Prof. Dr. Osman Çakmak ‘Milli Sıhhat Sanayileri Başkanlığı’ konusunda kıymetli tespitlerde bulundu;
Haber sayın Cumhurbaşkanlığı tvitinde şu biçimde yer aldı:
“Yenilikçi ve güçlü bir sıhhat sanayisinin geliştirilmesi maksadıyla Cumhurbaşkanlığına bağlı Sıhhat Sanayileri Başkanlığı kuruyoruz. İlaçtan aşıya, medikal aygıtlardan biyoteknolojik eserlere kadar pek çok stratejik malzemenin yurt içi imkanlarla rekabetçi bir formda geliştirilmesi ve üretilmesi çalışmaları, bu başkanlığın sorumluluğunda yürütülecektir”
Ulusal Sıhhat Sanayileri Başkanlığı kurulması ne manaya geliyor? Ülkemiz için değeri nedir?
Yazımızda Ulusal Sıhhat Sanayileri Başkanlığı’nın kurulması ile açılan fırsat kapılarını ve imkanları değişik istikametleri ile değerlendireceğiz. Kuruluşta dikkat edilmesi gereken konuları ve mevzunun değerini ele alacağız.
Ulusal Sıhhat Sanayileri Başkanlığına kısaca MİSEB diyeceğiz. MİSEB’in kurulması Savunma sanayiinde olduğu üzere sıhhat alanında da ortadan bürokratik engellemelerin kalkması manasına geliyor. MİSEB’in kurulması ile sağlık sanayileri bürokrasi engellemelerinden kurtulacak . Bu fırsatı iyi değerlendirebilirsek , ilaçtan aşıya, teşhis kitlerinden tıbbi aygıtlara kadar teknolojik sıhhat eserleri büyük ölçüde yerli ve ulusal hale getirilebilir. Yerli ve ulusal üreticiler engellemelerden kurtulabilir.
Türkiye’de teknolojik inovasyon için de bilim ve teknoloji geliştirmek için büyük bir potansiyel var. Dünyanın sıhhat merkezi olabilecek imkanlarımız mevcut. İmkanlar ve alt yapı çok iyi. Hulasa sağlık alanında “Dünya liginde” oynayabilecek çok iyi “oyuncularımız” ve alt yapımız var.
Ne varki amatör küme mantığındaki bürokrasi anlayışı “oyuncuların” önünde mahzur teşkil ediyor.
Medyada yerli ve ulusal üretimde bürokrasiden bağımsız direkt cumhurbaşkanlığına bağlı SAĞLIK SANAYİ BAŞKANLIĞININ hayata geçirilmesi konusuna dikkat çekiyor ve kıymetine vurgu yapıyorduk [1]. Memnunuz artık. Hayata geçirilmeyen bir çok projenin bu çatı altında gerçekleşeceğini ümit ediyoruz zira.
YAPILMASI GEREKENLER
Bu kademede yapılması gereken MİSEB’in (Milli Sıhhat Sanayileri Başkanlığı) misyon ve vizyonunu doğrultusunda hayata geçirilmesi olacaktır. Ulusal Savunma sanayiindeki hedefleri MİSEB’e (Milli Sıhhat Sanayisi Başkanlığı) uyarlayabiliriz. Uyarlamalıyız. Gerek akademi, gerek bürokrasi gerekse de kesim tarafından muhataplar ve taraflar bir ortaya gelecek, hangi kurum nerede yer alacak tarafların pozisyonu belirlenecektir. Mevzuat hazırlanmasında sorumluluk ve görev tanımlarının hakikat yapılması ve tarafların yer almasını sağlamak çok değerli. Bir oldu bittiye meydana verilmemelidir. Yapının gerçek kurgulanması kâfi değildir. Ehil ellere teslim edilmesi bir o kadar önemlidir. Ehil ve liyakat sahibi insanlara misyonların tevdi edilmesi temeldir. Eski siyasetçiye, bir siyasetçinin yakınına ya da mevzuya uzak birine bir makam, paye vermek için makamların tevdi edilirse daha işin başında sistemin meyyit doğasına yol açacaktır.
Yönetici ve kurucu takımda ehil ve idealist isimler yer almalıdır. At binicisine nazaran kişner çünkü. Bir Selçuk Bayraktar (Baykar Savunma teknik müdürü), İsmail Demir (T. C. Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayii Başkanı), Mahmut Akşit (TEI Başkanı) gerçek ve ehil isimlerdi. Savunma sanayiinde yazılan destana yalnızca ülkemiz değil tüm dünya şahit olmaktadır. Aynı ferasetin MİSEB’de de gösterilmesini bekliyoruz. MİSEB’i sıhhatte ulusallığı ve yerliliği dava edinmiş takımlara teslim etmeliyiz. Direksiyonda proje ve patentleri/buluşları ile tanınmış, araştırmacı kişiliği ve yöneticiliği/tecrübesi ile öne çıkmış bireyler yer almalı.
Son yıllarda ülkemiz büyük atılımlar yaptı. Yollar, köprüler, havalimanları vs. Bundan sonra ülkeyi uçuracak olan ileri teknoloji, bilhassa kimya ve biyoteknoloji projeleridir. Tıbbi biyomedikal aygıt ve gereçlerde dışa bağımlılığın sona erdirecek çalışmalardır. Bilime dayalı yatırımlardır.
Ulusal Sıhhat Sanayileri Başkanlığı (MİSEB) ülkemizi acentacıların hakimiyetinden kurtarabilir, kurulan koloni nizamının kalelerini yıkabilir, bürokrasiyi mani olmaktan çıkarabilir. Milli Sıhhat Sanayilerinin kurulması ile ilaç ve aygıt aletlerinin üretiminde yerlilik oranı, % 5-10 ların çok ötesine savunma sanayiinde olduğu üzere zamanla % 60-70 lere çıkabilir.
Bilim adamları etken maddeyi hazırlıyorlar. İlaç adayı faal molekülleri belirliyorlar. Sonraki safhalara geçmede hep engellemeler ortaya çıkıyordu. Bu yüzden ülkemiz kendi yerli ve ulusal ilacını hazırlayamıyordu. MİSEB’in kuruluşu tüm bu tıkanıklıklara çözüm olabilir.
Klâsik ve tamamlayıcı tıbbı diriltmeye yönelik Sıhhat Bakanlığının son yıllarda birtakım atılımları oldu. Mesela refleksoloji, müzik terapi, osteopati, proloterapi, apiterapi, mezoterapi, homeopati, fitoterapi ve akupunktur ile larva, hi̇pnoz, sülük, kupa ve ozon uygulamaları alanlarında eğitim standartları yayınladı. Bunlar değerli gelişmeler. Lakin önünü açacak çalışmalara geçilemedi. Kısıtlayıcı ve engelleyici yasa ve uygulamalar var.
Tekrar ülkemizde endemik bitkileri tıbbın buyruğuna verecek kimi planlar yapıldı. Lakin bu planları hayata geçirilecek adımlar atılamadı. Ülkemizde 4 bin 750 endemik bitki var. “Tüm Avrupa’daki endemik bitkileri topladığınızda bile Türkiye’deki sayıya ulaşılamıyor.
Ne binlerce yıllık klâsik tıbbı, ne de bugünkü çağdaş tıbbın imkanlarını yok sayabiliriz. Her ikisinin getirilerini bir ortaya getirebilir ve birleştirebilir, insanoğluna daha fazla sayıda şifa metodu sunabiliriz. Klâsik ve tamamlayıcı tıp ile çağdaş tıbbı birbirlerinin alternatifi olarak gösteren yanlış kanaatler var. Halbuki bunlar birbirinin destekleyicisi ve tamamlayıcısı halini almalıdır.
BÜROKRATİK OLİGARŞİ
Sıhhat alanında önlemler ve planlar niye hayata geçirilemiyordu? Neden hoş projler yolda kalıyor, yada içi boşaltılıyordu?
İlaç ruhsatlandırma kriterleri” denilen dünya sıhhat sitemini inhisarında tutan “BIG FARMA” denilen büyük ilaç devleri var. Bunlar ilaç üretimini kendi monopollerine almışlar. Bunların kurduğu sistemlere karşı büyük uğraş lazım.
Ülkemizide ilim ve teknoloji gücü var. Olmayan şey ise bu sistemlere karşı gayret. Bu yüzden ruhsatlandıramıyor ve ilaç üretemiyorsun.
En fazla siz onların pazarlama ayağı, paketlemecisi oluyorsunuz. Yani onlara hizmet edebilirsiniz. Ülkemizde durum bu büyük ölçüde.
Gözü doymaz kar hırsı ile ilaçları fahiş fiyatlarla satma adeta ilaç dalının vaz geçilmez adeti haline geldi. ABD de ilaç firmaları fiyatı istedikleri üzere belirlemektedir. Domuz gribini hatırlayalım. Televizyonlarda gribin reklamı yapıldığı ay aşısını dünyaya iddiası yarım milyar, dünyaya ise 55 milyar dolara sattılar. “Bir ilacın üretimi için en az 10 yıl gerekiyor” diyordunuz. Hani nerede? Demek bu kurallar kendileri için geçerli değilmiş. İlaç şu anda Dünyada en büyük rant ve gelir kaynağı. O yüzden küresel firmalar ilaç dalında ortak kabul etmiyorlar. Yüksek rant sebebiyle inhisarlarında kalmasını istiyorlar.
Bürokrasi nasıl engelliyor? Hangi metotları kullanıyor?
Ülkemizde “helva yapmak” için kâfi gereç var. Bürokrasi, helvacıların önünü kapatarak, onlara imkan vermeyerek yıldırarak, sindirerek engelliyor.
Bürokrasi nasıl engelliyor? Bir misal verelim. Yerliden 1 liraya almanın makul olduğunu ismi üzere biliyor. Lakin mesela yabancı A firmasından 4’e alınınca alacağı komisyonu yerliden alamıyor. Niye alamıyor? Yerleşmiş rüşvet sisteminden kelam ediyoruz. Bu yüzden de yerli müteşebbisler bir bir eziliyor. Yerli üretici bu durumda eserlerini kendi ülkesine satamıyor. Yabancıya da satamıyorsa, ayakta kalamıyor. Globaller sonunda bunları satın alıyor. Yeşeren filizler bir bir soluyor bu halde.
İşte MİSEB denizin ortasında fırtınada yapayalnız kalan müteşebbisin elinden tutacak. Kol kanat olacak. Yerli üreticilerin globallerce bertaraf edilmesini önleyecek.
Ülkemizde globallerin dizayn ettiği bir bürokrasi hakim olduğundan, “iyi takımlarınız” da olsa kale kapalı olunca gol atamıyorsunuz.. Bu mevzuat ulusal ve yerli olanın önüne geçiyor.
Bürokratik oligarşinin saklı gücü ile “menfaate dayalı bir bürokrasi” hükmediyor. Bu menfaat tertibini kaldırabilirsek müteşebbis ve hamiyetli, buluşçu insanlarımızın önü açılır.
MİSEB ayağımıza takılan, koşmamıza mani olan bu şeytani oligarşik menfaat sistemin kaldırılmasını vaad ediyor. Böylece merkezi otorite düzenleyici gerekli kararları alabilecek. Ödemeyi yapan merkezi otorite, kuralları yerli lehine koyabilecek. Zira MİSEB ortadan bürokrasiyi kaldırmak için kuruldu.
Bir örnekle mevzuya devam edelim.
Sıhhat bilimi ve teknolojisi alanında araştırma yapmak ve bilimsel çalışmaları desteklemek gayesiyle 2015’te kurulan TÜSEB’e mevzuyu getirmek istiyorum. Bakanlığın “yerlileşme ve millileşme” vizyonunda en kıymetli yapı taşlarından biri olarak kuruldu TÜSEB. Kendi ulusal ilaç ve aşı geliştirmenin, kendi insülinimizi, teşhis kitlerini geliştirmek için direkt tıbbi eserlere yönelik dayanaklar için TÜSEB (Türkiye Sıhhat Enstitüleri Başkanlığı) kuruldu
TÜBİTAK daha çok ARGE çalışmalarına takviye veriyor. Direkt sınai eserler ve uygulamaya yönelik çalışmaları sonlu kalmaktadır. TÜSEB Sıhhat alanının TÜBİTAK’ı olacaktı. Direkt esere yönelik çalışmaları destekleyecekti.
TÜBİTAK’ın hoş takviyeleri var. TÜBİTAK da sınai eserler için proje dayanakları veriyor lakin, bu dayanaklar çoğunlukla en son ürüne gitmiyor. Tabi hata elbette ne o projeyi hazırlayan ve sunan da ne de TÜBİTAK’ta. Suçlu yanlış işleyen sistemde.
Yetkililer bir daha düşündü. Aykırı işleyen mâkus talihi değiştirmek için ne yapılabilirdi? TÜSEB kuruldu. Birinci sefer ülkede sıhhat eserlerini yerli ve milli üretiminde devlet dayanağını sistemleştiren bir düzenek kurulmuş oluyordu. Herkes memnun ve sevinçli idi. Sayın Bakanın (Fahrettin Koca) TÜSEB’in rolünü ve faaliyetlerini anlattığı görüntüye bakılabilir[2].
Kuruluşundan uzun bir müddet sonra TÜSEB liderini buldu. Başkanlığa Prof. Dr. Adil Mardinoğlu getirildi. Bu atama daha evvel alışkın olmadığımız bir seçim oldu. Tabanla irtibatlı, çalışkan –dinamik, tahlil üreten bir lider… Ülkemizin önde gelen sağlıkçılarının, sıhhat ünitesi yöneticilerinin ve sıhhat dalı liderlerinin yer aldığı Sağlıkta Birlik Platformun teşkil ettiği whatsup kümesinde gelişmeleri takip ediyorduk. Davet edilen tanıtım toplantılarına katıldığımızdan TÜSEB’in başlattığı projelerden de haberdardık. Mesela yerli ve ulusal ilaç sanayiine katkı bu devirde ülkemize 20 milyar TL pahaları bulan yerelleştirme ve istihdama vesile olmuştu.
Grubun apansız istifası grupta (Sağlıkta Birlik Platformu) büyük bir şaşkınlığa ve ıstıraba sebep oldu. TÜSEB’in çalışmalarına şahit olanlar Hem TITCK lideri ve hem de TÜSEB lider ve genel sekreterinin muvaffakiyetlerini ve ıstıraplarını lisana getiren bir çok paylaşım oldu . . Çünkü başlatılan esaslı değişim ve dönüşüm inkıtaaya uğrayacaktı.
Kümede keder büyüktü. Zira aşağıda bir kısmını saydığımız projeler yarım kalacaktı.
Yerli ve milli İnsulin üretme projesi. Bu projenin yerli üretimi için çok emekler verildi. Son basamağa gelmişti. İnsülin ithal eden firmaların hangi baskıları oldu sanki?
TÜSEB ve TITCK’ın Tıbbi beslenme eserlerinin yerli ve ulusal hale gelmesi projesi. Hali hazırda % 100 ithal iken yerli hale getirmek için geliştirilen projesi muvaffakiyet ile alt yapısı hazırlanmıştı.
Yerli Plazma albümin ve globolin projeleri. Alt yapısı hazırlanmış ve hızla ilerliyordu.
Yerli Aşı projeleri çalışmaları. Sayın Bakan referans verdiğimiz görüntüde [2] bu gelişmelerden kelam etmektedir.
Genom projesi. Genom projesinde büyük çabalar sarfedildi. Alt yapısı ve takımlar hazırdı.
Öteki projeler…
İşlerin yürümemesini yalnızca buna (bürokratik oligarşi, menfaat ilişkileri) bağlayamayız. Kirli işlere alet olan, ferdî menfaatlerine teslim olan bürokratı, yapıyı, zihniyeti tasfiye etmek ve hesap sormak sormak için bürokrasi olabildiğince azaltılmalı. MİSEB bürokrasiyi azaltacağı yahut yok edeceği için kuruluş değer arzediyor. Lakin bunun yanında bir kadro ticari, siyasi, şahsî hesapları da zikretmek gerekir. Büyük emek verilen aşı projesi, insülin üretimi projeleri salt bürokratik nedenlerle mi akamete uğradı? Hayır. Yerli biyokimya kitleri ve hatta teşhis aygıtları üretimi üzere projelere takviye olmayan, kayıtsız kalan, toplantı gündemine dahi aldırmayan siyasi iradenin kimi temsilcilerine ne diyeceğiz?
Özetle şunu diyebiliriz. Sıhhatle ilgili hususlarda ülke menfaatlerini ve halkın sıhhatini her türlü siyasi, ticari ve ferdî (menfaat) hesabın üzerinde tutmaz isek yeni yapı ile de istenen sonuç hasıl olmaz.
Önümüzdeki süreçte hem bu geçmiş deneyimlerden gerekli dersler çıkarılmalı hem de önemli bir değişim idaresi yaklaşımı ile bu yeni yapıya geçiş süreci yönetilmelidir.
KENDİ ÖYKÜMÜZ
Mağdur olanlaran birisi de bizim çalışma kümemiz olduğundan, ilaç adayı moleküllerimizin faz çalışmaları projemizden söz edelim kısaca.
İlaç Geliştirme Alanında Uygulamalı Proje İş Birliği Daveti -2 (Başvuru no 7152) çerçevesinde müracaatımızı yaptık. Bu çalışmalar, daha evvel muvaffakiyetle tamamladığımız ve Proje Performans Mükafatı alan TÜBİTAK projemizin devamı olarak tasarlanmıştı. Kolay ve uygun yollarla sentezini başardığımız moleküllerin yüksek biyolojik aktiviteleri ortaya çıktı. İlaç adayı molekül oldukları muhakkak idi. Özellikle kanser, tip 2 diyabet, Alzhemier hastalığı bunlardan kimileri. Enteresandır ki molekülün bir teki tıpkı anda dört beş çeşit hastalığa karşı tesir gösteriyordu.
takımımızla müracaatımızı yaptık. Müracaatımız kelamını ettiğimiz TÜSEB idaresinin vazifeden ayrıldığı aylardan az bir vakit öncesine rastlamaktadır. 1 yıl kadar sonra bize münasebetini anlayamayacağımız muğlaklıkta kısa olumsuz bir yanıt geldi. O geçen bir yıl içinde gelişmeleri öğrenmek için aramalarımızda kurumda muhatap da bulamamıştık.
Desteklenmesi için başvurusunu yaptığımız projedeki oleküllerin ön biyolojik aktivite çalışmaları ülkemizde bu alanda etkin ve güvenilir küme arkadaşlarımız tarafından yapılmıştı.TÜBİTAK Proje performans mükafatı almış bir projeydi. Sonuçların bir kısmı dünyaca saygın önde gelen itibarı yüksek mecmualarda yayınladık. Konuda toplam 30 kadar makale yayınlamışız. Daha yeni yayınlanmış çalışmalar olmasına karşın süratle atıf almaya devam etmektedir. 200’ü kadar atıf almış çalışmalardan kelam ediyoruz. Kinolin ve kümesi moleküllerin sentezi ve biyolojik aktiviteleri ile sahasında bir ekol oluşturmuş bulunuyoruz.
Tabi ki MİSEB’in kurulması ile bizim üzere öteki kümeler için de ümit doğdu. Çünkü ülkemizde birkaç istisna dışında milli molekülümüz yerli ilacımız da yok. Halbuki bu mevzuda ön testlerle aktivitesi ortaya konmuş yüzlerce ilaç adayı molekül ve çalışmaya hazır onlarca araştırma grubu var.
Bilindiği üzere bir molekülün ilaç halini alması için şu safhaları tamamlaması gerekiyor:
(I) Keşif ve araştırma: Hücre denemeleri ile aday etken molekülleri belirleme. (II) Preklinik çalışmalar. (III) Klinik çalışmalar. (IV)Tedavi onayı
Ükemizde yalnızca birinci evreyi tamamlayabiliyorsunuz. Yani size daha ileri gidemezsiniz deniyor. YÖK sistemi akademik yükseltmelerde olmazsa olmaz yabancı lisanda bilimsel makale yapmayı teşvik ediyor. Halbuki YÖk sistemi halka hizmeti; eser (endüstriyel, kültürel, mali..) ve endüstriyel çıktıları esas yapmalıdır. Halbuki yabancı lisanda bilimsel yayının öne çıkarılması ile elinizden Türkiyenin bilimsel varlığı “dışarıya” taşınmış oluyor, yabancının (özellikle Batının) taşeronu haline geliyorsunuz. Çünkü makale-yayın haline getirdiklerimizi daha ileri götürenler/ürüne dönüştürenler biz değil, yabancılar oluyor.
HOŞ BİR ÖRNEK: MUSTAFA HOŞ VE ÇALIŞMA KÜMESİ
Yerli ilacın ülkeye katkısına hoş bir örneği Kovid-19 tedavisinde kritik bir ilaç olan Favipiravir. Bu ilacın sentezin yerli olarak hazırlanması için en üst seviyede takviye verildi ve ilaç molekülü 40 günde hazırlandı. Takımda yakından tanıdıklarım bulunduğundan süreci takip ediyordum. Sentez çalışmalarının yürüten kümenin başındaki Mustafa Hoş hoca Medipol Üniversitesi İlaç Keşif ve Geliştirme Merkezi müdürü.
Bu ilacın yerli sentezi milyonlarca dolarlık ilaç ithalatının önüne geçti. Bu çalışmayla ülkemize milyonlarca dolar dayanak verilmiş oldu. Mustafa Hoş ve takımının düzinelerce ilacı ülkeye kazandıracak potansiyeli olduğunu biliyorum [3].
Şunu çabucak belirtelim ki bu ilacın hayata geçmesi COVİD -19 günlerinin harikulâde kaideleri içinde oldu. Devletin üst düzeyde dayanağı (Cumhurbaşkanlığı ve Sıhhat Bakanlığı…) oldu. Bunun yanında ATABAY ilaç firmasının dayanaklarını ve özel bölüm tarafını da unutmamak lazım. Bu takviyeler olmasaydı bu muvaffakiyetten kelam etmemiz mümkün olmayacaktı. Buna karşın bu ulusal başarıya gölge düşürmek ve itibarsızlaştırmak isteyen çevrelerin faaliyetlerine; basında dedikodularına şahit olduk.
TAHLİLE YANLIŞSIZ
Ülkemizin dışa bağımlılıkta belini büken en ağırlıklı dal sıhhat alanı mı?
Sağlık hizmeti ve sağlık eserlerinin en büyük alıcısı hatta birden fazla sefer tek alıcısı devlet dalları olmaktadır. MİSEB’in kurulmasında”yol haritası” tavsiyelerimizde, en kuvvetli vurgumuz, üretilecek eserlerin Devlet alım garantisinin yer almasıdır. Tedarik zincirini yönetecek bir yapının ortaya konulması gerekir. Müşterisi olmayan bir üretime kimse talip olmak istememektedir. Üretimin kilit taşını teşkil eden öge “talep”tir. Başlangıçta kalite farkı olsa bile devlet alımlarında yerli eserleri satın alma kaidesi getirmelidir. Yerli endüstrimizin hızla gelişmesinin ve gittikçe kaliteli hale gelmesinin yolu budur.
Türkiyenin yıllık tıbbi aygıt pazarı 3.2 milyar dolar(20 milyar tl). Perakende satış ve tıbbi gereç satışı ise 30 milyar tl (2016 yılı değeri). İlaca gelince bu ölçü daha fazla: 60 milyar tl. Toplamına bakalım: 110 milyar tl. % 80- 85 oranında dışa bağımlılık var. Bu da yılda 80-90 milyar tl’ye tekabül ediyor. 2021 yılında sıhhat bütçesi toplam 200 milyar kadar. Neredeyse bütçenin yarısı dış alıma gidiyor. Bu duruma göre dışa bağımlılığın ve döviz çıktısının en büyük kaynağını sıhhat harcamaları teşkil etmektedir.
Ne yapmak lazım pekala?
Savunma endüstrisi çok iyi bir rol model oldu. Yerli üretim alım garantili şartname ihale modellerinin artırılarak geliştirilmesi bölüm ve ülkemizi çok iyi bir noktaya taşıyacaktır.
Yüksek teknolojik bilginin ticarileştirilmesine yönelik start-up geliştirilmelidir.
Dal paydaşlarınına dolaylı teşviklerin yanında direkt teşvik modelleri artırılmalıdır.
Milli Sıhhat Sanayileri Başkanlığı (MİSEB) olaya sistemsel yaklaşımın ve sahip tarafın ismi olacaktır. Yerli eser tercih ederek kendini küresel devlerin pençelerinde hissedebilecek yöneticilere devletin prim vermesi ve olabilecek aksi durumlarda Sayıştay kontrollerinde muhafaza kalkanı gelmeli. Yerli lehine her yıl alım oranını üst çekmeyen yönetici maaş ve tenzili rütbe riski ile karşı karşıya bırakılmalıdır.
Dünya birkaç ilaç firmasından daha büyük değil mi?
Sayın Erdoğan dünyanın 5’ten büyük olduğunu yüksek sesle tabir etmişti. İlaç üretimini elinde tutan tekellere karşı benzeri gözü pek seslere muhtaçlık var.
Amerikan Medtronic firması Türkiye’y e her yıl 3-4 milyarlık gereç satışı yapıyor. Bunu nasıl sağlıyor? Herhalde “satın aldığı” bürokratlar yolu ile olmalı. Gerektiğinde “belden aşağı” vurabiliyor. Böyle durumlarda koro halinde harekete geçen basın trolüne sahip.
Medyada okuyoruz. Yerli yaptığımız her tıbbi teknoloji aygıtı kötülenir; ithal olanlar ise bir harikadır! Bitmeyen tıbbi sömürü nizamının palavrası bu. Monopolün kalkması için bu yanlışlığa ses çıkaranlar bir halde cezalandırılır, sindirilir, korkutulur ve hatta ortadan kaldırılır.
Ve ABD’li Medtronic Türkiye üzere ülkelerde kazandığı paralarla yalnızca 2010-2019 yılları ortasında 36 şirketi satın almış. Tekelleşmenin bir yolu bu. Senin yerli firmalarının güçlenmesine fırsat verilmiyor. Sahip olmadığında ve elinden tutmadığında bir bir elinden çıkıyor. “ejderhaların” önünde duramıyorsun.
Senin teşhis kitini, senin kendi ulusal pazarına bile sokturmuyor. Teşhis kiti üreten milli ve yerli firmalar ülkemizde bu halde “batırıldı”. Daha doğrusu ejderhalara küçük lokma oldu.
100 yıldır bu ülkenin yapamadığı “silahsız ve silahlı insansız hava aracı” yapan ve uçuran Selçuk Bayraktar, bizi bürokratlar engelledi diyor. Adam diyor ki: “başından beri her şeyimle engellendim ve hala daha engellenmeye çalışılıyorum” . Otomotiv dalına kesim üreten Baykar firması olarak değil, Bu ülkenin Cumhurbaşkanı’nın damadı olarak diyor. Bu ülkenin Başbakanı’nın damadı olmasına karşın engelleniyor, iftiraya uğruyor. Peki öbürleri bürokrasi manilerini nasıl aşacak , iftiraların karşısında nasıl duracak?
Pekala nasıl oyun kurucu hale gelebiliriz?
Molekül saflaştırma mecburiliği yahut ilaç ruhsatlandırma kriterlerini onların kanunlarını mutlak kanun olarak bu ülkeye dayatırsan, oyun kurucu olarak onları kabul etmiş oluyorsunuz. Sonrası onların size biçtiği vazife ile kalıyorsunuz!
Bu kördüğümü çözmek için ne yapmamız lazım?
Bahadır ve radikal bir karar verebilirsiniz. Kanun ve kuralları İran, Rusya, Çin, Hindistan nasıl kırmışsa, nasıl kendi kanunlarını yazmış ve diğerinin oyununa materyal olmaktan kurtulmuşsa biz de bu yolu deneyecek ve kıskaçtan kurtulabiliriz.
ULUSAL VE YERLİ TAHLİL YOLU
En kolay yolu Hindistan bulmuş ve ülkesine ilişkin yüzlerce yıllık tıbbi formüllerini bunlar ‘geleneksel Hint tıpı formülüdür, çağdaş bilimin yollarının eseri değildir’ diyerek kendi mührünü vurmuş. AYURVEDİK TIP (HİNT TIPI) ismi altında üretmiş ve tüm dünyaya da ihraç ediyor, kendi tıp kültürünü de yayıyor. Dünyanın hemen üçte birinde bu metotları ve eserleri tabipler reçete ediyor, halk da kullanıyor.
Dünya patent haklarını dinlemeyen ülkeler var. Hindistan bunlardan birisi. Dünya Patent Haklarını dinlemiyor. Benim 1,5 milyon kadar kanser hastası beşerim var diyor. Ben bunu dinlemiyorum diyor haklı olarak. Jenerik olarak birebir eseri yapıyor.
Biz de kendi başımızın dermanına bakmamız lazım. Ayrıyeten klâsik tıbbı diriltmeliyiz. Geleneksel, yada tamamlayıcı tıbbı geliştirerek kullanışlı hale getirmeliyiz. Hekimler reçete edebilmeli.
Dünya sıhhat harcamalarında ve sıhhatte en az ilaç kullanan toplum Hindistan. Sonrası Çinliler… 1 milyar üstünde nüfusa sahip Hindistan 16 -20 milyar liralık ilaç kullanıyor, 80 milyonluk Türkiye Hindistan’da daha fazla sentetik ilaca para yatırıyorsa, ortada bir yanlışlık var.
Çin Akapunktur’unu kültür olarak dünyaya yaydı, Çin tıbbını yaydı, otları bile ülke kültür ve reklamı olarak kullanılıyor.
Halbuki bizim kültürümüzde, tabiatımızda binlerce yıllık güçlü birikimimiz var. İbn-i Sina bin yıldır dünya tıp biliminde okundu. Kendimize yetecek ve Dünyaya satacak çok şeyimiz var. Türkiye klasik ve tamamlayıcı tıpta dünya mutfağı olabilir.
Tüm dünyaya da ilaç ruhsatlandırma kriteri için hücre kültür çalışması, hayvan deneyleri faz deneyleri (faz 1-2-3) derken, en süratli çıkacak ilaç 10 yılda süreçler tamamlanabiliyor. Meğer bitkisel ilaçlar binlerce yıldır kullanılmaya devam ediyor. Mesela bir bilim adamı ya da bir yatırımcı bunları bile bile niçin bu işe girsin? Tünelin ucu gözükmüyor zira
Yani bir akademisyen o denli bir şeye kalkışsa ömrünün yetmeyeceğini bildiği için kimse uğraşmıyor, yatırımcı en az 10 yıl sonra ne olacağı aşikâr olmayan bir projeye de kimse para yatırmıyor. Zati devlet de üretim tesisi kurmuyor.
Dışa bağımlılıkta enerjiden sonra ikinci sırada ilaç geliyor. Allah korusun ilacını ithal ettiğimiz firmaların bize eser vermediğini düşünün, ülkemiz gerçekten sıkıntı durumda kalır. Malum İran’a ambargo uygulandı ancak İran artık şu anda biyoteknolojik eserlerde ve ilaç konusunda kendi kendine kâfi hale geldi. Akılları başına geldi. Darısı bize.
Patent kanunları vs daima bizim üzere ülkelerin aleyhine çalışıyor. Nüfusu büyük bir ülkeyiz. Dünya Patent Kanunu’na uyalım lakin son periyotta getirilen ve elimizi bağlayan düzenlemeleri ardındaki niyetleri ve bizim nasıl engellenmek istendiğini görelim.
Ulusal İlaç Sanayisi Başkanlığı dağınık halde sıhhat dalının güçlerini bir ortaya getirebilir. Bilim insanlarını, yatırımcıları ve sanayi başkanlarını bir ortaya getirebilirsek o vakit hakikaten kendimize yetebilecek ve hatta öteki ülkelere de satabilecek tıbbi materyal ve ilaçlar geliştirebiliriz.
Türkiye’nin ehil ve uzman bilim adamları var. Herkes kendi alanında bir şeyler yapmaya çalışıyor. Bir ortaya gelmedikçe yararlı bir şeyler üretmek mümkün olmuyor.
MİSEB sayesinde savunma sanayiinde sağlanan anlayış ve kümeleşme ilaç alanında da yapılabilir. Yalnızca muadil ya da fason eser olarak değil yenilikçi ilaç dediğimiz kendi molekülümüz, özlük haklarıyla yani patenti ve yayınları ile büsbütün ülkemize ilişkin ilaç geliştirebiliriz.
Daha da kıymetlisi Hindistan, İran, Çin, Rusya üzere kendi tıp ve tedavi anlayışımızı meydana getirebiliriz.
MİSEB kendi ilacımızı geliştirmek bize büyük özgüven sağlayacak. Molekülü çabucak Faz-III yada Faz-IV’e kadar çıkaralım demiyoruz. Molekülü Faz-I’e getirmek bile kıymetli bir basamak. 4-5 milyon dolarlık yatırım manası taşıyor zira. Geliştirdiğiniz eser 100 milyon dolar etmeye başlıyor.
O takdirde büyük firmalar satın almak için peşinize düşüyor çabucak. Yani ekonomik manada da çıkarlı olan projeler. Satın alan firma geliştirmeyi tamamlıyor, güvenlik çalışmasını da yaparak piyasaya sunuyor. Ülkemizde faz çalışmalarını yapabilecek merkezler var artık.
Milli Sıhhat Sanayileri Başkanlığının kurulması ile sıhhat alanında dağınık potansiyellerin bir ortaya geleceğine inanıyoruz. İlmin ve aklın ışığında, ulusal ve yerli gereklilikler doğrultusunda muhtaçlık duyulan yapılanmalara vakit geçirilmeden başlanmalıdır.
Haber7
