulunmadığını belirtti:

Haber7