Doğalgaz yerindeki global ve bölgesel gelişmeleri pahalandırmak üzere Türk ve Rus güç eksperlerini bir araya getirdi. Içtimada güç dönüşümünde doğalgazın rolü, COVID-19’un tesiri, gaz piyasalarındaki globalleşme ışığında Rusya’nın durumu, Türkiye-Rusya güç bağları üzere mevzular ele alındı.
Hidrokarbondan acilen vazgeçilemez
Rusya Ulusal Güç Güvenliği Fonu Yöneticisi Dr. Konstantin Simonov salgında 2. dalga mümkünlüğü nedeniyle varsayım yapmak güç olsa da önümüzdeki yıllarda hidrokarbon tüketiminin düşeceğini savundu. Avrupalı siyasetçilerin 2050 yılı sonuna kadar kömürü, petrolü ve doğalgazı terk etmekten laf ettiklerini hatırlatan Simonov, “Ancak artık hidrokarbon, gaz, petrol ve kömürün güç istikrarındaki hissesi Avrupa’da yüzde 75, Türkiye’de ise yüzde 85. Bunu süratlice değiştiremeyiz” dedi.
Kömür Türkiye için ekonomik tercihti
Dr. Simonov, dünya umumunda kömüre bağımlılığın hala yüksek seviyelerde bulunduğuna dikkat çekerek “Yenilenebilir, nükleer ve doğalgazda ise artış var. Toplumsal yapılar değişiyor, artık daha küçük ve çok sayıda hane var, bu üzere değişiklikler talepte artışa neden oluyor. Kişiler da artık daha nezih bir güçten yana, bu yüzden doğalgazın gelecek güç denklemlerindeki alanını himaye talihi çok yüksek” dedi.
Yeşil Mutabakat, hidrokarbonu zorlayacak
Emekli Büyükelçi Mithat Rende, yaptığı konuşmada bugün piyasada münhasıran ABD kaya gazından üretilen büyük bir LNG tedariki olduğunu belirterek “Bu nedenle Rusya’nın şarktan, muhtemelen Katar’dan ve ABD’den Avrupa’ya giden LNG teslimatıyla nasıl yarışma edeceğini düşünmeleri gerekiyor. Yeni Green Deal (Yeşil Mutabakat), gaz dahil hidrokarbon kaynakları için bir zorluk oluşum etmekte. Rusya Federasyonu’nun bunun hakkında düşünmesi gerekeceğini düşünüyorum ve umarım Türkiye de dahil olmak üzere yeni kontratları müzakere etmenin iyi bir yolunu bulacaklar” dedi.
Boru gazında güçlü toparlanma beklenmeli
EastWest Enstitüsü Kıdemli Araştırmacısı Dr. Danila Bochkarev, Avrupa’da doğalgaz tüketiminin birinci 5 ayda 90 milyar metreküp (yüzde 8) azaldığını belirterek, “İkinci bir dalga da dikkate alınarak 2020 için yalnızca yüzde 7’lik düşüş kestirim ediliyor. Öte yandan LNG tüketiminin Avrupa’da bile artması bekleniyor. Yaşadığımız nispeten düşük fiyat ortamında boru hattı gazı LNG’ye nazaran epeyce avantajlı. Bu nedenle, boru hattı gazında tahminen de daha güçlü bir toparlanma görmeliyiz” dedi.
Gazprom ticarette tutuk değil, rekabetçi
GazDay Umumi Yöneticisi Mehmet Doğan, Rusya’nın doğalgaz ticaretine ve yarışmaya yaklaşımını değerlendirirken, Gazprom’un birinci olarak 2010 yılında yüzde 15’i spot bileşen olmak üzere HUB endekslemesini duyurduğunu, 2015-2016 yıllarında ise Avrupa’da açık artırma adabı satışa başladığını hatırlattı. Gazprom’un 2018’de ise kurduğu elektronik gaz satış sistemi üzerinden Avrupa’ya gaz satışına başladığını anlatan Mehmet Doğan “Yani işin ticaret kısmında hiç de tutuk değil, tersine rekabetçiler. Asıl soru, tıpkı tatbikleri Türkiye için de hayata geçirip geçirmeyecekleri” dedi.
Rus Gazprom’un LNG ile imtihanı
Mehmet Doğan geçmişte spot gaz piyasası olmadığı için farklı tipte kontratları görüşebilecek bir durumda olmayan Türkiye’nin spot boru gazı ithalatı için gereken düzenlemeleri de yeni tamamladığını söyledi. Doğan “Şimdi Türkiye, Gazprom’un LNG tedarikçileriyle yarışma etmesini bekliyor. Türkiye uzun vadeli kontratlara bağlılığını azaltmak maksadıyla giriş kapasitesini iki buçuk kat artırdı ve büyük bir muvaffakiyete imza attı. 2021 sonrasında Gazprom ve LNG tedarikçileri arasında sıkı bir yarışma izleyeceğimizi düşünüyorum” diye konuştu.
Dr. Danila Bochkarev sıvılaştırılmış doğalgazı (LNG) daha ucuz bir opsiyon görmenin bir yanılsamadan ibaret olduğunu savunurken şöyle dedi: “Özellikle de boru gazı kontağı olmayan mahallerde fiyatların şiddetli yükseldiği durumlar yaşandı. Örneğin Boston’da alternatif doğalgaz kaynakları olmadığı için LNG fiyatı asla istek edilen fiyatlara düşmedi. Sonuç olarak Gazprom’un bu yerdeki rakiplerinden Novatek buraya gemiyle LNG ihraç etti. Misal durum 2017’de Fransa’nın güneyinde de yaşandı.”
Rusya’nın LNG piyasasındaki rolünün giderek arttığını vurgulayan Dr. Bochkarev, “Novatek’in ne kadar savlı olduğu ortada. Birçok Rus şirketi aldığı vergi indirimi nedeniyle Novatek’e imrenerek bakıyor ve yarışmada ek avantaj elde ettiğini öne sürüyor. Lakin işlerini iyi yapıp hisselerine düşeni alıyorlar. Mahsusen Singapur üzere Asya devletlerinde son kademe kıymetli girişimlere imza atıyorlar” dedi.
Boru gazına karşı LNG esnekliği
Gazprom’un gelecekteki pazarlıklarında BOTAŞ’a karşı daha cömert davranması gerektiğini tabir eden Emekli Büyükelçi Mithat Rende, şöyle konuştu: “Geçmişte Türkiye LNG giriş ve depolama kapasitesi konusunda istenilen noktada değildi. Artık ise FSRU’larımız mevcut ve velev yeni bir tane daha yapılması planlanıyor, depolama kapasitemiz artacak. Böylelikle Türkiye daha fazla LNG alımı gerçekleştirip boru gazına karşı daha esnek bir yapıya kavuşmaya hazırlanıyor. Bu yüzden umuyorum ki BOTAŞ 2021’de Gazprom ile masaya oturduğunda orta ya da kısa müddetli kontratlara imza atar.”
Türkiye’nin giriş/alış kapasitesi arttı
GazDay Umumi Yöneticisi Mehmet Doğan, 2021 ve 2025 yıllarının Türkiye’nin Rusya ve İran ile doğalgaz kontratlarını yenileme periyotları olduğunu hatırlatarak “Ben BOTAŞ’ın mahallinde olsam, kontratları yenilemem gelgelelim Gazprom’un burada doğalgazı daha rahat ve rekabetçi fiyatlarla satabileceği bir alan açmaya çalışırım. Gazprom yanaşmazsa Türkiye vesair LNG tedarikçilerine yönelebilir. Bana 2016’da sorsanız ‘Türkiye, Rus doğalgazı olmadan yapamaz’ derdim. Zira giriş kapasitemiz 200 milyon metreküp ile sonluydu. Gelgelelim 2025 itibarıyla günlük giriş kapasitemiz 538 milyon metreküpe ulaşacak. Ayrıyeten Türkiye boru gazını spot olarak alabilecek durumda. EPDK her ay talebi açıklıyor. Gazprom da bu ihalelere katılarak Türk piyasalarına direkt satış yapabilir ve LNG ile yarışma edebilir” dedi.
“Sadece cam sanayii Yunanistan gücünde”
Türkiye’nin boru gazı konumuna LNG’ye yönelebileceğini yineleyen Mehmet Doğan “LNG daha ucuz zira sıvılaştırma teknolojileri gelişiyor ve maliyetler düşüyor. Gaz türbinleri kullanarak sıvılaştırmada yakılan gazın heba olmaması sağlanıyor. Yani yarışma artsa da Gazprom’un Türkiye’yi kaybetmemesi lazım. Zira Türkiye çok değerli bir pazar. Yalnızca Türk cam sanayisinin doğalgaz tüketimi Yunanistan’ın yekun tüketiminden fazla. Ruslar yarışmaya hazır olmalılar çünkü yarışma olacak” diye konuştu.
“Gazprom daha esnek tavır takınacak”
Rusya Ulusal Güç Güvenliği Fonu Yöneticisi Dr. Konstantin Simonov, Türkiye ile Rusya arasındaki kontratlarda bölge alan “al ya da öde” koşulunun devir vakit devreye girebildiğini hatırlatarak “Evet, Türkiye’nin durumu çok rahat değildi. Artık ise arz seçenekleri kelam konusu. Bundan ötürü Türkiye’nin eli rahatlayacak. Ama ortada imzalanmış kontratlar var. Bunların müddeti dolduğunda doğal ki piyasa koşullarında değişiklikler olacak. Spot gaz seçenekleri artacak. O gün geldiğinde elbet Gazprom da daha esnek bir tavır takınacaktır” dedi.
“İDEAL GÜÇ SEPETİ GAZ VE YENİLENEBİLİR”
GazDay Umumi Yöneticisi Mehmet Doğan, maliyetleri giderek düşen güneş gücü santrallerinin (GES) çalıştırılamayacağı vakit dilimlerindeki gereksinimi karşılamak için diğer kaynağa muhtaçlık olacağını hatırlattı. Bu muhtaçlığın, anında devreye alınabilecek rezervuar tipi hidroelektrik santralleri ile doğalgaz santralleriyle karşılanabileceğini kaydeden Doğan “Kömür yahut nükleer güç santralleri bunu yapamaz. Ülkü güç karışımı yenilenebilir güç artı gaz olacaktır” dedi. Emekli Büyükelçi Mithat Rende de “Doğalgaz doğayı en az kirleten bir ara güç kaynağıdır. Ayrıyeten yenilenebilir güç kaynaklarıyla birlikte kullanılabilir” diye konuştu.
“NE BORU GAZINDAN NE LNG’DEN GEÇERİZ”
Tüketici açısından düşündüğünüzde her iki opsiyona yani boru gazı ve LNG’ye tıpkı anda erişim sahibi olmanın en ülkü yaklaşım olduğunu vurgulayan Dr. Bochkarev, “Böylece fiyat açısından hangisi daha makulse buna nazaran seçim yapabilirsiniz. Örneğin, şu ya da bu sebepten Türkiye’ye deniz taşımacılığında bir aksama yaşanırsa nasıl bir sonuç ortaya çıkacak?” tabirlerini kullandı.
SİMONOV: AVRUPA LNG DE OLSA RUS GAZI DİYE BAKIYOR
Ruslar, Avrupa piyasalarında Rus doğalgazına yönelik engellemelerin yarışma arayışından çok siyasi bir art planı olduğunu düşünüyor. Rusya’nın da adil bir yarışma istediğini vurgulayan Rusya Ulusal Güç Güvenliği Fonu Yöneticisi Dr. Konstantin Simonov “Bu durum yalnızca Türkiye piyasasıyla da hudutlu kalmıyor, Avrupa’da yaşananlar da değerli. Örneğin, ABD’nin boru hatlarımıza yönelik yaptırımlarına baktığımızda tıpkı vakitte birebir memleketin Avrupa’ya daha fazla LNG satma isteğini görüyoruz. Yani bizim için de adil yarışma kaideleri laf konusu değil” sözlerini kullandı. Dr. Konstantin Simonov, Rusya’nın LNG’ye karşı olmadığı üzere halihazırda Avrupa’ya LNG ihraç eden memleketler arasında birinci sıralarda bölge aldığını vurguladı. Rusya’nın Yamal Ortamı’ndan Avrupa’ya LNG ihracatına başladığını kaydeden Simonav, “Peki bunu yaptığımızda Rusya üzerindeki siyasi ağırlık azaldı mı? Doğal ki azalmadı. Avrupalılar, LNG de olsa mevzuya Rus doğalgazı olarak bakıyor. Aslında mevzu kolay, Türkiye emniyetli bir kaynaktan daha ucuza doğalgaz almak istiyor, hepsi bu. LNG olmuş, boru hattı üzerinden olmuş çok da fark etmiyor” sözlerini kullandı.
DERİN DENİZ SONDAJLARINA MOLA
Emekli Büyükelçi Mithat Rende, içtimada yaptığı konuşmada doğalgaz ve petrolde yaşanan talep daralması nedeniyle şirketlerin başta Akdeniz’deki derin deniz sondajları olmak üzere kimi girişimleri askıya alıp beklemeyi tercih edeceğini söyledi. Salgının kaya gazı şirketlerini de vurduğunu söz eden Rende “Bazıları iflas bile etti. Bütün bunlardan hareketle gaz piyasasının iyi durumda olmadığını söyleyebiliriz. Petrol ve doğalgaz talebinde süratli bir gelişme beklemiyorum. Önümüzdeki periyotta düşük fiyatlar beklemeliyiz” diye konuştu.
Haber7
