Türk tiyatrosunun ve sinemasının gelişmesinde kıymetli katkıları olan usta isim, 3 Kasım 1894’te İstanbul Üsküdar’da dünyaya geldi.İlköğrenimini Üsküdar’daki Revza-i Terakki Okulu’nda tamamlayan Arcan, Beşiktaş Soğukçeşme Askeri Rüştiyesi’nde eğitim aldı.Arcan, 1910’da tiyatroya olan ilgisi üzerine Kuleli Askeri Lisesi’ndeki tahsilini yarım bırakarak tiyatroya yöneldi.
“Tabib-i Aşk” oyunuyla sahneye adım attı
Birinci defa Ahmet Fehim Efendi’nin topluluğunda, Ahmet Vefik Paşa’nın “Tabib-i Aşk” oyunuyla sahneye adım atan İsmail Galip Arcan, Namık Kemal’in “Akif Bey” oyunundaki başarısıyla da dikkatleri üzerine çekti. Usta oyuncu, 1910’da Burhanettin Tepsi’nin kurduğu Burhanettin Tiyatrosu’na katılarak Selanik turnesine çıktı ve bu turnedeki performansıyla olumlu tenkitler aldı.İstanbul Kent Tiyatrosu’na 1914’te öğrenci olarak giren Arcan, yeteneği sayesinde ilerleyerek, kısa müddette temsil heyetine seçildi. Arcan, 1920’de Fransa’ya giderek Fransa Eğitim Bakanlığının takviyesiyle tiyatro konusunda araştırmalar yapmaya başladı. Paris’te üç yıl Mösyö Antuvan’ın nezaretinde araştırmalarda bulunan sanatçı, Comedie-Française ve Theatre L’Odeon’da vazife yaptı
Tiyatro sanatı üzerine birçok araştırma ve inceleme çalışması gerçekleştirdi
Yaklaşık 1,5 yıl mühlet sonra Türkiye’ye dönen Arcan, Raşit İstek Efendi Topluluğu’na girerek burada oyunculuk hayatına devam etti ve bir yandan da oyun müellifliği denemelerine başladı.Usta oyuncu, 1923’te Fransa’ya dönerek tiyatro üzerine araştırmalarına devam etti. İsmail Galip Arcan 1925’te Türkiye’ye dönmesinin akabinde, tiyatro ve sinema üstadı Muhsin Ertuğrul’un Ferah Tiyatrosu’na girdi.Daha sonra Muhsin Ertuğrul ve Behzat Butak ile bir topluluk kurarak Avrupa tiyatro tekniklerini Türk tiyatrosunda uygulamaya çalışan Arcan, bu topluluğun dağılmasından sonra Almanya’ya gitti ve Berlin’de Alman Tiyatrosu üzerine araştırma ve inceleme çalışmaları gerçekleştirdi.Almanya’dan döndükten sonra İstanbul Belediyesi Kent Tiyatrolarına giren usta tiyatrocu vefatına kadar burada direktör ve oyuncu olarak çalıştı.Arcan, Kent Tiyatrolarında ortalarında “Kafes Arkasında” (1930), “Müddeiumumi” (1931), “Bir Meyyit Evi” (1932), “Süt Kardeşler” (1933), “Hamlet” (1934), “Müfettiş” (1935), “Venedik Taciri” (1930), “Bir Kavuk Devrildi” (1930), “Kafatası” (1932), “Ayak Ekibi Arasında” (1936), “Kral Lear” (1937), “Kibarlık Budalası” (1941) ve “Kral Oidipus” (1947) üzere oyunların da bulunduğu yüze yakın oyunda rol aldı.
Sinemaya 1916’da çekilen “Himmet Ağa’nın İzdivacı” sinemasıyla başladı
Ankara Devlet Konservatuvarında 1932-1942 yılları ortasında ve çeşitli kurumlarda diksiyon öğretmeni olarak vazife yapan sanatçı, sinemaya birinci olarak, 1916’da çekilen “Himmet Ağa’nın İzdivacı” sinemasıyla adım attı.”Ankara Postası” (1928), “Karım Beni Aldatırsa” (1933), “Aynaroz Kadısı” (1938), “Ölünceye Kadar Seninim” (1949) sinemaları başta olmak üzere 1917-1956 yılları ortasında 25’e yakın sinema sinemasında aktör olarak rol aldı.İsmail Galip Arcan, bilhassa “Bican Efendi” seri sinemalarındaki Bican Efendi karakteriyle, radyo oyunlarında da “Habibe Molla” tiplemesiyle ünlendi.”Makyaj Notları”, “Tiyatroda Makyaj” ve “Tiyatroda Diksiyon” isimli kitapları da kaleme alan usta sanatçı, uzun yıllar kendisi için “Türk sahnesinin en büyük aktörüdür.” diyen Muhsin Ertuğrul’la Türk tiyatrosunu ve sinemasının gelişmesi içi efor sarf etti.Arcan hakkında muharrir Selami İzzet Sedes, ilim, fikir, sanat ve edebiyat mecmuası “Yeni Mecmua”da 1940 tarihli yazısında şunları kaydetmişti:”Muhsin’in (Ertuğrul) en fazla rol aldığı eserler Galip’in çeviri yahut adapte ettiği yapıtlardır. Galip, sahnemizin en büyük makyaj ustasıdır. Bu kudret onda fıtridir. Bundan otuz sene önce Tanin gazetesinin gece dersleri salonunda birinci kez sahneye çıkıp Fikret’ten manzume okumuş olan Galip, Üsküdar’da Fehim trupunda Molyer’in bir yapıtında Sena rolü oynayan Galip, Darülbedayi aktörlerinden Galip, Ulusal Uğraş yıllarında kalpaklı Galip ve bugünkü Galip öteki kimselerdir.Galip Arcan olağanüstü merttir. Sanata her cephede göğüs germekten çekinmez. Sırasında müzik söyler, sırasında bornozla görünür, sırasında mayo ve takunya ile arzı endam eder. Bir yıl içinde yirmi, otuz rolde görünmekten kaçınmamış olması da bu cüretine kanıttır. Galip’in bir kudreti de birkaç zamanın damgasını şahsında toplamasını bilmesidir. Vodvil ve hafif güldürü oynayan Galip’te Fehim’i de bulursunuz. Trajedide de Galip ortada sırada bir şimşek süratiyle size Burhanettin’i hatırlatır ve dokunaklı, titrek konuştuğu vakit Mınakyan kulaklarınızdan gelip geçer. Galip’in en çok sevdiği şey tenkittir, kendi yazdığı vakit. En az sevdiği şey yeniden tenkittir, ben yazdığım vakit. Birçok rollerde Galip’i takdir ederim. Ancak asıl takdir ettiğim Galip, aileler ortasında yeri olan, kelamı sohbeti sevilen, hürmet gören ‘efendi’ Galip’tir. Kendi kendini yetiştirmiş olan Galip, kendi kendine tenevvür etmesini de bilmiştir. Bu bakımdan da Galip’in Türk sahnesine yaptığı manevi hizmetler çok büyüktür. Galip, manevi alanda sahnemizin yüzünü güldüren ve ağartan sanatkardır. Galip Arcan denildiği vakit her vakit tekrar Ertuğrul Muhsin’in kelamı tekrar edilecektir, ‘Galip, Türk sahnesinin en büyük aktörüdür.’.”
Toplumun aksayan istikametlerini güldürü formuyla ele aldı
Aktör kimliğiyle ön plana çıkan İsmail Galip Arcan, edebiyat hayatına 1920 yılında Henry Bernstein’in “Bora” isimli yapıtını uyarlayarak başladı. Arcan, 1926’da 3 kısımdan oluşan “Süt Kardeşler”i yayınladı. “Süt Kardeşler”, 1976’da Ertem Eğilmez tarafından Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın “Gulyabani” romanı ile harmanlanarak sinemaya uyarlandı ve büyük beğeni kazandı.Arcan, tiyatro müellifliğini da “Kimsesizler” (1941), “Yalancılar” (1941) ve “Hava Parası” (1949) isimli oyunlarla sürdürdü. 1953’te “Bir Rüya” isimli çocuk oyununa imza atan sanatçı, oyunlarında toplumun aksayan istikametlerini daha çok güldürü formuyla ele aldı.İlk şiir kitabı “Benim Romanım: Şiir Miir”i, 1962 yılında okurun beğenisine sunan Arcan, Nurullah Berk, Sabri Berkel, Münif Fehim ve ressam Suavi tarafından çizilen fotoğraflarla süslenen ve seksen sayfadan oluşan bu yapıtında 1932-1962 yılları ortasında kaleme aldığı şiirlerinden 38’ini neşretti.Arcan’ın ikinci şiir kitabı “Yaş 70: Fanteziler” 1965 yılında yayınlandı. “Ülkü”, “Esi”, “Yücel”, “Azerbaycan Yurt Bilgisi”, “Türk Yurdu”, “Akademi Fikir Hayatları”, “Perde Sahne” ve “Türk Tiyatrosu” mecmualarında tiyatro sanatı ve bu sanat kısmının problemleri üzerine yazılar kaleme alan müellif, Jean Cocteau’nun “İnsan Sesi” ve Moliere’in “Gülünç Kibarlar” isimli tiyatrolarını Türkçeye çevirdi.Magazin mecmualarında de gülmece yazılarına imza atan sanatçı, 8 Ağustos 1974’te İstanbul’da 80 yaşındayken hayatını kaybetti.
Haber7
