Kraliçe II. Elizabeth’in eşi, Edinburgh Dükü Prens Philip 9 Nisan 2021 tarihinde 99 yaşındayken hayatını kaybetti. Vefatın akabinde Prens Philip’in babası ve Kurtuluş Savaşı’ndaki rolü ile ilgili haberler toplumsal medyada yer aldı. Bunlardan biri de Prens Philip ve babasının hayatının bir noktasında Mustafa Kemal Atatürk’ün tesiri olmasıydı.
Philip’in babası Prens Andrew, Sakarya Meydan Muharebesi’nde Ankara Hükümeti’ne karşı yaşanan bozgunun sorumlularından biri olarak gösteriliyor. Atatürk’e karşı aldığı yenilgi sonrası çocuğu ile bir arada ülkesi Yunanistan’ı terk etmek zorunda kalan Andrew ve ailesi için gelecek işte tam da bu noktada şekillenmeye başladı.
Kıssanın ayrıntılarını İstanbul Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü’nden Doç Dr. Esra Özsüer anlattı. Özsüer, Prens Philip ve babası Andrew’un hayatı ile ilgili ayrıntılar aktardı.
1- PRENS PHILIP’İN BABASI PRENS ANDREW KİMDİR?
Yunanistan ve Danimarka Prensi Andrew, Çağdaş Yunanistan’ın birinci hükümdarı olan Bavyeralı Otto’dan sonra tahta çıkarılan ve Yunanistan’ın ikinci hükümdarı, Glücksburg hanedanı üyesi, I. George’un ve Romanov Hanedanı’na mensup Kraliçe Olga’nın yedinci çocuğu (dördüncü erkek çocuğu) olarak 2 Şubat 1882 tarihinde Atina’da dünyaya geldi.
Andrew, ileride monarşinin başına geçecek I. Konstantin’in de erkek kardeşiydi. Kraliyet ailesinin erkek çocuklarında görüldüğü üzere Prens Andrew da Askeri Muhafız Okulu’nda eğitim görmüş ve askeri eğitimini Almanya’da tamamlamıştı. 1903 yılında Hesseν-Battenberg Prensesi Alice ile evlenmiş ve bu evlilikten beş çocuğu dünyaya gelmişti. Süvari subayı olarak Balkan Savaşları’na katılmış, sonrasında Haziran 1921 tarihinde hükümet kararıyla tüm general rütbesi verilerek Yunan ordusunda on ikinci tümeninin başına getirilmişti.
Burada belirtilmesi gereken kıymetli bir detay Yunanistan’ın Küçük Asya Seferi’nde 1920 yılına kadar Venizelist bir yönetimin ve buna bağlı olarak da Venizelos yanlısı askerlerin ordu içinde misyon almasıydı. Gerçekten Venizelos, Kasım 1920’de Yunanistan’da genel seçimleri kaybettiğinden idare ve ordu bu tarihten sonra kral yanlıları tarafından yönetim edilmişti.
Prens Andrew’un Haziran 1921’de Yunan ordusundaki misyonu ve İzmir’e gelişi bu iktidar değişiminden kaynaklanmaktaydı. Prens Andrew Temmuz 1921 başlarında da Küçük Asya Ordusu Başkomutanı General Papulas’ın buyruğuyla Korgeneral Vlahopoulos yerine II. Kolordu Komutanlığı’na atandı.
2- SAKARYA MEYDAN MUHAREBESİ’NDEKİ MİSYONU NEYDİ?
Prens Andrew Sakarya Meydan Muharebesi’nde Küçük Asya Ordusu’nda II. Kolordu kumandanıydı. General Papulas, Kütahya-Eskişehir Muharebeleri’nde Ankara Hükümeti kuvvetlerinin Sakarya Irmağı’nın doğusuna çekilmesinin Prens Andrew’in başarısı olduğunu düşündüğünden onu bu misyona getirmişti. Lakin Sakarya Meydan Muharebesi’nde General Papulas’ın buyruğu dışında hareket ederek Yunan orduları tarafından tutulan mevzileri terk etmiş yani emre itaatsizlik göstermişti.
Zira Prens Andrew’a nazaran General Papulas’ın askeri direktiflerinin uygulanabilirliği ordu içinde stratejik bağlamda mümkün değildi. Eylül 1921’de Yunan ordusunun başarısızlığı ile sonuçlanan Sakarya Meydan Muharebesi’nden sonra Andrew, General Papulas tarafından ordu birliklerinin yönetimindeki yetersizlik sebebiyle II. Kolordu Komutanlığından çıkarıldı. Münasebetiyle Sakarya Meydan Muharebesi’nde Türk kuvvetlerine saldırmayıp çekilme kararı alması ileride Yunanistan’da darbe hükümeti tarafından kurulan mahkemede Prens Andrew’un da yargılanmasına sebebiyet verecekti. Fakat şunu bilhassa belirtmeliyim ki Prens Andrew Küçük Asya Bozgunu’ndan evvel yani 1921 yılında Anadolu’dan ayrılmış ve Yunanistan’a dönmüştü.
3- BU SAVAŞTAKİ HANGİ HAREKETLERİ İLE HATIRLANIYOR?
Prens Andrew her ne kadar kaleme aldığı anılarında bu bilgiyi yalanlasa da Yunan ordusunun girdiği Türk köylerinde konutların yakılması buyruğunu verdiği için askerler tarafından “kapsokalivas” olarak isimlendiriliyordu. Yunancada “kapse kaliva!” cümlesi “evleri yakın” anlamında bir buyruk kipidir.
4- PRENS PHILIP’İN İNGİLTERE KRALİYET AİLESİNE DAHİL OLMASINDA BU SAVAŞIN VE ATATÜRK’ÜN NASIL BİR YERİ VAR?
Prens Andrew Küçük Asya Harekatı sona ermeden evvel Yunanistan’a dönmüştü. Esasen Sakarya Meydan Muharebesi’nin Yunan tarafının geri çekilmeyle sonuçlanan başarısızlığı Küçük Asya Ordusu başkomutanı Anastasios Papulas’ın terhisi ile sonuçlanmış ve yerine de Georgios Hacıanestis getirilmişti. Yani ordu içinde de bir değişiklik gündeme gelmişti.
Aslına bakarsınız İnönü Savaşları ile Anadolu’daki Yunan ordusu içinde çözülmeler zati başlamıştı. Gerçekten 26 Ağustos’ta başlayıp 9 Eylül’de Türk ordusunun İzmir’e girmesiyle neticelenen Büyük Taarruz sonrasında Yunan Ordusu Anadolu’da büyük bir hezimete uğramış ve 18 Eylül’de de Batı Anadolu Yunan işgalinden kurtulmuştu. Sistemsiz birlikler olarak Yunanistan’a kaçan Yunan askerleri Ege Adaları’na yanlışsız yönelmişti. İşte bu birliklerden birinin başında bulunan Albay Nikolaos Plastiras önderliğinde Sakız Adası’nda 11 Eylül 1922 tarihinde Atina’daki kral yanlısı hükümete karşı darbe yapıldı. Darbe hükümeti Anadolu’daki askeri mağlubiyetin sorumlusu gördüğü toplamda sekiz asker ve siyasetçiyi tutukladı. Tutuklananlar ortasında Prens Andrew da vardı.
Kasım 1922’de Korfu’da tutuklanan Prens Andrew Küçük Asya Ordusu Başkomutanı Papoulas’ın buyruğunu yerine getirmeyi reddettiği için idam cezasına çarptırılmıştı. Atina Askeri Mahkemesi’ne götürülen, lakin İngiltere ve İspanya hükümdarlarının müdahalesi ile vefat cezası uygulanmayan Prens Andrew’un cezası hafifletilmiş ve müebbet mahpus cezasına çarptırılmıştı.
Yunanistan’da “Altılar Davası” olarak bilinen bu yargı sürecinde altı siyasetçi ve asker savaşın kaybedilmesindeki sorumlular olarak kurşuna dizildi. Yani Britanya’nın faal müdahalesi olmasaydı Prens Andrew da darbe hükümeti tarafından öldürülecekti. Prens Andrew Aralık 1944 tarihinde Monte Carlo’da geçirdiği kalp krizi sonucunda hayata gözlerini yumdu.
5- PRENS PHILIP’İN İNGİLTERE KRALİYET SEYAHATİ NASIL BAŞLADI?
Edinburgh Dükü Prens Philip’in de İngiltere Kraliyet Ailesinin bir üyesi olma süreci tam da bu noktada başlıyor. Altılar Davası ile prestiji ve morali yerle bir olan Prens Andrew, Atina Faliro limanından bindiği bir İngiliz kruvazörü ile evvel Korfu’ya oradan da ailesini yanına alarak İtalya’ya kaçtı. Prens Philip o vakitler şimdi 18 aylıktı ve efsaneye nazaran bir meyve kasası içinde gizlice Kalipso isimli İngiliz gemisine bindirilmişti. Prens Philip, hayatının birinci yıllarını Fransa’da geçirdikten sonra birkaç yılını bir Alman okulunda geçirdi ve eğitimine İskoçya’da devam etti.
1939 yılında, şimdi 18 yaşındayken İngiliz Kraliyet Donanması’na girdi. 1947 yılında da Prenses Elizabeth ile evlendi. 1952’de II. Elizabeth’in kraliçe olması ile Birleşik Krallık Prensi unvanını aldı.
6- PRENS PHILIP BABASINA YAPILANLARDAN DOLAYI ÜLKESİNE KIZGIN MIYDI?
Babası Prens Andrew’un Yunanistan’dan sürgün edilmesi Prens Philip açısından kapanmayan bir yara olarak düşünülebilir. Neredeyse tüm dünyayı ziyaret eden Prens Philip gayri resmi ziyaretleri saymazsak Yunanistan’ı hiçbir vakit resmi olarak ziyaret etmedi. Bu da mecburilik ile özdeşleştirilen resmi ziyaretler dışında Yunanistan’a gitmek istemediğinin açık göstergesidir.
Monarşi tarihçilerinin itiraf ettiği üzere Edinburgh Dükü Philip, Yunanlılardan şad olmadığını, onlara sempati duymadığını birçok beyanatında üstü kapalı da olsa lisana getirmiştir. Özellikle babası Prens Andrew’a yapılanları hiçbir vakit unutmamıştır. Prens Philip’in “Yunanlılar babamı öldürmek istedi” sözü Yunanistan’a aralıklı olmasındaki temel nedendir.
Hakikaten 2014 yılında Independent gazetesine verdiği demeçte kendisini İskandinav olarak özellikle da Danimarkalı olarak düşündüğünü belirtmişti. Çocukluğundan beri İngilizce konuştuğunu Yunancada da kimi sözleri anladığını lisana getirmişti. Tüm bu demeçler Yunanistan’da doğan ve Yunan Kraliyet Ailesine mensup birinin hislerini analiz etmede kıymetli ipuçlarıdır.
“Yunan Philip” lakabına karşın, Yunanistan’a karşı büyük bir sevgi hissetmediğini şu sözlerle de beyan etmiştir: “Yunanistan hakkında katiyen hiçbir vakit nostaljik hissetmedim. Büyükbabam (Kral I. Georgios) suikasta kurban gitti ve babam da mahkûm edildi.”
7- PRENS PHILIP VE AİLESİNİN AVRUPA VE İNGİLTERE TARİHİNDEKİ YERİYLE İLGİLİ NELER SÖYLEYEBİLİRİZ?
Edinburgh Dükü Prens Philip’in vefatından sonra İngiliz basınında çıkan haberlerin bir kısmı aslında Buckingham Sarayı içinde de İngilizlerin yüzde yüz benimsediği bir prens olmadığı sonucunu doğuruyor. Özellikle İngiliz kamuoyu tarafından gaflarıyla anılan Prens Philip’in Avrupa ve İngiltere tarihinde faal bir nüfuzundan bahsetmek pek mümkün görünmüyor.
Haber7
