Tarık Dağlı’nın haberi…
George W. Bush 2001’de lider seçildiğinde yaptığı konuşmada Türkiye’den önümüzdeki yüz yılın ABD için en değerli müttefiklerinden biri biçiminde bahsettiğinde hayal ettikleri tam olarak neydi bilemiyoruz lakin bu planın önemli oradan değiştiği ve bilhassa Türkiye tarafından değiştirilmek zorunda bırakıldığını rahatlıkla söyleyebiliriz.
Bu kelamların söylenmesinden bir buçuk yıl sonra Türkiye’de Recep Tayyip Erdoğan ülkenin liderlik koltuğuna otururken ABD’de ise Bush’un akabinde Obama ve Trump periyotları yaşandı ve bugün gelinen noktada kesin sonuçlar açıklanmasa da Joe Biden ile yeni bir devir daha başlayacak gibi… Şu ana dek gerek Biden’ın Obama periyodunda yaptığı lider yardımcılığı tecrübesinden gerekse seçim yarışı sırasında yaptığı açıklamalardan 78 yaşındaki siyasetçinin Türkiye siyasetinin aşağı üst ne biçimde olacağının fotoğrafını çekebiliyoruz.
TÜRKİYE NE YAPIYORSA HEPSİNE KARŞI
Evet Biden, İncirlik Hava Üssü’nde nükleer silahların bulunmasına karşı çıkıyor.
YPG/PKK’ya Pentagon’un da takviyesiyle çok büyük dayanak veriyor. Hatta Trump’ın eski danışmanı John Bolton’a “Kürtler devlet kurmak istiyorsa bu lakin Joe Biden’ın başkanlığında gerçekleşir” dedirtecek kadar YPG’ye kıymet veriyor.
Lider Erdoğan ile çalışmak istemiyor ve onun gitmesi için muhalefeti desteklediğini açıkça belirtiyor.
Türkiye’de basın özgürlüğü ve insan hakları ihlalleri olduğunu daima vurguluyor.
Türkiye’nin Doğu Akdeniz’den çıkarılmasını talep ediyor. Açıkça Yunanistan’ın tarafında yer alıyor.
S-400’ler nedeniyle Türkiye yaptırım uygulanacağını ve CAATSA’yı devreye sokacağını söylüyor.
FETÖ’cüler hakkında tek bir olumsuz söz kullanmıyor ve hatta yakınındaki bir çok isim, ABD’deki FETÖ’cülerle alaka içinde bulunuyor. Üstelik FETÖ’cüler ondan övgüyle bahsederken Trump’ın gidişi ve Biden’ın gelmesi için efor sarf ediyor.
Ayasofya Camii’nin açılmasına karşı çıkıyor.
Kelamda Ermeni Soykırımı’nı tanıyacağından bahsediyor.
Karabağ’da Ermenistan’ın tarafını tutarken, Türkiye’nin Azerbaycan’a verdiği takviyeden rahatsızlığını lisana getiriyor.
TÜRKİYE BİDEN İÇİN DEĞERLİ
Tüm bunları üst üste koyduğumuzda Biden’ın açıkça bir Türkiye düşmanlığı beslemesinden fazla uygulamayı hedeflediği dış siyasette Türkiye’nin ne derece değerli olduğu alt metni ortaya çıkıyor. Biden dış siyaset vizyonunu anlatırken ne Çin ne Rusya ne de İsrail için bu derece detaylı ve net görüş tabir etmedi.
Bu noktada belirleyici olan ise Biden’ın hangi Türkiye’yi tercih edeceği… Erdoğanlı Türkiye’yi tercih etmediğini açıkça söylüyor, aklında kendi emellerini uygulayabileceği ve kendi kelamını ikiletmeden dinleyen bir Türkiye var belirli ki… Lakin bu istekleri Biden’ın Obama periyodunda lider yardımcılığı yaparken ki teşebbüslerde bir türlü gerçekleşmedi. O yüzden Biden da emsal teşebbüslerden artık bir sonuç alamayacağını biliyor ki Erdoğan’ı seçim yoluyla göndereceklerini söylüyor. Pekala Biden bu dileğine da ulaşamazsa ne olur? Tüm politik işaretler, her şeye karşın Türkiye’den vaz geçme seçeneğinin olmadığını gösteriyor.
DIŞ SİYASET TELAFFUZLARI İPUÇLARI VERİYOR
İşte o vakit karşısında Obama periyodundan farklı bir Türkiye görme mümkünlüğü çok fazla. Zira Türkiye o günden bu yana dünya sahnesinde çok daha yükünü koydu ve milletlerarası platformlarda Türkiye olmadan masanın kurulamayacağını tekraren kanıtladı. Suriye, Doğu Akdeniz, Kıbrıs, Libya, Azerbaycan örneklerinde tüm dünya Türkiye’nin varlığını istemese de kabul etti. Biden’ın da bu durumu kabul etmesi gerekecek zira Türkiye onun için vazgeçilmez bir seçenek. Bunu, Biden’ın tüm dünyada uygulamayı hedeflediği dış siyaset vizyonunu incelediğimizde daha iyi görüyoruz.
BİRİNCİ MAKSADI RUSYA OLACAK
Biden, Trump’ın tersine Çin ile zıtlaşmayı düşünmüyor. Her ABD idaresinin olduğu üzere onun da bir düşmanı olacak. Bu seçenek şu an Rusya üzere görünüyor. Tabi ki bunun yanında İsrail’in güvenliğini sağlamak ismine Ortadoğu’da seçilecek düşmanlar, silah pazarını ayakta tutmak için karıştırılacak ülkeler ve anti-demokratik mazeretiyle yalnızlaştırılacak önderler de yer alacak. Bu noktada Biden, Trump’tan farklı olarak Afganistan’dan asker çekip Taliban ile masaya oturmayı düşünmüyor. Biden’ın telaffuzlarından masaya en çok getirilecek ülkelerin başında Rusya ve Afganistan olduğunu söyleyebiliriz.
Bunun yanında El Salvador, Honduras üzere Orta Amerika ülkelerinin kendi istedikleri halde davranması için gerekli siyasi ve ekonomik adımlar atılacak.
Trump ile yakın ve iyi ilgiler kuran ve Demokratlar tarafından “Otokrat” olarak nitelenen Brezilya ve Filipinler önderleri Bolsanaro ve Dutarte de Biden’ın maksadında olacak. Bilhassa Brezilya, Güney Amerika’da karışıklık çıkartılacak ve başkanı değiştirilecek en değerli maksat olarak yer alıyor Biden’ın ajandasında.
TÜRKİYE’Yİ RUSYA ÇİZGİSİNE İTEMEZ, ALTERNATİFİ YOK
Burada değerli olan ise Biden’ın ısrarla Moskova’yı amaç göstermesi. Biden her fırsatta Batı demokrasisine müdahale eden, politik suikastlar işleyen, NATO’yu zayıflatan, Avrupa Birliği’nin bölen ve ABD seçimlerine müdahale eden Rusya’nın altını çizdi. En değerli düşman olarak Rusya’yı gösterdi. Obama hükümeti vaktinden ABD, Rusya’ya karşı İran ile işbirliğinin kapılarını açmış lakin bu birlikteliğin devamı getirilememişti. Biden ise İran’ı “Bölgeyi istikrarsızlaştıran ülke” olarak tanımlıyor. Tekrar de gayesine Rusya’yı koyuyorsa tekrar İran ile yakınlaşabilir fakat siyaset bilimciler Türkiye’nin çok daha iyi bir müttefik olacağını söylüyor. Türkiye son periyotta her ne kadar Rusya ile yakınlaşmış üzere görünse de mevzu Rusya’nın yoluna taş çıkarmak olduğunda son yıllarda bunu Türkiye dışında başarabilen olmadı. Biden’ın birebir yakın alakalarda olduğu Ukrayna da bu açıdan iyi bir seçenek lakin Ukrayna’nın ne dünya sahnesinde ne de Rusya özelinde Türkiye kadar tartısı bulunmuyor. Yani Biden, Rusya’ya karşı Türkiye’ye biraz da mecbur kalıyor. İşin özü, Biden baş düşman olarak Rusya’yı görüyorsa göz nazaran göre Türkiye’yi Rusya’nın safına itmeyi göze alamaz.
ORTADOĞU’YU BEKLEYENLER; SUUDİ ARABİSTAN İLE BALAYI BİTTİ
Biden’ın Ortadoğu’da öteki ortaklarına bakacak olursak Suudi Arabistan, BAE ve Mısır ile Küre İttifakı kuran Trump kadar yakın olup olmayacağı bir muamma. Demokratların bu mevzudaki işleyiş stilini demokratik sivil hükümetler kurulmasını teşvik etmek ismi altında kendilerine yakın adamların desteklenmesi halinde izah edebiliriz. Obama periyodundaki Arap Baharı da bunun bir göstergesi. Bu açıdan bakınca Sisi’nin Biden açısından tam arzulanan bir ortak olmadığını söyleyebiliriz. Daha demokrat birini tercih edeceklerdir. Trump’ın damadı Jarod Kushner’in Suudi Arabistan ve BAE’de veliaht prenslerle olan muhabbetini bilmeyen yok. Biden bu iki ülkeye birebir sıcak kanlılıkla yaklaşmayacaktır. Reuters bu durumu “Balayı bitti” diyerek yorumluyor. Ayrıyeten Biden ve Demokratlar, Veliaht Prens bin Selman’ın Kaşıkçı cinayetinin rolünün aydınlatılmasını çok istiyor. Biden, Yemen Savaşı’nda da Suudi idaresinin halinden rahatsızlığını lisana getiriyor. BAE’ye ise daha sıcak davranıyor. Mesela Suudi Arabistan üzere Yemen’deki savaşa silah sağlayan BAE’yi tıpkı mevzuda eleştirmiyor. Bu ülkelerin İsrail ile olağanlaşması ise Biden devrinde kağıt üzerinde kalacak üzere. Çünkü Biden Kudüs’ün başşehir olarak tanınması kararının değişmeyeceğini açıklasa da İsrail-ABD münasebetlerinin Trump devrindeki suratında olmayacağını ve Yüzyılın Mutabakatı için ileri adımlar atılmayacağını lisana getirdi. İsrail’in Batı Şeria’daki yayılmacı (işgal) planını ise desteklemediğini açıkça söz etti.
PYD İÇİN ÇOK ÇALIŞMASI GEREKECEK
Biden’in bölgede önemsediği bir öbür bahis olan PYD’nin varlığı ise taviz vermek istemeyeceği kalemlerden biri olarak görünüyor. Trump çok oralı olmasa da, hatta Suriye’deki askerlerin tamamını geri çekmek istese de Biden üzere düşünen Pentagon’un ısrarıyla ABD; PYD/PKK’ya takviyesini sürdürdü. Biden’ın Obama devri icraatları ve Trump devri telaffuzlarına baktığımızda burada kendisine yeni bir legal müttefik oluşturmak için çabalayacağını görüyoruz. Esasen kendisinin de belirttiği üzere Erdoğan ile en büyük sıkıntısını tahminen de terör konusu oluşturuyor. Türkiye son periyotta IKBY ve Irak merkezi hükümetinin de çabasıyla PKK’ya bölgede hayat hakkı tanımıyor. Gerek hudut içi gerekse Kuzey Irak’taki operasyonlar PKK’yı PYD/YPG bölgesine sıkıştırmış durumda. Biden’ın burada PYD’yi hareket edecek pozisyona getirmesi için ise Türkiye ile masaya oturmaktan öbür devası görünmüyor. Tabi ki Irak ve IKBY için tekrar dizayn planı da hazırlayabilir. Ya da 2018 öncesi üzere DEAŞ’ın tesadüfen yine ortaya çıkmasıyla yeni bir kaos ortamından PYD’ye alan sağlayabilir. Fakat Türkiye bu senaryoya hazırlıklı ve yaşanacaklar konusunda daha deneyimli olacak.
TÜRKİYE İÇİN DEĞİŞEN BİR DURUM YOK
Sonuç olarak Biden, Erdoğan’ı siyaset sahnesinden ulaştırmak için uğraşacağını açıkça lisana getirdi. Bunun için geçmişte darbenin kullanıldığını bile satır ortasında ima etti. Bu defa seçimle yapmaya çalışacaklarını söyledi. Bunu deneyecekleri çok açık, ayrıyeten ekonomik yaptırım yahut politik yalnızlaştırma seçenekleri ile de Türkiye’nin üzerine gelinmesi yüksek ihtimal. Fakat ortada şöyle bir gerçek var. Lider Erdoğan her fırsatta ABD seçimleri için şahısların değerli olmadığını ve liderin kim olduğu fark etmeksizin Türkiye’nin ulusal çıkarları doğrultusunda hareket edeceğini söyledi. Yani değişen Türkiye’nin diplomasisi olmayacak ancak Biden, Türkiye’de lider değişikliği durumunda ABD çıkarları doğrultusunda yürüteceği politikayı daha rahat bir formda hayata geçirmeyi umuyor.
BİDEN’IN ERDOĞAN GERÇEĞİNE ALIŞMASI GEREKİYOR
Lider Tayyip Erdoğan, benzeri süreçleri Trump periyodunda de yaşadı, Avrupa tarafından daima yalnızlaştırılma siyaseti uygulanıyor. Lakin Türkiye tüm bu denemelere usta siyasi hareketlerle yanıt verdi hem alanda hem masada her saldırıyı savuşturmayı başardı. Biden periyodunda de işler bu noktaya gelirse Türkiye için değişen bir durum olmayacak lakin karşısındaki muhatabı kabul etmeyerek tercih yapmaya çalışan Biden’ın, evvelce olduğu üzere Türkiye’nin buyruk verilen, yok sayılan ülke değil de masada bulunan güç olması gerçeğine alışması gerekiyor.
Haber7