Batı Afrika ülkesi Mali, varlıklı yer altı kaynakları, genç nüfusu ve son yıllarda artan siyasi istikrarsızlığıyla öne çıkıyor. Başşehri Bamako ve para ünitesi Batı Afrika CFA Frangı olan Mali, 1960’ta Fransa’dan bağımsızlığını kazandı.
Yaklaşık 1 milyon 240 bin kilometrekare yüzölçümü ile Afrika kıtasının en büyük 8’inci ülkesi pozisyonundaki Mali’nin, Cezayir, Burkina Faso, Fildişi Kıyısı, Gine, Moritanya, Nijer ve Senegal ile sonu bulunuyor. Ticaret Bakanlığının bilgilerine nazaran, 2018 yılı prestijiyle ülkenin 19,5 milyona yakın nüfusunun yüzde 47,69’u 0-14, yüzde 19’u 15-24, yüzde 26,61’i 25-54 ve yüzde 3,68’i 55-64 yaş aralığında bulunuyor. Mali’de Fransızca resmi lisan olmakla birlikte, Bambara, Soninke, Fulani ve Songhai üzere çeşitli etnik lisanlar de konuşuluyor.
Ülkede lokal inançlar varlığını sürdürse de nüfusun yüzde 90’ı Müslümanlardan oluşuyor.Ülkede yaklaşık 25 farklı etnik küme bulunuyor. Bunlardan Bambara, nüfusun 33’ünü oluştururken, Malinke, Soninke, Mande, Peul, Voltaic, Songhai, Tuareg ve Moor öteki büyük etnik kümeler olarak öne çıkıyor. Mali’nin kuzeyinde Sahra Çölü bulunması sebebiyle nüfusun yüzde 70’i ülkenin güneyinde, Nijer ve Senegal ırmaklarına yakın verimli bölgelerde yaşıyor.
DARBELER ÜLKESİ
Mali’de yaşanan askeri darbeler, istikrarsızlığın sürmesinde tesirli oluyor. Batı Afrika ülkesi Mali, 19. yüzyılın sonuna gerçek Fransız yönetimi altına alınırken, 1959’da Mali Federasyonu olarak bağımsızlığını kazandı. Bir yıl sonra, 1960’ta ise bağımsız Mali Devleti oldu. Bağımsız yeni devlette uzun mühlet tek partili devir ve Batı ile barışık sosyalizm karar sürdü.Ülkede 1968’de darbeyle misyona gelen Albay Musa Traore, 1991’de gerçekleştirilen darbenin akabinde vazifesi Amadou Toumani Toure’ye devretti ve idare yeni bir anayasa hazırladı.
Çok partili sisteme kavuşan Mali devleti, demokratik standartlara kavuşturulmaya çalışıldı. Nisan 2012’de ülkede cumhurbaşkanlığı seçimleri yapılması öngörülürken, 22 Mart 2012’de Mali ordusundan Yüzbaşı Amadou Haya Sanogo ve etrafındaki askerler, ülkenin kuzeyindeki örgütlere karşı çabada kendilerine kâfi takviye verilmediği gerekçesiyle periyodun Cumhurbaşkanı Toure’yi devirerek idaresi ele geçirdi. Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu (ECOWAS) önderliğinde 6 Nisan 2012’de darbecilerle ECOWAS ortasında idarenin sivillere devredilmesini öngören bir çerçeve mutabakatı imzalandı. Periyodun Mali Ulusal Meclis Lideri Dioncounda Traore, geçiş periyodu cumhurbaşkanı olarak atanırken, bu süreçte merkezi idare zayıfladı. Geçiş periyodunda yapılan cumhurbaşkanlığı seçimleri sonucu İbrahim Boubacar Keita ikinci cinste cumhurbaşkanı seçildi ve 4 Eylül 2013’te vazifesine başladı.
2013’de yapılan cumhurbaşkanlığı ve milletvekilliği seçimleri sonucunda, kurumsal ve anayasal krizi aşan Mali’de, birinci tipi Temmuz 2018’de, ikinci çeşidi 2 Ağustos 2018’de düzenlenen cumhurbaşkanlığı seçimlerini ise yine Keita kazandı.
MALİ’DEKİ SON SİYASİ KRİZ
2020’nin mart ve nisan aylarında parlamento seçimlerinin duyuru edilmesinin akabinde ülkenin türlü kentlerinde Cumhurbaşkanı Keita’nın istifası için protestolar düzenlendi. Eski Yüksek İslam Kurulu (HCIM) Lideri İmam Dicko’nun başını çektiği, muhalif siyasi partiler ve çok sayıda sivil toplum örgütünün oluşturduğu M5 RFP platformu, 5 ve 19 Haziran’da binlerce kişinin iştirakiyle şovlar düzenledi. M5 RFP platformu, Cumhurbaşkanı Keita’nın istifa etmeyeceğini duyurması üzerine, şov ve sivil itaatsizlik daveti yaptı.
Başşehir Bamako’da 10 Temmuz’da başlayan protestolarda, göstericiler ulusal radyo ve televizyon binasını işgal ederek kentin ana yollarını kapattı, çıkan vakalarda 11 kişi hayatını yitirdi, en az 124 kişi yaralandı. Keita, tansiyonu düşürmek için Anayasa Duruşmasını feshetti. Cumhurbaşkanı Keita, dün silahlı kuvvetler içerisindeki bir küme tarafından darbeyle alıkonuldu ve istifaya zorlandı. Bir küme asker tarafından konutundan alınarak başşehir Bamako’ya 15 kilometre uzaklıktaki Kati garnizonuna götürülen Keita, devlet televizyonundan kısa bir konuşma yaparak istifasını sunmak zorunda kaldı. Meclisi ve hükümeti de feshettiğini belirten Keita, “İktidarda kalmak ismine kan dökülmesini istemiyorum.” sözünü kullandı.
MALİ IKTISADI
Dünyanın en yoksul 25 ülkesi ortasında olan ve denize çıkışı bulunmayan Mali’nin iktisadı, altın madenciliği ve ziraî ihracata dayanıyor. Mali, 2018’de 2,86 milyar dolar ihracat ve 3,6 milyar dolar ithalat yaparken, ülke ekonomik büyüklük olarak Sahra Altı Afrika bölgesindeki 47 ülke ortasında 20’inci sırada yer alıyor.
Dünya Bankası tarafından Nisan 2018’de yayımlanan “Emtia Piyasaları Görünümü 2018” raporuna nazaran Mali, Afrika’da Gana, Sudan ve Güney Afrika Cumhuriyeti’nden sonra en fazla altın üretilen 4’üncü ülke pozisyonunda. Topraklarının yüzde 65’i çöl olan ülkede çalışan nüfusun yüzde 80’i tarım ve balıkçılık bölümlerinde faaliyet gösteriyor. En önemli tarım eserlerini ise tahıl, pirinç, pamuk, yer fıstığı, şeker kamışı, çeşitli meyve ve sebzeler oluşturuyor.
Ülke boksit, altın, demir, bakır, nikel, fosfat, manganez, uranyum, lityum, kireçtaşı ve tuz üzere yer altı kaynaklarına sahip olmakla birlikte şimdiye kadar yalnızca tuz, demir, altın cevheri ve kireç taşı üzere mahallî kaynakların üretimine başlandı.
Mali’nin kuzey bölgelerinde UNESCO Dünya Miras Listesi’ne alınan yerlerde turizm dalı geçmişte değerli sayılabilecek bir getiri sağladı fakat ülkenin kuzeyinde patlak veren Tuareg krizinin akabinde ortaya çıkan güvenlik sıkıntıları nedeniyle bu kesimde kâfi gelişim sağlanamadı. Mali’de 2011’de yaşanan kuraklık, ülkenin kuzeyinin radikal silahlı kümeler tarafından işgal edilmesi ve 2012 askeri darbesinin yarattığı ek tesir, Mali iktisadının 2012’de varsayımı yüzde 3 daralmasına yol açtı. Lakin 2014’ten itibaren Mali iktisadı yıllık ortalama yüzde 5’lik bir büyüme performansı sergiledi.
Milletlerarası Para Fonu (IMF) bilgilerine nazaran, Mali iktisadı 2019’da yüzde 5,1 büyüdü ve kişi başına düşen ulusal gelir 927 dolar düzeyine ulaştı. Öte yandan dünyanın en az gelişmiş ülkelerinden birisi olan Mali, birçok memleketler arası kuruluştan ve ülkeden de yardım alıyor.
TÜRKİYE İLE ILGILER
Türkiye ile Mali ortasında ileri seviyede olan ilgiler, son yıllarda Mali Cumhurbaşkanı, Mali Meclis Lideri ve birtakım Malili bakanların çeşitli vesilelerle Türkiye’ye yaptığı ziyaretlerle daha da pekişti. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın mart 2018’de Mali’ye gerçekleştirdiği resmi ziyaret, bu seviyede Türkiye’den Mali’ye yapılan birinci ziyaret olma özelliğiyle tarihi bir nitelik taşıyor. Ziyaret sırasında iki ülke ortasında 8 mutabakat imzalandı. Türkiye’nin Bamako Büyükelçiliği 1 Şubat 2010’da faaliyete geçti ve Mali’nin birinci Ankara Büyükelçisi de 6 Mayıs 2014’te atandı.
İki ülke ortasındaki ticaret hacmi 2003’te 5 milyon dolar iken, 2019 sonunda yaklaşık 57 milyon dolara yükseldi.Türkiye’nin Mali ile bağları genel prestijiyle insani ve kalkınma yardımı faaliyetleri etrafında ağırlaşıyor. Türk İşbirliği ve Uyum Ajansı Başkanlığı (TİKA) aracılığıyla Mali’de çeşitli projeler gerçekleştirildi.Türk Hava Yollarının (THY) Mayıs 2015’te haftada üç frekans ile Bamako’ya direkt seferlere başlaması, bilhassa ikili ekonomik ve ticari münasebetler bakımından değerli bir dönüm noktası oldu.Öte yandan 1992’den bu yana Malili öğrenciler Türkiye Burslarından da faydalanıyor.
Haber7
