- Süveyş’teki olayın gerisinden planlı kanal savaşları çıktı.
- İsrail, Süveyş’i bypass edecek yeni kanal projesini raftan indirmeye hazırlanıyor.
- Planlı kanal savaşlarının öbür taraflarında ise İngiltere, Rusya ve Çin var.
Süveyş Kanalı’nda karaya oturan “The Ever Green” isimli gemi kurtarıldı. Lakin deniz trafiği günlerce kilitli kaldı.Kanalın her iki tarafında bekleyen gemi sayısı 350’ye yaklaştı, günlük ekonomik ziyan 10 milyar doları aştı. Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ile birlikte Süveyş’i devre dışı bırakacak yeni kanal planları yapan İsrail’in projesi daha yüksek sesle dillendirilmeye başlandı. Olayın İsrail’in projesinin gündeme geldiği bir vakit diliminde yaşanması manidar bulunurken, krizin daha da derinleşmesinden tasa ediliyor. Uzmanlar kurtarma çalışmalarının ağır işlediğini, bunun alternatif arayışları gündeme getirdiğini belirtiyor.
YA İHMAL, YA KASIT
Kanaldaki kurtarma çalışmalarının bu kadar yavaş ilerlemesinin olağan olmadığını kaydeden Deniz Emniyet Derneği Lideri Kaptan Cahit İstikbal, şunları söyledi: “Ya ihmal var, ya kasıt. Gemi çok büyük bir gemi, kum tabanlı bir yere oturdu. Kuvvetli römorkörler ve kıyıdan yapılacak müdahalelerle kurtarmak mümkün. Neden bu kadar gecikti, bilemiyorum. Türkiye, en güçlü kurtarma gemilerinden biri olan Nene Hatun gemisini yardım için bölgeye göndermeyi teklif etti. Kabul etseler kısa müddette sonuç alabilirlerdi diye düşünüyorum.”
İSRAİL’İN EKMEĞİNE YAĞ SÜRDÜ
Orta Doğu Araştırmaları Merkezi (ORSAM) Lideri Prof. Dr. Ahmet Uysal da bu krizin İsrail’in alternatif yolunu gündeme getireceğine dikkat çekti:
“İsrail’in alternatif kanal projesi daha evvel de konuşuldu. Akabe’den Akdeniz’e uzanan boru sınırını genişletme eforları var. Yani İsrail kavşak noktadaki avantajını kullanmak istiyor. Mısır bu süreçte biraz zorlanacak. Zira evvel Süveyş Kanalı’nda yaşanan kaza, sonra tren kazası Kahire’ye inancı sarsacak. Bu gelişmeler İsrail’in ekmeğine yağ sürdü. Kasıt olsun olmasın, bu tıp kazalar alternatif arayışları gündeme getirir.”
HER HESAPTA İSRAİL VAR
Kanalın ağır insan emeğiyle yapıldığını ve çok geniş olmadığını aktaran Uysal, “Teknoloji çok gelişti. İsrail Süveyş’e alternatif olabilecek, büyük gemilerin geçişine elverişli, daha geniş ve çift taraflı trafik sağlayacak bir kanal bile inşa edebilir. Bu Mısır’a ağır darbe olur” formunda konuştu. Beyrut Limanı’ndaki patlamadan sonra da İsrail limanlarının alternatif gösterildiğini hatırlatan Uysal, “İngilizler ve Siyonistler İsrail’i kurarken çok stratejik bir yer seçtiler. Bölgenin tam kalbine yerleştirildiği için İsrail her hesapta her aksamada karşımıza çıkıyor” dedi.
ALTERNATİF SINIR PLANI
İsrail’in Süveyş’e alternatif olma gayretleri 1960’lı yıllara kadar uzansa da; en somut açıklamayı 2012 başında İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu yaptı. Kızıldeniz’deki Elat ile Akdeniz’deki Tel Aviv ortasında Süveyş Kanalı’na rakip olacak 350 km’lik kara ve demiryolu ağı inşa edileceğini duyuran Netanyahu, “Bu proje önümüzdeki 50 yıl boyunca İsrail’i doruktan tırnağa değiştirecek” demişti. Proje İsrail’le BAE’nin olağanlaşması sonrasında bir kere daha gündeme geldi. Geçtiğimiz ekim ayında İsrail ve BAE’nin Süveyş’i by-pass edecek proje için birlikte çalışma konusunda anlaştıkları ortaya çıkmıştı. Bu muahedeyi kendine tehdit gören Mısır, “Abu Dabi’nin bu adımı temel olarak sırtımızdan bıçaklamaktır” tabirlerini kullanmıştı. İsrailli kaynaklar ise denizden yeni bir kanal oluşturulamasa bile Aşdod ve Eylat ortasındaki mevcut demiryolu sınırının karadan mal taşımak için genişletileceği bildirisini vermişti.
MALİYETLER YÜZDE 25 ARTTI
İstanbul, Marmara, Ege, Akdeniz, Karadeniz (İMEAK) Deniz Ticaret Odası (DTO) Meclis Lideri Salih Zeki Çakır, süreci yakından takip ettiklerini söyledi. Çakır, gemi kurtarıldıktan sonra günlük 40-50 geçiş sonu sebebiyle yığılmanın bir mühlet daha devam edeceğini vurguladı: “Bu durum alıcı, satıcı ve sonuncu tüketiciyi etkileyecek. Tıkanmayı gören kimi gemiler, bilhassa Uzak Doğu’dan gelenler, Ümit Burnu’ndan Cebelitarık’tan dolaşarak Karadeniz, Akdeniz ve Avrupa’ya rotasını değiştirmiş. Bu güzergah değişikliği maliyetlerde yüzde 25’lik bir artışa neden oluyor. Uzun vadeli bir tıkanma olsa bütün istikrarları değiştirecek fakat o denli bir durum kelam konusu değil.”
PETROL FİYATI YÜKSELECEK
Türkiye Güç Stratejileri ve Siyasetleri Araştırma Merkezi (TESPAM) Lideri Oğuzhan Akyener, Süveyş Kanalı’ndan önemli manada petrol ticareti olduğunu belirtti. Petrol noktasında Akdeniz ve Avrupa’yı besleyen kanalların buradan geçtiğine işaret eden Akyener, “Yerine nazaran bu güzergahtan ABD’nin bile beslendiği oluyor. Kanalın tıkanması direkt olarak petrol fiyatlarındaki düşüş eğilimini tekrar toparlanmaya sevketti. Nakliye maliyetleri de arttı. Bu tıkanma çabucak hemen bütün piyasaları negatif etkiledi, petrol fiyatları yükseldi, yükselmeye de devam edecek. Kalıcı bir ziyan olmaz, açıldığında tekrar toparlanır. Ülkeler bir süre stoklarından yer” diye konuştu.
EN ÂLÂ GÜZERGAH TARİHİ İPEK YOLU
Kilitlenen Süveyş Kanalı’nın da içinde bulunduğu Okyanus Yolu, Çin’den Londra’ya uzanan büyük ticaret yollarından biri. Güzergahlardan oburu Rusya üzerinden geçen Kuzey Koridoru, üçüncüsü ise Çin’i Türkiye üzerinden Avrupa’ya bağlayan Tarihi İpek Yolu. Kanal ve yol savaşlarında gözlerin çevrildiği bir ülke de 2013 yılında “Tek Nesil Tek Yol” projesini başlatan Çin. Çin ve Uzak Doğu mallarının Kuzey Denizi üzerinden Avrupa’ya aktarılması da savaşın bir öteki cephesi. Süveyş’teki krizle birlikte birçok analist en iyi rotanın Tarihi İpek Yolu olduğunu belirtiyor. Çin devlet lideri Xi Cinping’in 2013 sonunda duyurduğu ve Tarihi İpek Yolu’nun canlandırılması gayesiyle geçtiğimiz yıllarda hayata geçirilen “Tek Jenerasyon Tek Yol” projesi, Süveyş Kanalı’na uğramadan 10 bin km yol katedilerek 15-20 günde Avrupa’ya ulaşımı mümkün kılıyor. Süveyş Kanalı’ndan geçen Okyanus Yolu kullanılırsa bir konteyner 20 bin km yol katederek 45-60 gün içinde Avrupa’ya ulaşıyor. Türkiye projede “Orta Koridor” olarak isimlendirilen güzergahta jeopolitik pozisyona sahip. Rota üzerinde Yavuz Sultan Selim ve Osmangazi Köprüleri ile 18 Mart Çanakkale Köprüsü, Marmaray ve Avrasya Tüneli de kullanılıyor.
Haber7
