Geçen yazımda bahsettiğim Meclis gündemine gelecek kanun teklifinde 4857 sayılı İş Kanunu’nda da değerli bir değişiklik öngörülüyor. Teklifin 28. hususunda muhakkak müddetli kontrat yapma koşulları 4857 sayılı İş Kanunu’na tabi personeller için de kolaylaştırılıyor. 25 yaşını tamamlamamış yahut 50 ve üzeri yaşlarda olan emekçiler ile makul periyodik kontrat yapılırken kanunun öngördüğü sınırlamalar aranmadan bu çeşit kontratların yapılabilmesine imkan tanınıyor.
Sınırlamalar neler?
İş Kanunu’na nazaran; muhakkak vadeli işlerde yahut muhakkak bir işin tamamlanması yahut belli bir olgunun ortaya çıkması üzere objektif şartlara bağlı olarak muhakkak müddetli mukavele yapılabiliyor. Yapılan işin niteliği belli periyodik iş mukavelesi yapılabilmesi için kıymet taşıyor.
Mukavele konusu işin bahsedilen objektif şartları taşımaması halinde kontrata muhakkak periyodik denilse de mukavele baştan itibaren meçhul vadeli kabul ediliyor.
Borçlar Kanunu’na tabi çalışanlar için birinci kere yapılacak olan belli müddetli mukavelelerde objektif neden zaruriliği öngörülmemiş, rastgele bir nedene bağlı olmaksızın muhakkak müddetli mukavele yapma hakkı getirilmişti.
Yapılması teklif edilen bu değişiklik ile İş Kanunu’na tabi personeller açısından da yaş şartlarına uymak kaidesiyle mukavelenin birinci sefer yapılmasında objektif neden aranmayacağı belirtiliyor. Yaş şartı dışında Borçlar Kanunu’ndaki düzenlemeye emsal bir düzenleme getiriliyor.
Objektif nedenler
Makul müddetli iş, iş kontratı yapıldığı sırada işin ne kadar süreceğinin bilindiği yahut bilinebildiği iştir. Örneğin mevsimlik işler bu kapsamda sayılabilir. Mevsimin yahut dönemin ne kadar sürdüğü bilinebileceğinden bu işlerde muhakkak müddetli kontrat yapılabilir. Fuar tertipleri, dönemsel tarım işleri, turizm dönemine bağlı işler muhakkak vadeli mukavele yapmaya uygun işlerdir.
Makul işleri tamamlamaya yönelik olarak da belli vadeli iş mukavelesi yapılabilir. Belli müddetli bir işin yapılmasına başlanmış fakat çeşitli nedenlerle iş bitirilememiş ise, bu işin bitirilmesine yönelik olarak da muhakkak periyodik iş kontratı yapılabilir.
Makul vadeli işlerde kural olarak üst üste muhakkak vadeli mukavele yapmak, mukaveleyi bilinmeyen müddetli hale getirir ve çalışanın iş mukavelesinin sona ermesi halinde, çalışan iş hukukunun işe iade dahil tüm esirgeyici düzenlemelerinden yararlanır.
Makul bir işin tamamlanması için getirilen düzenleme ise, hukuk sistemimizin zincirleme yapılan makul vadeli kontratlara ait yasağının bir istisnasını oluşturmaktadır. Kural olarak bir kontratın belli vadeli yapılması için objektif neden var olsa da birebir nedene dayanarak ikinci makul vadeli kontrat yapıldığında, kontrat birincisinin başından itibaren bilinmeyen vadeli kabul edilmektedir.
Lakin makul periyodik bir işe başlanmış, iş bitirilememiş ve ikinci makul müddetli mukavele yapılmışsa, her bir mukavele belli müddetli olma özelliğini korumaktadır. Bu nedenle muhakkak bir işin tamamlanması için yapılan mukaveleler de belli müddetli kabul edilmektedir.
İşin niteliği makul periyodik olmasa da birtakım durumlarda işletmenin yahut işyerinin daima devam eden faaliyetinin dışında bir işgücü gereksinimi ortaya çıkabilmektedir. Bu durumlarda da belli periyodik iş kontratı yapılabilecektir. Örneğin doğum müsaadesinde olan bayan çalışanın yerine bu mühlet ile hudutlu olarak diğer bir kişi ile makul vadeli kontrat yapılabilecektir.
Birebir halde askere giden erkek çalışanın yerine bu mühlet ile hudutlu öteki birisi belli müddetli istihdam edilebilecektir.
Yargıtaya nazaran; işyerinin olağan faaliyetinin dışındaki faaliyetler için de makul müddetli mukavele yapılabilir. Örneğin bankacılık faaliyeti yapılan bir işyerinde lavaboların tadilatı için belli periyodik kontrat ile emekçi istihdam edilebilecektir.
Kıdeme hak kazanma
Muhakkak periyodik mukaveleler, kural olarak mühletin sonunda bizatihi sona eren mukaveleler olduğundan, mühletin sonunda mukavele bizatihi sona erer ve çalışan kıdem tazminatına hak kazanamaz.
Fakat Yargıtay’a nazaran; muhakkak vadeli iş mukavelesinin müddetinden evvel kıdem tazminatına hak kazanacak formda her türlü sona ermesinde (emeklilik, emekçinin haklı feshi, patronun haksız feshi vs) kıdem tazminatı talep hakkı mevcuttur. Ayrıyeten muhakkak periyodik iş kontratının mühletinin sonunda yenilenmeyeceğinin patron tarafından bildirilmesi halinde de emekçinin kıdem tazminatı hakkı mevcuttur.
Makul vadeli iş kontratının zaten sona ermesinde yalnızca kanun gereği belli vadeli iş kontratı yapılan hallerle sonlu olmak üzere kıdem tazminatı talep edilebilir.
Temelli neden aranmayacak
Yazıda belirtildiği biçimde makul vadeli işlerde kural olarak üst üste muhakkak müddetli kontrat yapmak, mukaveleyi meçhul vadeli hale getirir. Lakin mukavelenin yenilenmesinde işin tamamlanması vb. temelli nedenler varsa ya da kontrat ilgili Kanunlarından doğan zarurî olarak yapılan belli vadeli mukavele ise belli vadeli olma özelliği korunur. Kanun teklifinde ilgili yaş şartlarını taşıyanlarla yapılacak.
Üst üste makul vadeli kontratlarda de temelli neden aranmayacağı, kontratların muhakkak müddetli olma özelliğini koruyacağı belirtilmiştir. Lakin bu yaş şartlarını taşıyanlarla yapılacak belli periyodik kontratların yenilemeler de dahil en fazla iki yıl için yapılabileceği de ayrıyeten söz edilmiştir.
Hasebiyle teklif şartlara bağlı olmadan yapılabilen belli vadeli kontratları iki yıl ile sonlandırmaktadır.
Haber7