AA muhabirinin derlediği bilgilere nazaran, Kuzey Kafkasya halklarının siyasi ve dini başkanı Şamil, Dağıstan’ın Gimri köyünde 1797’de dünyaya geldi. Pir Şamil, arkadaşları ile ilim öğrenmek için Irak’a giderek, Türkiye’de “Mevlana Halid-i Bağdadi” olarak bilinen Nakşibendi Piri Kürt alim Mevlana Halid-i Şehrezori’den tefsir, hadis, fıkıh, tasavvuf üzere dini ilimler ile edebiyat, tarih ve fen bilgilerini öğrendi. Şehrezori, talebesi Pir Şamil’e halifelik de vererek, onu Kafkasya‘ya gönderdi.
Şamil, Çarlık Rusyası’nın, Kafkasya’daki Müslüman milletleri esaret altına alma siyasetine karşı Kafkasya’nın özgürlüğü için uğraş verenlere katıldı.
Kuzey Kafkasya Müslüman Milletlerinin 18. yüzyılın sonlarında başlattıkları, Ruslar’ın “Müridizm”, kendilerinin ise “Gazavat” ismini verdikleri direniş hareketi, başkanları İmam Mansur’un vefatından sonra uzun yıllar önder çıkaramadı.
Nakşibendi-Halidi Piri İsmail Şirvani’ye bağlanarak hilafet aldıktan sonra 1823’te Dağıstan’a dönen Pir Şamil’in arkadaşı Molla Muhammed, 1829’da Gazavat hareketinin liderliğine seçildi. Molla Muhammed, Müslüman Kafkasya halklarını Ruslar’a karşı cihada davet eden bir bildiri yayınlayarak harekete geçti. Pir Şamil, “imam” ve “gazi” unvanlarıyla anılan Molla Muhammed’in en değerli yardımcısı oldu. Molla Muhammed, 20 Kasım 1832’de Ruslarla yapılan savaşta hayatını kaybederken, Pir Şamil ağır yaralı kurtuldu.
SÖZCÜ KALIN’DAN PİR ŞAMİL PAYLAŞIMI
Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın twitter paylaşımında “Kafkasya bağımsızlık hareketinin başkanı, Kafkas Kartalı Pir Şamil’i vefatının 150. yıl dönümünde rahmet ve tazimle anıyorum. Yeri cennet, makamı âli, yolu daim olsun.” sözlerini kullandı.
35 YIL ÇABA ETTİ
Ruslar bu olaydan sonra Dağıstan’da direniş hareketinin sona erdiğini düşünürken, Molla Muhammed’in yerine imam seçilen Hamza Beyefendi (Hamzat Bek) çabayı sürdürdü. Hamza Bey’in 19 Eylül 1834’te bir suikast sonucunda öldürülmesinin akabinde Şamil, Avar uleması ve ileri gelenleri tarafından imam seçildi.
Kafkasya’daki halklar Şamil’i imam seçerek, sistemli bir ordu kurulmasını sağladı. Pir Şamil, imam seçildiği 1834’ten 1859 yılına kadar, Rusya’nın askeri gücünün çokluğu ve ellerindeki imkanlara karşın kurduğu nizamlı orduyla uzun müddet destansı bir uğraş sürdürdü. Kendinden evvelki iki imamın periyodunda de fiilen 10 yıl savaşlara katılan Kafkas Kartalı, yaklaşık 35 yılık bir gayret periyodu geçirdi. Bu gayret periyodunda Şamil, Kafkasya halklarını kontrolü altına almak isteyen Ruslara büyük kayıplar verdirdi.
Pir Şamil, Dağıstan’da kendi varlığını güçlendirmeye çalıştı. Çeçenistan’da yeni bir güç haline gelen Hacı Taşov ve Kibid (Kebed) Muhammed ile bir mutabakat yaparak, Dağıstan ve Çeçenistan’da hakimiyetini sağlamlaştırdı.
1842 yılına girerken Pir Şamil, Çeçenistan ve Dağıstan’ın tek hakimi oldu. Şamil 1844 yılı başlarında Kuzey Dağıstan’ın kesin hakimi durumunda idi. Çar I. Nikola, 30 Aralık 1843’te General Neidhardt’a gönderdiği emirnamede Şamil’in bütün ordularının dağıtılmasını istediğini, birtakım destekçilerinin kazanılması için 45 bin ruble gönderildiğini belirtti. Ancak Avaristan’a yönelik Rus askeri harekatı, Şamil’in güçlü savunması karşısında başarılı olamadı. Sonunda General Neidhardt misyonundan alındı ve yerine Prens Vorontsov, Kafkas Orduları Başkumandanı ve Kafkas Genel Valisi olarak tayin edildi.
1846’nın Nisan ayında Pir Şamil, Kabartay bölgesi üzerinden batıdaki Çerkezlerle birleşip Kafkasya’nın birliğini sağlamak gayesiyle direniş başlattı ve kısmen başarılı oldu. Kırım Savaşı’nın patlak verdiği Ekim 1853’e kadar, Kafkasya’da ekseriyetle sükunet hakim oldu.
SULTAN ABDÜLMECİD’E BIRLIKTE ÇABA DAVETİ
Pir Şamil, Mart 1853’te Sultan Abdülmecid’e bir mektup yazarak durumu aktardı. Buna karşın şimdi resmen savaş başlamadan, Kafkasya’da ve bilhassa Dağıstan’da Rus askeri yığınağını sekteye uğratacak aksiyonlara girişti. Bir an önce Tiflis’e ulaşmak isteyen Şamil’in Güney Kafkasya’daki bu aksiyonlarının emeli, beklenen bir Osmanlı-Rus savaşına karşı Rusların bölgede askeri yığınak yapmasını önlemekti.
Osmanlı Devleti, Ağustos 1853’te, Abdülkerim Paşa’ya, beklenen bir Osmanlı-Rus savaşında kendilerine yardımda bulunması için bir kişiyi Pir Şamil’e göndermesini emretti. 4 Ekim 1853’te Kırım Savaşı’nın başlaması, Osmanlı Devleti’nin Kafkasya ile daha yakından ilgilenmesini mecburî hale getirdi. Sultan Abdülmecid 9 Ekim 1853’te Pir Şamil’e bir ferman yollayarak, onu Ruslara karşı cihada çağırdı. Bu davete 13 Aralık 1853’te karşılık veren Pir Şamil, Tiflis üzerine bir askeri harekata girişilirse Rusların Kafkaslar’dan çıkarılabileceğini bildirdi lakin bu teklif Osmanlı Devleti’nce kabul görmedi. Osmanlı Devleti, Mayıs 1854’te, Dağıstanlı Halil Bey’in teklifiyle Pir Şamil’e Dağıstan Serdar-ı Ekrem’i unvanını verdi. Tiflis’e karşı askeri bir harekat yapılması konusunda ısrarlı olan Şamil, Temmuz 1854’te Gürcistan’ın Kaheti bölgesine girdi. Pir Şamil, bütün uğraşlarına karşın Osmanlı ordusunun Tiflis’e yanlışsız hareket etmesini sağlayamadı ve karargahı Dargiye’ye çekildi.
Haziran 1853’ten itibaren yaptığı akınlarla Güney Kafkasya’daki Rusların seferberlik hazırlıklarını sekteye uğratan Pir Şamil’in bu hareketi, Kasım-Aralık 1853 aylarında Kars-Gümrü istikametinde cereyan eden muharebelerde Rusların savunmada kalmasında değerli rol oynadı. Osmanlı bahriyesinde misyonlu İngiliz Amirali Adulphus Slade bir raporunda, Rusya’yı barışa zorlamak için Kafkasya’nın fethedilmesinin, bunu sağlamak için Çerkezlerin yanı sıra Pir Şamil ile iş birliği yapılmasının gerekli olduğunu tabir etti. Ama gerek Pir Şamil’in Dağıstan’daki kritik durumu gerekse Osmanlı Devleti’nin tavrı, Kafkasya’daki Rus varlığını sona erdirecek harekatın gerçekleşmesini önledi, böylelikle tarihi bir fırsat kıymetlendirilemedi.
ZAFERE ULAŞAMAYAN DİRENİŞ
30 Mart 1856’da imzalanan Paris Antlaşması’ndan sonra Rusya’nın Prens Baryatinsky’yi tekrar Kafkas Orduları Başkumandanlığı ve Kafkas Genel Valiliği’ne tayin etmesi, Kafkasya’nın ve münasebetiyle Pir Şamil’in mukadderatını belirleyen en kıymetli gelişme oldu.
Prens Baryatinsky, Kafkasya’daki kuvvetlerini beş kümeye ayırarak her birinin başına bir kumandan tayin etti. Haziran 1857’de taarruza geçmeye başlayan Ruslara karşı direniş gösterilmiş olsa da Pir Şamil, 6 Eylül 1859’da teslim olmak zorunda kaldı.
Prens Baryatinsky’nin karargahına getirilen Pir Şamil, sonraki gün Temirhanşura’ya, oradan Saint Petersburg’a, akabinde Kaluga’ya götürüldü.
İSTANBUL GÜNLERİ
1869’da kendi isteğiyle Kiev’e gönderilen Pir Şamil, Rusların müsaade vermesi üzerine hacca gitmek emeliyle 31 Mayıs 1869’da İstanbul’a geldi. Birebir gün sadrazamla görüştü, daha sonra şeyhülislamı ve dahiliye nazırını ziyaret etti. 15 Ağustos 1869’da Sultan Abdülaziz tarafından Dolmabahçe Sarayı’nda kabul edildi, 7 ay kendisine ayrılan köşkte oturdu. Sultan Abdülaziz, Pir Şamil’e ve aile fertlerine maaş bağlattı. Hac farizasını yerine getirdikten sonra İstanbul’a dönmesi beklendiği için Şık Paşa Konağı kendisine tahsis edildi. 15 Ocak 1870’te Sultan Abdülaziz’e bir veda ziyaretinde bulunup 25 Ocak’ta İstanbul’dan ayrılan Pir Şamil, hac misyonunu ifa etmesinin akabinde 4 Şubat 1871’de Medine’de vefat etti. Pir Şamil, Medine’deki Cennetü’l-Baki’ye defnedildi.
PİR ŞAMİL, BÜTÜN KAFKASYA’DA TESİRLİ OLDU
Bir Nakşibendi piri olan Şamil, önder (imam) seçildikten sonra güçlü hitabeti, kararlı tavrı, askeri ve siyasi dehasıyla Dağıstan’da ve bütün Kafkasya’da tesirli oldu, hem idari hem dini otorite olarak kabul edildi.
Rusların güçlü orduları karşısında unutulmaz bir uğraş veren Pir Şamil’in ismi, Rus işgaline direnen Kafkas kavimlerinin hafızasına nakşedildi.
Beş evlilik yapan İmam Şamil’in 11 çocuğu oldu. Oğullarından Gazi Muhammed, Osmanlı’nın hizmetine girerek 93 Harbi’nde Ruslara karşı savaştı, Muhammed Şafii ise Rus ordusuna katılarak tuğgeneralliğe kadar yükseldi.
Pir Şamil’in ismi, bugün birçok Müslüman ülkede olduğu üzere Türkiye’de de okul, hastane, cami ve meydanlarda yaşatılıyor.
Haber7
