Kısmi periyodik mukavelelerin yaygınlaşmasıyla birlikte bu tıp kontratların özel bir çeşidi olan davet üzerine mukaveleler de yaygınlaşmaya başladı.
Bilhassa hizmet dalında anlık işgücü muhtaçlığını karşılamaya yönelik bir mukavele çeşidi olan davet üzerine kontratlar uzunca bir müddettir mevzuatta yerini bulmakla birlikte, Türkiye’de faal uygulanması son birkaç yıldır kelam konusu. Salgınla birlikte çalışma tertibinin evvelden net olarak belirlenememesi de patronları daha çok bu mukavele çeşidine yöneltti.
Patrona işgücü yoğunluğunu, kendisine gelen talebe nazaran şekillendirme imkanı sunan davet üzerine çalışma, makul bir periyot içinde personelin ne kadar çalıştırılacağının belirlendiği ama ne vakit çalıştırılacağının kesin olarak belirlenmediği iş mukavelelerini tabir ediyor. Olağan kısmi periyodik kontratlardan ayrılan tarafı de çalışanın hangi günlerde ve/veya hangi hafta çalıştırılacağının evvelce belirlenmemiş olması.
HAFTALIK 20 SAAT…
Sanılanın bilakis İş Kanunu, haftalık çalışma mühletine direkt bir alt hudut getirmemekte, emekçi ve patron aksini kararlaştırmamışsa haftalık çalışma mühletinin 20 saat belirlendiğinin kabul edileceğini karar altına almaktadır. Kanunun sözünden çıkan sonuç tarafların bundan farklı da düzenleme yapabilecekleridir. Münasebetiyle 20 saatin altında da haftalık çalışma müddeti belirlenebilecektir. Taraflar anlaşırsa haftada 10 saat çalışılacağı istikametinde düzenlemelere de yer verilebilecektir.
Bununla birlikte kanun toplam çalışma mühletinin haftalık belirlenebileceği üzere aylık yahut yıllık olarak da belirlenebilmesine imkan vermektedir. Münasebetiyle personel ve patron anlaşırsa çalışma müddeti aylık yahut yıllık olarak da belirlenebilecek, anlaşılan bu müddetin haftalık ortalaması 20 saatin altına da düşebilecektir. Bu cins toptan belirleme yapılan durumlarda dikkat edilmesi gereken en kıymetli nokta, belirlenen periyot sona ermeden iş kontratı sona ererse çalışanın çalışmaksızın belirlenen müddetin fiyatına hak kazanacağıdır.
Emekçinin ne kadar çalıştırılacağı büsbütün patronun idare hakkına bırakıldığı “sıfır saat sözleşmelerini” ayrıyeten kıymetlendirmek gerekiyor. Davet üzerine çalışma kuralları taraflara geniş bir düzenleme alanı bırakmakla birlikte, denetimi büsbütün patrona veren, “sıfır saat sözleşmesi” olarak anılan mukavelelerin yapılmasına imkan vermediği kanaatindeyim.
YAZILI MUKAVELE ŞART
Davet üzerine çalışma kontratının yazılı olarak yapılması zaruridir. Yazılı bir kontrat bulunmadığında ortadaki iş bağının olağan kısmi vadeli bir mukavele olduğu, tersine bir muahede yoksa haftalık çalışma mühletinin yirmi saat olarak kabul edilmesi gerektiği bedellendirilmektedir.
EMEKÇİ VE PATRON İÇİN MAKUL MÜDDET NE OLMALI?
Davet üzerine çalışma mukavelesinde, aksi taraflarca kararlaştırılmamışsa emekçi, çalışmaya başlayacağı vakitten en geç dört gün evvel işe çağrılmalıdır. Dört gün kuralı da bir yedek hukuk kuralı olduğundan taraflarca farklı halde belirlenebilir. Örneğin personel ve patron anlaşırlarsa bu süreyi iki gün olarak da belirleyebilirler. Ancak ilgili müddetin çok düşürülmesi, örneğin patronun davetinde, emekçinin derhal işbaşı yapacağına ait kural getirilmesi, personelin işe hazır beklemesi manasına geleceğinden geçerli kabul edilemeyecektir. En az makul bir müddet evvelden haber vermenin zarurî olduğu düşünülmektedir. Personelden işe başlamasının beklenemeyeceği makul müddetten uzun ve ancak taraflarca belirlenen yahut belirleme yapılmadıysa Kanunun öngördüğü müddetlerden daha düşük müddetlerle davet durumunda personelin işe gelme yükümlülüğü bulunmayacaktır. Patron emekçi işe gelmediği için iş kontratını feshedemeyecektir.
TARAFLAR ANLAŞIRSA 4 SAAT ALTI MÜMKÜN MÜ?
Davet üzerine çalışmaya ait kararlarda aksi taraflarca kararlaştırılmamışsa, emekçinin günde en az dört saat çalıştırılabileceği, çalıştırılsın yahut çalıştırılmasın bu müddetin fiyatına hak kazanacağı belirtilmiştir. Ancak ilgili karar de bir yedek hukuk kuralı olduğundan taraflar anlaşarak, günlük çalışma müddetini düşürebilecektir. Örneğin personelin her davette günlük en az 1 saat çalıştırılacağına karar verebileceklerdir. Bu durumda personel çağrıldığı takdirde, çalışsın yahut çalışmasın günde 1 saatlik fiyata hak kazanacaktır. Davet üzerine çalışma kontratları de motamot kısmi periyodik mukavelelerde olduğu üzere haftada en fazla 30 saat çalışmayı öngörebilecektir.
HAFTA TATİLİ VAR MI?
30 saatin üzerine çıkan kontratlar, tam müddetli kontrat olarak değerlendirilecektir. Motamot kısmi periyodik mukavelelerde olduğu üzere hafta tatiline hak kazandırmayacaktır. Davet üzerine çalışmaya dayalı iş kontratında personelin kıdemi ve kıdeme bağlı hakları emekçinin çağrıldığı yahut çağrılması gereken mühletlerin toplamı üzerinden değil, iş kontratının sürdüğü bütün mühlet üzerinden hesaplanacaktır. Yıllık fiyatlı müsaade, fesih bildirim mühletleri, ihbar ve makus niyet tazminatında da çalışanın fiilen çalıştığı müddet değil iş kontratının devam mühleti dikkate alınarak ilgili müddetler hesaplanmalıdır. Ama kıdeme temel fiyatı muhakkak bir devirdeki fiyat üzerinden hesaplanacaktır.
Haber7
