Çeşitli coğrafyalara yayılan, farklı ekonomik ve toplumsal yapılara sahip Türk toplumlarının; kültür-medeniyet etkileşim noktasında kültürel dokusunu belirleyen kültür envanterinin hazırlanması ve ulusal kültürü oluşturan ortak kıymetleri, ortak çıkarları olan ve bu pahaları korumak, geliştirmek, canlandırmak için hangi faaliyetler hangi atılımlar yapılıyor?
Türk Birliği mimarisini, Özbekistan ekseninde; Türk kültürel kimliğe mensup devletleri, tanıma ve tanıtma dileğiyle dolu ve bu doğrultuda çalışmalarını samimiyetle sürdüren Ahmet Yesevi Yolu Araştırmacısı ve tıp hekimi Fatma Sönmez ile sizler için konuştuk…
Türk Dünyası ve Ahmet Yesevi Yolu sevdanızı biliyor ve ilgili çalışmalarınızı takip ediyorum. Özbekistan, bu çalışmaların neresinde yer alıyor, bu ziyaret size neler hissettirdi, Özbekistan’ın Türk Dünyası içerisindeki anlamı nedir?
Çok teşekkür ederim Nevra Hanım. Bilhassa Türk Dünyası çalışmaları ve sevda yolum Ahmet Yesevi Ceddimin kutlu yolu, Türkistan için gösterdiğiniz hassasiyet ve gönül samimiyetinize müteşekkirim. Çünkü bana çok yakın olan bu sevda yolu, birçoklarına o kadar uzakken sizin üzere, başarılarıyla geleceğinin çok parlak olduğu şimdiden görülebilen, genç bir basın mensubunun bu ülkü yoluna olan samimi yaklaşımı nitekim takdire şayan. Var olun. Evet, Türk Dünyası diye isimlendirdiğimiz lisanı, dini, tarihi, kökleri hatta Ataları ortak tarih seyahatinde farklı devletler olmuş, lakin taşıdığı ortak kıymetler ile bir millet ruhunda kalabilmeyi başarmış bir coğrafyamız var, o coğrafya ya bazen de gönül coğrafyamız diyebiliyoruz bu sebeple. Yaklaşık 28 yıldır çeşitli vesilelerle bir ayağım başta Kazakistan olmak üzere gönül coğrafyamızda. Buralarda hiçbir ülkeye gittiğinizde hissedemeyeceğiniz bir huzur var yani farklı bir ülkeye gitmişsiniz üzere değil de uzun vakittir gitmediğiniz, hatta birinci sefer gidiyorsanız hiç görmediğiniz memleketinizi görüyorcasına farklı bir sevinç, huzur hissediyorsunuz… Ben, 1994 yılında bağımsızlığının şimdi başındaki Türk Dünyası ülkelerinden Atayurdum Kazakistan’a gittim. Öğrencilik dönemimdeki bu seyahat ise Özbekistan üzerindendi. Özbekistan’ın başşehri Taşkent’e olan bu seyahatim Kazakistan’a olsa da Özbekistan ile de bir gönül bağı oluşturdu bende… Özbekistan’ın yeri Türk Dünyası dediğimiz o büyük gönül coğrafyamızda çok diğerdir, bağrında yatan tarih, maneviyat ve bilim öncüleriyle adeta gizli bir cazibe merkezi. Tıpkı vakitte ise bilhassa gençlerin hatta çocukların görsel eğitim merkezi! İnsanın ruhunu dinlendiren, gönül dünyasını zenginleştiren, tarihi ve maneviyatı birebir anda sunan nadide eşsiz bir ülke Atalaryurdumuz Özbekistan. İşte bu sebepten ki, Atalaryurdumuz diyorum ben oraya. Siyasi ve stratejik pozisyonuyla da yeniden Türk Dünyası’nın tam da olması gereken noktasında ve Cumhurbaşkanı Sn .Mirzoyev’in hoş atılımlarıyla bizleri heyecanlan ile Atalaryurdumuzu takibe sevk ettiren hareketlilikte. Velhasıl Özbekistan Türk Dünyasının, gönül coğrafyamızın olmazsa olmazı tarihi, maneviüssü, keşfedilmemiş turizm merkezi bence.
Nerelere gittiniz, Özbekistan’a gitmek isteyenler öncelikle nereleri görmeli? Okuyucularımıza kısaca Özbekistan’ı anlatabilir misiniz?
Özbekistan Andican, Buhara, Fergana, Cizzak, Harezm, Namangan, Nevai, Kaşkaderya, Semerkant, Sirderya, Surhanderya, Taşkent olmak üzere 12 bölgeye ayrılmış büyük bir ülke. Başşehri Taşkent. Biz milletlerarası Taşkent havaalanına indik, o kadar gelişmiş, çağdaş donanıma sahip bir başşehir havaalanı ki, bunun tahminen de en iyi gözlemleyicilerinden biri benim, zira birinci defa 1994 yılında geldiğim bu kent, bu havaalanı ve bu ülke tarihi dokusuna ziyan verilmeden! Adeta yine donatılmış… Başşehir gerçek manada bir bilim ve kültür merkezi, Arkeolojik eserler bakımından da hayli güçlü. Bu manada yalnızca başşehir değil tüm ülke 1991’den itibaren büyük bir değişime uğramış. Taşkent; parkları müzeleri, binaları ile süratle değişen ve gelişen büyük bir kent halini almış. Sonra gelen öteki büyük kentleri ortasında Semerkant, Buhara, Nukus, Hiva ve Kokard gelmektedir. Anayasasına nazaran Özbekistan, çağdaş hukuk kuralları çerçevesinde demokratik bir devlet. İdare hali başkanlık tipi cumhuriyet. Devletin başı devlet lideridir. Devletin bugünkü Cumhurbaşkanı Sn. Şevket MİRZİYOYEV ise Atalaryurdumuz Özbekistan’ı her geçen gün daha da nasıl gelişmiş bir ülke yaparım uğraşı ile isminden bir aile büyüğü misali bizlere kelam ettirmektedir. O denli ki, uğraşlarının sonucunda Özbekistan, 30 Nisan 2018’de Türk kuruluna katılma niyetinde olduğunu açıkladı. 14 Eylül 2019’da Özbekistan da Türk Keneşi’ne üye olarak Türk Dünyası tarihine bu kararıyla ismini bir kere daha altın harflerle yazdırmış büyük bir ülkedir. Özbekistan ziyaretimiz gazete ve tv temsilcilerinden oluşan kalabalık bir kümeyle en üst düzeyde konuk edildiğimiz bir konforda geçti. 5 güne sığdırılabilen kadarıyla dolu dolu bir programa eşlik ettik. Sabahın erken saatlerinde kalkıp, gecenin ilerleyen saatlerine kadar adeta Atalaryurdumuz Özbekistan’ın her bir anını kaçırmaksızın doya doya yaşamaya çalıştık… Buhara’da iki gece kaldık; buram buram tarih ve maneviyat kokan insanı güya alıp götüren bir kent: Zerefşan Irmağı havzasında büyük bir vahada yer alan Buhara kenti, esaslı tarihinin yanı sıra sahip olduğu manevi atmosferle de her yıl dünyanın pek çok bölgesinden bilhassa de Türk Dünyası bölgesinden sayısız ziyaretçiyi ağırlayan,yine ziyaretçilerin daima ayrılırken söyledikleri üzere gönüllerde iz bırakan bir kent, o denli ki Buhara sokaklarında yürürken, geçmişin izlerini taşıyan bu kentte adeta her köşe başında İslam tarihi ve kültürüne ilişkin değerli bir yapıta rastlayarak yaşıyoruz, o denli ki kentle ismi bütünleşmiş tarihi& manevi kişiliklerin bile bir nefes kadar yakın olduğu hissi bu kentin Manevi ikliminin ne derece güçlü olduğunu gösteriyor… Özbekistan’ın öteki bölgeleri, hatta birçok kenti üzere Buhara da bir devrin Türk-İslam mimarisinin en hoş örneklerinin görülebileceği ihtişamlı mescitlere, yüksek minarelere, mavinin farklı tonlarının nakış nakış işlendiği imarethanelere ,daha çok çini işlemeciliğinin örneklerinin kullanıldığı kervansaraylara ve çinilerle kaplı medreselere sahip. Kentte, asırlardır din adamlarını yetiştiren birtakım medreseler çok çarpıcı, ziyaretlerimizde ise günümüzde de bu misyonunu icraya devam ettiğini görüyoruz… Hatta sevda yolum Ahmet Yesevi Atam’ında ömrünün büyük bir kısmını vaktin en büyük ilim merkezi olan Buhara Medresesinde geçirdiğini bilmek çok daha heyecan verici oldu. Yesevi Atam’la bir arada burada vaktin bütün ilimlerinde tahsil gören Türk-İslam Dünyasının büyükleri 9 pir Cet diye adlandırılan alimlerimizi de ziyaret ediyoruz, her birinde başka bir huzur, güya farklı bir manevi haz var. Şah-ı Nakşibendi külliyesi, Abdulhaluk Gücdüvani dergah ve mescidi, Hoca Ali Ramiteni üzere en önemli 9 pir ziyareti ve sayısız Türk-İslam-Tasavvuf büyüğüne mesken sahipliği yapmaktadır. O denli ki Mekke, Medine, Kudüs’ten sonra Ahmet Yesevi Ceddimin kenti Türkistan ile birlikte en kutsal yer olarak biliniyor. Bunların başında ise Şah-ı Nakşibend külliyesi geliyor, oraya gittiğimizde devasa avlusunda dahi adım atacak yer yoktu, o kadar kalabalıktı ki, her bir köşede dua edenler; çocuk, genç, ihtiyar, bayan, erkek çok büyük bir teveccühün olduğu ruhaniyetin capcanlı yaşandığı süper huzurlu bir ziyaretgah… Yüzyıllar boyunca ticaret kervanlarının geçtiği değerli ticaret yollarına da mesken sahipliği yapan Buhara, bu özelliğiyle tahminen de örneğine az rastlanır farklı dinlere mensup toplumların yollarının kesiştiği en kadim kentlerinden de bir tanesi. Bunun sonucu olarak ta; çeşitli periyotlarda Zerdüştler, Budistler, Hristiyanlar, Yahudi ve Müslümana mesken sahipliği yapan kentin tarihi geçmişinin, 2 bin 500 yıl öncesine dayandığı ancak buradaki birinci insan yerleşimlerinin çok daha eskiye uzandığı yapılan araştırmalarla biliniyor. Söz manası olarak “kale”, “tapınak”, ”ibadethane “ manasına gelen “vihara” sözünden türediği rivayet edilen Buhara, tarihte çok sayıda Türk Devletinin siyasi ve kültür merkezlerinden biri olması sebebiyle de Türk Dünyası için çok değerli bir merkez. Buhara Kenti, Özbekistan topraklarında 1599’dan 1920’ye kadar karar süren en büyük 3 hanlıktan biri olan Buhara Hanlığına da başşehirlik yaptı. 20’nci yüzyılın başlarına kadar bu Buhara hanlığının başşehri Buhara, 1920’deki Sovyet işgali sırasında büyük yıkım yaşayarak tahribata uğratıldı ve çok sayıda tarihi yapı bu yıkımda ziyan gördü. Esaslı tarihinin yanı sıra bir periyot bilhassa ilim ve sanatın değerli merkezlerinden olan Buhara’nın yetiştirdiği pek çok alim, şair, bilim ve devlet adamı yalnızca bu merkezde yetişmekle kalmadı, gerisinde çok sayıda değerli eser bıraktı. Buhara Kenti, çağdaş tıbbın temel taşlarını koyan, tıp, fizik ve ideoloji üzere alanlarda çok sayıda kitap yazan ve Batı’da “Avicenna” olarak tanınan İbn-i Sina’nın doğup büyüdüğü yer olması hasebiyle de dünyanın dört bir yanından gelen turistlerin, bilhassa de Batılı turistlerin epeyce ilgisini çekiyor. Buhara, İbn-i Sina’nın yanı sıra en değerli İslam alimlerinden İmam Buhari’nin yetiştiği topraklara da konut sahipliği yapıyor. Mesleğimin büyüğü, hatta tahminen de piri İbn-i Sina’nın yetiştiği topraklarda olmak ta beni farklı heyecanlandırdı, diyorum ya, Buhara’da atılan her bir adım sizi hem tarihin gizli kalmış sayfalarına hem de his yüklü gönül derinliklerine götürüyor… Dünyada “Kubbet-ül İslam (İslam’ın kubbeleri)” unvanına sahip 3 kentten biridir Buhara derken eklemek lazım, bu manada da doğal olarak Türk-İslam medeniyetinde epeyce kıymetli bir yere sahip Buhara kenti. Türk-İslam dünyasında “Yedi Pir” diye bilinen ve babası aslen Malatyalı olan Hoca Abdülhalık Gucdevani, Hoca Muhammed Arif er- Rivegeri, Hoca Mahmud EncirFağnevi, Hoca Ali Rametani, Hoca Muhammed Baba Sammasi, Seyyid Buyruk Külal ve Bahauddin Nakşibend üzere birçok mutasavvıfı yetiştiren Buhara, bir devir İslam medeniyetinin en değerli değil, tek merkezi haline gelmiş. Tabi ki pek çok özelliğini anlatabileceğimiz buhara şehri için bilhassa şunu çabucak belirtmeliyiz ki; sahip olduğu ilmi ve tarihi dokuyu bugüne kadar muhafazayı başarmış seçkin şehirlerdendir ayrıyeten ve Buhara’da görülmesi gereken onlarca görkemli yapıt mevcuttur. Ak Saray (Han Sarayı) bunlardan başlıcaları; kısaca han sarayından bahsetmek gerekirse; İnce işçiliğiyle ön plana çıkan, kentteki en eski mimari yapılar ortasında yer alan “Ark (Kale)” ın etrafı devasa surlarla çevrili. Kalenin ana kapısından girdikten sonra eğimli yoldan üst çıkarken sağda ve solda mahkumların kaldığı demir parmaklıklı hücreler bulunuyor. Han sarayı olarak bilinen, devlet erkanı ve hizmetlilerin de beraberce yaşadığı kale içinde, buyruğun kullandığı yazlık odası, cami, devlet hazinesinin saklandığı bölme, harem ve zindan üzere kısımlar de mevcut. Bilhassa gezerken göreceğiniz Han’ın karşılama salonu bugün de ziyaretçilerin en çok fotoğraf çektirdikleri kısımlardan, Tarih boyunca hem buyruğun sarayı hem de karargah olarak kullanılan kale içinde ahşap kapılardaki muntazam personellik ise görenleri hayrete düşürüyor… Kelan Minaresi var mesela; bu minare Buhara’nın en kıymetli sembollerinden, Kelan yani Büyük manasına gelen Minare, kentteki en yüksek yapı olarak yerli ve yabancı turistlerin cazibe merkezlerindenmiş, ayrıyeten da kentin tanıtım sembollerindenmiş yapısı ve imajıyla. Yaklaşık 47 metre yüksekliğinde olduğu anlatılan bu minare, kısım bölüm her jenerasyonunda farklı desenlerin işlendiği süper bir yapı. Halk lisanında ise “Minare-i Kelan” olarak isimlendiriliyor. Daha da ötesinde insanı hayrete düşüren bir tanımlama geliyor Orta Asya’nın en görkemli ve yüksek minaresi Minare-i Kelan ve bu yapının birtakım bölümleri turkuaz çinilerle işlenmiş, minarenin gövdesinin orta kısmı ise kufi yazıyla süslenmiş.minareyle ilgili her ayrıntıda başka bir özellik ve insanı yine hayrete düşüren farklı bir hoşluk ortaya çıkıyor ki onlardan biri de geçmişte kente gelen kervanların yollarını kolay bulması için minarenin doruğunda geceleri ateş yakıldığı rivayeti… İnsan sahiden Buhara’da kendini kaybedecek kadar tarihi, manevi hoşluklar içerisinde yorulduğunu, acıktığını susadığını bile hissetmeden Açık Hava Müzesinin güzelliklerinde kayboluyor… Ve Buhara ziyaretine gelen herkesi öylesine cezbedip, benliğiyle sarıp sarmalıyor ki, şahsen ben, kimi vakit bir heyetle birlikte gezdiğimi unutup, tarihin sayfaları içerisinde dolaşıyor hissine kapıldım diyebilirim. Yıllarca Yesevi Ceddimin kutlu Yolu’nda yaptığım araştırmalar; çalışma ve projelerle esasen kimliğimizin, bizi biz yapan en değerli bedellerin Atalarımızın, Maneviyat ve bilim yolunun liderlerinin büyük bir çoğunluğunun yetiştiği bu kentteki birinci ziyaretler bile insanı tarihi, manevi bir doyuma ulaştırmaya yetiyor. Şehrin merkezinde yer alan Leb-i Havuz kompleksi de Buhara’da görülmesi gereken en değerli yerlerin başında geliyor. Bu kompleksin içinde medrese cami de bulunurken, ortadaki havuzun kenarında ise Nasrettin Hoca’nın heykeli yer alıyor. Leb-i Havuz olarak bilinen yer tekrar başka tarihi güzelliklerimizde olduğu üzere tarih boyunca kervanların en kıymetli uğrak yerlerinden olmuş ve Kompleks bünyesinde yer alan medreselerden Ender Divan Beyefendi Medresesi’nin giriş kapısında hayvan ve güneş figürlerinin yanı sıra Kur’an-ı Kerim’den ayetlere yer verildiği de görülüyor. Burayla ilgili anlatılan rivayetlere nazaran; Vezir Az Divan Beyefendi; 1619-1620’de buraya bir kervansaray yaptırıyor. Daha sonra Az Divan Beyefendi, kervansarayın üretimi tamamlanınca bu hoş yapıtı göstermek için Han’ı davet ediyor. Han’ın yapıtı görünce medreseye benzetmesi üzerine vezir, ustalara süslemelerin medrese süslemelerine benzetilmesi talimatı veriyor. Medresenin içindeki dükkanlarda ise günümüzde Özbekler, cet mirası demircilik zanaatını icra ediyor ve en hoş örneklerini sergiliyorlar. Öte yandan, kompleksin etrafında turistlerin ilgisini çekebilecek epeyce hoş restoranlar ve rengarenk yöresel ikramlık eşyaların satıldığı dükkanlar bulunuyor. Bir yandan klâsik Özbek mutfağının lezzetlerinin tadına bakarken, bir yandan da Özbek müziklerini dinleyebileceğiniz bu restoranlar hizmet veriyor. Leb-i Havuz’un etrafında gezinirken ise dikkatimizi çekecek en değerli detay binaların iç ve dış cephesinde modernizmin tesirinden uzak, Orta Asya kültürüne ilişkin kullanılan motifler de kentin tarihi dokusunu müdafaasına katkı sağlamış. Ya bir sonraki durağımız; Türk- İslam medeniyetinin nadide temsilcisi insanı tefekküre, hayaller kurmaya, köklerinden güç almaya sevk eden Semerkant şehri… Semerkant, her bir anıtı, tarihi yapıtları ve Manevi atmosferiyle Atalarımızın kültür, sanat ve bilime ne derece kıymet verdiklerinin canlı şahidi, Atalar mirası Hoş Diyar… Esas gezilecek yerleri; olağan ki Registan Meydanı, eşine az rastlanır bir hoşlukta. Dışardan başka hoş, içine girdiğinizde karşılıklı üç medrese karşılıklı başka hoş, ruhen olduğu üzere bedenen bile kayboluyorsunuz güya o mimari şaheserin içinde… Semerkant’ta sonraki durak İmam Maturidi olmalıdır, Semerkant’ta doğmuş ve tekrar Semerkant’ta Hakka yürümüş, Hanefi mezhebinin itikat imamı olan İmam Maturidi efendimizin türbesi insanı gerçekten çok etkiliyor; ağır ziyaretçi trafiği altındaki bir ziyaretgah gelenleri adeta Maturidi yolunun öğretilerinin derinliği ve asaletiyle karşılıyor… Şah-ı zinde, Bibi Hanım Cami, Danyal Peygamber Makamı gezilip Semerkant’ta ziyaret edilmezse olmaz, bir külliyeye gidilmeli; gelmiş geçmiş en kıymetli hadis alimlerinden biri olan İmam Buhari Hz.lerinin huzurunda huzur var dedirten makamı.
Dilerim bu ziyaretiniz, gelecekteki toplumsal ve kültürel çalışmalarınızı gerçekleştirmenize vesile olur. Aslında bu soruyu biraz kendim için sormuş olacağım; Özbekistan’da şu an Babür Şah’ın hayatının sinema yapılması gündemde biliyorsunuz. Babür Şah ve Timur Han, bugün Özbekistan toplumsal hafızasında nasıl bir bedele sahip?
Sizin üzere genç, idealist ve Türk Dünyası sevgisi taşıyan bir basın mensubunun, üstelik Babürşah, soy ismi ile en kısa vakitte Atalar yurdu Özbekista’a gitmesini ve konuştuğumuz tarihi, kültürel manevi güzellikleri yerinde görmenizi gönülden diliyorum. İnşallah, çok istiyorum… Babür Şah ve Buyruk Timur; 14 Şubat ve 18 Şubat doğumlu bu iki hükümdar, hem Ortadoğu ve Orta Asya’nın tarihini şekillendiren tıpkı vakitte bilenler bilir ki dünya kültür hayatına derinden tesir ettiler. Özbekistan, bu iki büyük hükümdarı tanıyor ve hürmetle anlatıyor; hatta onların yalnızca kimliklerini değil, kesinlikle kısada olsa hayat hikayeleriyle de anlatarak sahipleniyorlar. Konuştuğumuz Özbek kardeşlerimizin lisanından kısaca bahsedersek; “Timur cihangirdi; İslam’ı yaymayı amaçlıyordu. Türk soyundandır, Cengiz Han soyunun devamı olduğunu ısrarla belirtmiş, bu yüzden de kendini buyruk, (gürgan) damat unvanlarıyla anmıştır. Timur, 35 yıllık hanlığı müddetinde çok geniş fetihlerde bulundu. O, Türk tarihi için de farklı açılardan kıymetlidir. Örneğin askerî stratejisi dâhiyaneydi. İlmi araştırmaları da teşvik etmiştir. Torunlarından Uluğ Beyefendi, Semerkand’da kurdurduğu rasathaneyle İslam dünyasındaki ilimlerin son temsilcisi haline gelmiştir. Timur’un asıl tarafı Ortadoğu’yu ve Orta Asya’yı mimaride birleştirmesidir. 1483’ün 14 Şubat’ında ise Babür, Fergana’da doğdu. Maceralı ve mücadeleci hayatının en karanlık ve yenik safhasında Hindistan’a girmeyi akıl etti ve bu dâhiyane strateji ile 16’ncı asrın en büyük imparatorluklarından birini kurdu. Az şey değil, Hindistan’daki Babürlü hâkimiyeti hiç elbet ki, çağdaş dünyayı şekillendiren bir gelişmedir. Bu büyük gelişmeyi sağlayan hükümdar Babür; Türkçe, Farsça ve Moğolca bilirdi. Etnik olarak Moğollarla bir irtibatı olmamasına karşın, Cengiz Han soyundan gelme iddiacılığı bu imparatorluğun ‘Mughal’ diye anılmasına neden olmaktadır. Babür’ün tıpkı büyük atası Timur üzere Türk ve Fars kültürünü birleştiren bir faaliyetin başında olduğu açık.
Pekala, Özbekistan’da sizi en çok etkileyen öykü ne oldu? Biriktirdiğiniz anılardan birkaç adedini paylaşabilir misiniz?
Özbekistan’da en çok etkileyen diye bir soru çok sıkıntı cevaplanır, zira Atalaryurdumuz Özbekistan’da geçirdiğim her an farklı bir coşku,heyecan ve anıydı belleğimde ve gönlümün en mutena yerinde saklanacak… Bu sorunuza şöyle karşılık vermek istiyorum; ben öğrenci iken birinci kere geldiğim bu coğrafyaya yeniden birinci uçak seyahatimi 1994 yılında Taşkent’e yapmıştım. Özbekistan şimdi çok yeni bağımsız bir ülke, biz bir küme genç idealist öğrenci birinci sefer Atayurtlara geliyoruz, o zamanki Özbekistan ile şimdiki Özbekistan ortasında o kadar büyük bir değişim ve gelişim farkı var ki… İnsanı şaşırtan, bir o kadar da sevindiren baş döndüren bir gelişim bu, hani Özbekistan ne kadar nasıl gelişmiş deseler herhalde benim kadar iyi bir gözlemci bulunamaz dedim kendi kendime bu beş günlük seyahat tipi boyunca, mesela 1994 te geldiğimizde saatlerce otobüs seyahati yapmak durumunda kaldığımız Taşkent-Buhara ortasında artık konforu ve inanç veren donanımıyla konforlu süratli trenlerle çok rahat seyahat yaptık… Yada yeniden çok konforlu 5 yıldızlı otellerin olması dünyanın en beğenilen turizm merkezleri tarifiyle örtüşüyor… Aklıma gelen iki anıyı sizlerle paylaşayım çabucak; Şah-ı Nakşibendi külliyesi ziyaretimizin çabucak başında külliye girişinde Buhara Valisinin, bizi karşılaması, hatta külliye kültür merkezi toplantı salonuna götürüp orda konuşma yapması, Buhara ile ilgili tanıtıcı küçük armağanlar takdim etme inceliği nitekim Özbek beşerinin nasıl hoş bir yürek samimiyetine sahip olduğunun da farklı bir göstergesiydi… O kadar büyük bir içtenlikle bağrına bastı ki, heyetimizi, yaptığı konuşma sonrasında Özbekçe konuşup teşekkür etmek benim açımdan yıllarca yazıp çizdiğim konuştuğum lisan olması bakımından çok sıra dışı olmasa da kendilerinin bu durum karşısındaki memnuniyeti yüzüne tebessüm olarak, lisanına de teşekkürler olarak yansıdı. Milletlerarası Taşkent Havalimanı’na indiğimizde, Özbek kardeşlerimiz tarafından mis üzere kokan kucak dolusu kır çiçekleri ile karşılanıyorduk. Ayrıyeten çiçeklerin yanında Özbek halk çalgılarıyla bize küçük bir konser veren müzik kümesi karşılaması da vardı. Rastgele bir ülkeye değil, Atalarımızın kültür ve medeniyet mirası hoş topraklara ulaştığımızın birinci tecellisiydi bu. Konaklayacağımız otele ulaştığımızda, bizi hiç vazifeleri olmadığı hâlde, geleceğimi daha evvelce haber alan çok bedelli kardeşim Nizam Şahin Beyefendi ve beraberindeki çalışma arkadaşları gelip karşılıyorlardı. Yıllara dayalı bir kardeşliğimiz olan Nizam Beyefendi ile çok hoş anılarımız var. Kendisi ulusal, manevi kıymetlerin çok iyi bir temsilcisi. Vatansever kimliğinin yanında birebir vakitte basın-yayın alanındaki deneyimleriyle artık Özbekistan TRT Temsilcisi olarak misyon için Taşkent’te bulunuyor. Her ne kadar Atayurtta da olsa, vatandan uzakta onunla orada karşılaşmak beni hem duygulandırıyor hem de tanım edemediğim bir gurur yaşatıyordu. Beraberindeki arkadaşlarıyla da tanışıyorduk. Alparslan Akıncı Beyefendi ile yıllar evvel Türkistan’da, öğrencilik dönemimde vazife yaptığı için zati tanışık olduğumuz ortaya çıkıyor, ayaküstü bile olsa husus Türkistan olunca bir süre ortak dostlarımızı ve Türkistan yıllarımızı konuşuyorduk. Kendisi, Türk dünyası ile ilgili daha evvel yaptığı vazifeler ve kazandığı deneyimlerle Özbekistan Türkiye Büyükelçiliği Kültür Müşaviri olarak atanmış çok sevindim, bilhassa Atayurtlarımdaki misyonlarda liyakatli ve bizi en iyi temsil edecek kişiliklerin olması beşere diğer bir huzur ve gurur hissini yaşatıyor.onlar kadar Ziyaretimiz mühletince bizi Türkiye’mizden adım adım takip ederek, adeta uzaktan da olsa takviye eli olan Müsiad Özbekistan Temsilcisi Bedelli kardeşim Alparslan Uçar’da bir genç iş insanı, daha da ötesinde Atayurdu bildiği Özbekistan’ı kendi doğduğu yetiştiği topraklar misali değerli bilerek, en iyi biçimde temsil etme, hatta bize yaptığı üzere konut sahipliği yapma çabasında. O’nu yiğit duruşu, vatanperliği ile tanır-takdir ederken, Atayurdu sevdası, Temsilcisi olduğu Özbekistan için cansiperane fahri kültür elçiliği beni hem duygulandırıp hem de gururlandırdı… Özbekistan’da ticaret yapan, Ahmet Yesevi üniversitesinden mezun kardeş bildiğim iki dost gönülün orda gelip beni bulmaları ve bir gün boyunca refakat ederek, Türkistan yıllarımızı anılarımızı paylaşarak Taşkent gezisi, tıpkı Türkistan’da olduğu üzere Geleneksel Pazar alışverişi yapmamız Mehmet Göksu ve Cahit Akşen kardeşlerimle unutulmaz bir anı olarak kaldı.
Çeşitli coğrafyalara yayılan, farklı toplumsal yapıya sahip Türk Toplumlarını birleştirici öğeler nelerdir? Bu doğrultuda, tarihî datalar incelenmeli mi?
Türk Toplulukları yıllarca araştırma alanım olan Ahmet Yesevi Yolu ‘nda çok bariz olduğu biçimde Türk Toplulukları uzun vakitler boyunca göçebe halinde yaşadılar, merkezi otoriteden uzak göçebe halindeki Türk Topluluklarının en değerli birleştirici buluşturucu noktası Ahmet Yesevi öğretileri, hikmetleridir… Birbirinden uzakta yaşayan bu topluluklar bu sayede ortak bir kültür, inanç , örf adet etrafında birleşmişlerdir. Daha sonrasında ise ortak tarih, kültür hazineleri ile tarihî geçişler incelenebilir, hatta geçmişimizi aydınlatabilir… İşte bu ve gibisi kültür, tarih ve maneviyat çeşitleri tahminen de uzun vakitler yapılacak araştırmalar kadar değerli sonuçlar verebilir. Sonuç olarak diyorum ki; gelin tatil anlayışımızı değiştirelim, rotamız Hoş Atalar yurdumuz Özbekistan olsun, maneviyatımızın kalbi Buhara olsun, tarihin hücrelerimize kadar sindiği Semerkant olsun, Taşkent olsun. Türkistan, Türk Dünyası, Atayurtlarımız olsun. Çocuklarımıza, gelecek kuşaklarımıza bu tanıtımı yaparak bir miras da biz bırakalım vesselam…
Haber7
