Diyarbakır’daki tarihi Mesudiye Medresesi’nde 13’üncü yüzyılda, mekanik ve sibernetik bilimin babası olarak kabul edilen Ebül İz İsmail bin Rezzaz (El-Cezeri) tarafından yapılan, dönebilen 2 sütunceyi görenler hayran kalıyor. Dicle Üniversitesi Eğitim Fakültesi Tedrisat Üyesi Prof. Dr. İrfan Yıldız, kelam konusu dönen sütuncelerin muhtemel bir zelzele yahut mimari yapıda meydana gelebilecek muhtemel kaymalara karşı haber vermesi için yapıldığını söyledi.
Diyarbakır’da İslam aleminin 5’inci Haremi Şerifi olarak kabul edilen tarihi Ulucami’nin bitişiğinde bulunan Mesudiye Medresesi’nde mekanik ve sibernetik bilimin babası olarak kabul edilen İsmail Ebül İz bin Rezzaz (El-Cezeri) tarafından yapılan ve dönebilen iki sütunce hala ayakta. Dicle Üniversitesi Eğitim Fakültesi Tedrisat Üyesi ve İç Kale (Amida Höyük) Artuklu Sarayı Kazı Yöneticisi Prof. Dr. İrfan Yıldız, 1198 yılında prodüksiyonuna başlanan ve 1223 yılında tamamlanan Mesudiye Medresesi’ndeki bu dönen sütuncelerin o devir İslam medeniyetinin geldiği noktaya işaret ettiğini söyledi.
Laf konusu dönen sütuncelerin muhtemel bir zelzele yahut mimari yapıda meydana gelebilecek kaymalara karşı haber vermesi için yapıldığını tabir eden Prof. Dr. Yıldız, sütuncelerden birinin 1975 Lice sarsıntısından ötürü kısmen hasar gördüğünü kaydetti. Prof. Dr. Yıldız, şöyle konuştu:
“Diyarbakır Mesudiye Medresesi, Diyarbakır’ın birinci üniversitelerinden biridir. Artuklu periyodunda 1198 yılında prodüksiyonuna başlanmış, Nasrettin Mahmut periyodunda devam etmiş, Mesut periyodunda tamamlanmıştır. Diyarbakır’da mollalık unvanının verildiği tek medresedir. Diyarbakır Mesudiye Medresesi günümüzde yazma ürünleri müzesi olarak kullanılmaktadır. Medrese, Anadolu’nun kıymetli medreselerinden biridir. Ancak mimari özelliklerinin yanında bilhassa avludaki mihrabın iki yanında taraf alan ve dönen sütunce olarak isimlendirdiğimiz sütunceleriye değerlidir. Bu sütunceler muhtemelen ünlü İslam alımı ve medresenin inşa edildiği devirde Diyarbakır’da yaşayan El- Cezeri tarafından yapılmıştır. El- Cezeri şu anda kazısına devam ettiğimiz Diyarbakır İçkale Artuklu Sarayında 25 sene yaşamıştır. Sütuncelerin özellikleri nelerdir. Sütuncelerin en değerli özellikleri yapıda rastgele bir kayma olduğu vakit, bir sarsıntıdan ötürü yahut sair bir nedenden ötürü bir kayma olduğu vakit bunu haber veriyor olmalarıdır. Soldaki sütunceye baktığımız vakit, dönüyor, rastgele bir külfet yok. Bu sütunceler yaklaşık 797 yıldır dönmeye devam ediyor. Ancak sağdaki sütunceye baktığımız devir, sağdaki sütuncede bir sorun olduğunu, iyi dönmediğini görüyoruz. Diyarbakır’daki yaşlılardan öğrendiğimize nazaran 1975 Lice sarsıntısından sonra, yapıda bir hasar meydana geldiğinden ötürü, o günden beri bu sağdaki sütunce iyi dönmüyor. Natürel bu türlü bir sistemin o devirde yapılmış olması aslında İslam medeniyetinin teknik açıdan ulaştığı seviyeyi göstermesi bakımından değerlidir. O da mahsusen El- Cezeri üzere bir bilim adamının sibernetik babası olan bir bilim adamının Diyarbakır’da yaşamış olmasından kaynaklanıyor. Muhtemelen onun uyguladığı bir sistemdir. Kendisinin esasen Ulu cami avlusunda da güneş saati bulunmaktadır.”
Haber7
