Anadolu’nun dağlık bölgelerinde yetişen ve halk ortasında ‘ağlayan gelin’, ‘hüzün çiçeği’ üzere isimlerle bilinen aykırı lalelerin, dünya genelinde 167, Türkiye’de 43 çeşidinin bulunduğu biliniyor. İlkbaharın gelişiyle birlikte zıt laleler Palandöken’de görülmeye başlandı. Doğaseverler ve fotoğraf sanatkarları, Palandöken’e çıkarak aykırı laleleri çekmeye başladı.
Karşıt lalelerin kozmetik, besin ve ilaç endüstrinde kullanıldığını belirten Peyzaj Mimarı Prof. Dr. Hasan Yılmaz, bu çiçeklerin peyzaj alanında da kullanılması gerektiğini söyledi. Aykırı lalelerin kullanım alanlarından bahseden Yılmaz, “Ülkemizde birçok aksi lale çeşidi endemik olarak bulunuyor. Bilhassa Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da aykırı lalelerin birçok çeşidine rastlamak mümkün. Edebiyatta şiirlere bile mevzu olmuştur. Bu lale cinslerinin birden fazla müdafaa altında. Evvelden denetimsiz bir biçimde bu lalelerin soğanları sökülüp yurtdışına kaçırılıyordu. Biyokaçakçılık dediğimiz durumla karşı karşıya geliyorduk. Bununla ilgili uygulanan kanunlar sayesinde son yıllarda kolluk kuvvetlerinin mevzuyla ilgili hassas yaklaşımı kaçırılma durumunun önüne geçiliyor. Bu lalelerden birisi de Palandöken dağı eteklerinde endemik olan karşıt lalelerdir. Bahsettiğimiz lalelerin tıbbi özellikler taşımasının yanı sıra peyzaj özellikleri de bulunuyor. Soğanlı bitkiler bilhassa toprak altı organları ile birlikte besin endüstrisinde kullanılıyor. Buna örnek olarak safranı örnek verebiliriz. Birçok besin endüstrisinde örneğini bulabilirsiniz. Kozmetik endüstrisinde de büyük yere sahip. Dünyanın en değerli parfümleri yapılıyor. Peyzaj kıymetleri çok yüksek olan bu çiçeklerin ehemmiyeti çok büyük” diye konuştu.
‘TERS LALELER ŞİFA OLABİLİR’
Palandöken dağlarında yetişen ‘fritillaria caucasica’ kaf aykırı lalesi cinsinden olan mor zıt lalelerin şifa kaynağı olabileceğini söyleyen Yılmaz, “Erzurum’un bilhassa güney ilçelerinde yalnızca bölgemize has karşıt laleler mevcut. Tahminen de insanlığın değerli hastalıklarının devası bu lalelerde bulunuyor. Üzerinde çalışmalar yapılarak denenmesi gerekiyor. Bir hastalığın ilacının ham unsuru bu aksi lalelerde bulunuyor olabilir. Birçok hastalığın iyileştirilmesinde rol oynayabileceğinden aksi laleler üzerinde araştırmalar devam ediyor. Aksi lalelerin tıbbi özelliklerinin çok yüksek olduğu, eczacılık fakültelerinde bununla ilgili ağır araştırma yürütüldüğünü biliyoruz” dedi.
“MİLLET BAHÇELERİNDE AKSİ LALELER SERGİLENMELİ”
Peyzaj alanında aykırı lalelere yer verilmesi gerektiğini belirten Yılmaz, millet bahçelerinde bu lale çeşidini halka tanıtmak gerektiğini söyledi. Soğanlı bitkilerin kurak ortamlarda ziyan görmediğini vurgulayan Yılmaz şöyle konuştu:
“Dünya kuraklık sorunu ile karşı karşıya ve artık peyzaj algımız değişecek. Daha doğrusu değişmek zorunda. Suyu az kullanan kurakçıl peyzaj üzerine yoğunlaşmamız gerekiyor. Bu noktada suyu az kullanan soğanlı bitkiler öne çıkacaktır. Bilhassa soğanlı yumrulu rizomlu bitkiler toprak altı organlarında suyu depoladıkları için kuraklıkta dahi peyzajda renkli bitkiler elde etme bahtımız olacak. TÜBİTAK kapsamında yaptığımız araştırmalarla soğanlı bitkilerin bir hayat olduğunu görüyoruz. Ülkemizde son yıllarda yapılan millet bahçelerinde soğanlı bitkilerden koleksiyonlar yapılmasını öneriyoruz. Soğanlı bitkiler kendi öz kaynaklarımız ve doğal bitkilerimizdir. Karşıt laleler aşikâr alanlarda konumlanmıştır ve bunların da kesinlikle yerinde korunması gerekiyor. Erzurum’da 300’e yakın bitkimiz var. Türkiye’de endemik olarak 20’ye yakın soğanlı bitkiye sahibiz. Avrupa’da yaklaşık 2 bin 500 tane endemik olarak yetişen bitki bulunuyor. Türkiye’de bu sayı 3 bini buluyor. Bu bitkilerin teşhisi konusunda epey yol aldık. Muhafaza altına alınan bitkileri tanıtmamız gerekiyor. Kent meydanları, botanik bahçelerde halka açmamız çok kıymetli.
Haber7
