Basın İlan Kurumu İdare Konseyi Lideri Prof. Dr. Mehmet Zahid Sobacı, kurumun faaliyetlerine ait AA’nın sorularını yanıtladı ve kurumla ilgili gündeme getirilen tenkitler hakkında değerlendirmede bulundu.
10 Ocak Çalışan Gazeteciler günü münasebetiyle meslek örgütleri ve politikler farklı açıklamalar yaptı. Basın ile demokrasi bağını nasıl görüyorsunuz? Basın İlan Kurumu bu alanda nasıl bir vizyona sahip?
Basın işçilerinin ve gazetecilerin bu özel gününü tekrar kutluyorum. Her kesimde olduğu üzere basın alanında da bilhassa pandemi koşullarının olumsuz tesirleri gözlendi. Bu kuvvetli kaideler altında gayret eden, misyonunu hakkıyla yapmaya çalışan ve emek veren tüm gazetecileri tebrik ediyorum. Pahalı basın çalışanlarıyla omuz omuza 60 yılı tamamlamış olmaktan memnunluk duyuyoruz.
Basın toplumun haber alma ve bilgi edinme hakkı çerçevesinde, kamuyu ilgilendiren her türlü mevzuyu kamuoyuna duyurma üzere çok değerli bir vazifesi ifa ediyor. Alışılmış basın organlarının bu misyonu yürütürken toplumun tahrif edilmemiş haber alma hakkını da gözetmesi ve sorumluluk şuuruyla hareket etmesi gerekiyor. Lakin bu perspektifle basın organları Türkiye’deki demokrasi pratiğine katkı sunabilir. Bilhassa hakikat-ötesi olarak nitelendirilen ve gerçekliğin yerinden edilerek inşa edilmiş algıların ve palavraların onun yerine yerleştirildiği içinde bulunduğumuz periyotta, bu sorumluluğun kıymeti katlanarak artıyor açıkçası.
Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde, Bağlantı Başkanlığı çatısı altında basının sıkıntılarıyla yakından ilgilenen entegre bir yapı oluştu aslında. Bu entegre yapının başında Cumhurbaşkanlığı İrtibat Lideri Prof. Dr. Fahrettin Altun var. Basın İlan Kurumu bu yapının bir kesimi olarak, basın kesiminin demokrasiler için ehemmiyetini pek iyi biliyor. Basın İlan Kurumu, çizilen ortak vizyon doğrultusunda, iştirakçi ve paydaş odaklı bir anlayışla basın bölümünün sıkıntılarına kalıcı tahliller üretme sürecine katkı vermek için ağır bir uğraş harcıyor.
Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın liderliğinde ve kendisinin ortaya koyduğu yeni hükümet sisteminde her kurumun daha demokratik ve daha faal çalışması gerekliliğine uygun olarak çalışmalarımızı yürütüyoruz. Türkiye’de güçlü bir medya alanının oluşmasına katkı sunmayı arzuluyoruz.
“BASINA DAYANAĞIMIZ 2020 YILI SONUNDA 451 MİLYON LİRAYI BULDU”
Basın İlan Kurumu son vakitlerde çokça tartışılıyor. Basın İlan Kurumunun misyonları ve yetkileri neler? Basına ne üzere katkılar sağlıyor?
Basın İlan Kurumu, basın kesiminin esaslı kurumlarından biri. 1961’den itibaren fikir ve içerik farkı gözetmeksizin resmi ilanların ve reklamların dağıtımına aracılık ediyor. Resmi ilan ve reklamların yayımlanmasıyla basına sağlanan kamu dayanağı, 2002’de 53,5 milyon lirayken 2020 sonu prestijiyle 451 milyon lirayı buldu. Bu takviye, bilhassa mahallî medyanın hayatını sürdürmesi, yani mahallî demokrasi açısından çok büyük değere sahip.
Tıpkı vakitte, basın dernek ve sendikalarına en çok 5 yıl vadeyle kredi vermek, basın mensuplarına vadesi 2 yılı geçmemek üzere borç para vermek, yardıma muhtaç olanlara ve ölenlerin ailelerine yardım etmek üzere yollarla basın bölümünü destekliyoruz. Basın İlan Kurumu olarak, 2020’de çok farklı gazetelerde çalışan 2 bin 639 basın mensubuna 15 milyon liradan fazla borç verdik. Tekrar 2020’de 82 gazeteci derneğine, üye sayılarına nazaran hisse edilmek üzere toplam 350 bin lira yardım yaptık. 4 gazeteye toplam 950 bin lira fiyatında kredi verdik. Ayrıyeten Lozan Barış Antlaşması kapsamında ülkemizde azınlık statüsündeki cemaatlerin çıkardığı gazetelere de maddi takviyemizi sürdürüyoruz.
Basın İlan Kurumu pandemi periyodunda, basının mağdur olmaması ve pandemiden en az seviyede etkilenmesi için dönüşümlü yayın yapılabilmesi, fiili satış adedi kaidelerinin uygulanmaması, gazeteler için mahsup uygulamalarının ertelenmesi, borç para alan gazetecilerin borç tahsil müddetlerinin ertelenmesi üzere birçok dayanak kararı aldı.
Ayrıyeten Basın İlan Kurumu bölümün yapısal meselelerini çözmek ve yazılı basının dijital dönüşümüne katkı sağlamak maksadıyla çeşitli paydaşlarla iş birliğine giderek projeler yürütüyor. Bu projelerde, AB fonlarından yararlanıyor. İnternet gazeteciliği, dijital dönüşüm, siber güvenlik ve daldaki insan kaynağının ve gazetecilik faaliyetlerinin niteliğini artırmaya yönelik mesleksel eğitimlere odaklanan bu projeler, dalda gözle görülür iyileşmelere yol açtı.
“VESAYETÇİ ZİHNİYETİN TEMSİLCİLERİNİN HEZEYANLARI”
Tüm bunlara karşın Basın İlan Kurumuna yönelik ağır tenkitler var. Ne düşünüyorsunuz bu tenkitler hakkında?
Son devirde bilhassa CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu ve CHP’li yetkililer Basın İlan Kurumunu lisanlarına doladı. Hatta TBMM Genel Şurasında bütçe görüşmelerinde “Basın İlan Kurumu devleti soyuyor” diyerek, tenkit sonlarını aşan haksız bir ithamda bulundu Sayın Kılıçdaroğlu. Cumhuriyet gazetesinde Basın İlan Kurumunun aldığı kararlara dair yazı dizisi yaptılar. Bu “ısmarlama” yazılarda hukukî tahlil kisvesi altında siyaset yapıldı. Neyi dillendirdiklerini anlamak için yazıları inceledim. O yüzden gönül rahatlığıyla ısmarlama yazı diyorum, zira bunlar ortasında Basın İlan Kurumunun teşkilat yapısını bile yanlış anlatan yazılar var. Ismarlama yazı bu kadar olur, anlıyorum. Pekala, kime yazdırdılar bu yazıları? Örneğin, eşi başörtülü olan bir cumhurbaşkanı seçtirmemek için ülkeyi 367 krizine sürükleyen bir şahsa, parti kapatma davalarında ön sıralarda yer alan ve demokrasinin en temel prensibi olan eşit oy unsurunu bile sorgulamaktan çekinmeyen eski bir AYM Liderine ve benzerlerine.
Açıkçası, aldığı kararlarla bu ülkeye siyasi ve ekonomik maliyet doğurmaktan diğer bir icraatı olmayan vesayetçi bir zihniyetin temsilcilerinin hezeyanlarına karşı Basın İlan Kurumu olarak hukukun hudutları içinde vazifemizi yapmaya devam ediyoruz.
“HER KISMIN MUTABIK OLDUĞU BASIN AHLAK TEMELLERİNİ UYGULUYORUZ”
Nitekim Basın İlan Kurumu sansür ve baskı aracı mı oldu?
Basın İlan Kurumu yeni icat edilmiş bir kurummuş üzere davranıyor ve yetkilerini sorguluyorlar. Basın İlan Kurumu, tabir ettiğim üzere, 1961’den beri var. Birçok iktidar periyodunda Basın İlan Kurumu misyonlarını yerine getirmiş ve yetkilerini kullanmış. Basın İlan Kurumunun misyonlarından biri, gazetelerin basın ahlak prensiplerini ihlal etmeleri durumunda onlara müeyyide uygulamak. Kelam konusu Basın Ahlak Unsurları, 1994’de “Basın Kesimi Temsilcileri”, “Hükümet temsilcileri” ve “Bağımsızlar” olarak isimlendirilen üç farklı kümesi bünyesinde barındıran Basın İlan Kurumu Genel Konseyi tarafından kabul edilmiş. Bütün bölümlerin mutabık olduğu bir Genel Şura kararından bahsediyoruz. Bu basın ahlak prensiplerini biz koymadık, bizden evvel koyulmuş unsurları işletiyoruz. Gazetelere yönelik müeyyideleri bu temellere uygun halde veriyoruz.
Artık Basın İlan Kurumunun yetkilerinin ve aldığı kararların hukuka, Anayasa’ya karşıt olduğunu ve basın özgürlüğüne ziyan verdiğini sav etmeye başladılar. Artık mi ters oldu bu kararlar, yetkiler? Niçin artık bu türlü değerlendiriyorlar? Zira Basın İlan Kurumu devletin çıkarları, milletin menfaati ve vatandaşların hakları doğrultusunda karar alıyor.
Bir gazete merhum Başbakan Adnan Menderes ve Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın fotoğraflarını yan yana koyup, “Makus talihten kaçış yok” diyerek darbe ve idam tehdidinde bulunuyor. Bir gazete Türkiye’nin memleketler arası alanda prestijini sarsacak formda ülkemizin milletlerarası terörizme dayanak verdiği palavrasını söylüyor. Bir öbür gazete manşet atıyor, “Ayasofya’nın ibadete açılması 2020 yılının felaket olaylarından biri” diyor. Bunları görmezden mi geleceğiz? Bunu Basın İlan Kurumundan beklemek, Basın İlan Kurumuna ‘Görevini yapma’ demektir. Basın İlan Kurumu hatası teşvik eden, terörü özendiren, toplumu kutuplaştıran, ayrımcılık yapan, küçüklerin ve gençlerin kişilik gelişimlerini olumsuz etkileyen, kişi ve kurumları aşağılayan haber ve yayınlara müsaade edemez.
“BASIN İLAN KURUMU BASKI VE TALİMATLA HAREKET ETMEZ”
Son vakitlerde Basın İlan Kurumuna yönelik artan tenkitler Cumhurbaşkanlığı Bağlantı Lideri Fahrettin Altun’un baskısı altında olduğu tarafında. Buna ne diyeceksiniz?
Basın İlan Kurumu, tüm faaliyetlerini Basın İlan Kurumu Teşkiline Dair Kanun, ilgili yönetmelikler ve Genel Heyet Kararları doğrultusunda yürütmektedir. Bunun dışında baskı ya da talimatla hareket etmez. Sayın Fahrettin Altun ile ilgili husus, Cumhuriyet gazetesinin Basın Ahlak Temelleri’ni ihlal eden haberleri hasebiyle önümüze geldi.
Sayın Altun’un konutunun fotoğraflanıp, açık adresini sokağına kadar ifşa edilmesine ait bu problemde de kelam konusu mevzuat çerçevesinde hareket edildi. Hukukun en temel prensiplerinden olan özel hayatın mahremiyetinin ihlali ve devlet muhafazası altındaki üst seviye bir yöneticinin güvenliğinin tehlikeye atılması gerekçesiyle müeyyide uyguluyoruz, kıyameti koparıyorlar. Basın İlan Kurumu İdare Heyeti üyelerinin daha evvelki vazifeleri ve kurumları üzerinden onları zan altında bırakan açıklamalar yapıyorlar. Cezanın desteklerinden bahsetmeden sıkıntıyı siyasete taşıyorlar. Bunların sayısız örneğini vermek mümkün. Kaldı ki verdiğimiz müeyyide kararlarına karşı yargı yolu açık. Zati verdiğimiz birçok kararı yargıya taşıdılar. Davaların birçoklarında haksız bulundular.
“DEVLETTEN ALINAN PARAYLA DEVLET KURUMLARININ AŞAĞILANMASINA MÜSAADE VERMEYİZ”
Bir argüman da bu yolla “Haber yapma özgürlüğüne müdahale” edildiği. Buna ait neler söylersiniz?
Basın İlan Kurumunun bir gazetenin yaptığı bir haberi kaldırtma yahut gazeteyi kapatma üzere bir yetkisi yok. Biz Basın İlan Kurumu olarak şunu sağlamaya çalışıyoruz: Hem Türkiye’nin memleketler arası alandaki prestijini sarsacaksın, devletin kurumlarını aşağılayacaksın, terörü özendireceksin, cürmü teşvik edeceksin, insanların özel hayatlarını hiçe sayacaksın hem de bunu devletten para alarak yapacaksın. Devletten aldığın parayla devlet kurumlarını aşağılayacaksın. Buna müsaade vermemiz mümkün değil. Biz bunun önüne geçmeye çalışıyoruz. Basın İlan Kurumu misyonunu bihakkın yerine getirdikçe bundan rahatsız olan kesitler seslerini yükseltecekler.
“RESMİ İLAN DAĞITIMINDA AYRIMCILIK KELAM KONUSU OLAMAZ”
Basın İlan Kurumu resmi ilanları nasıl dağıtıyor, sistem nasıl işliyor? Birtakım medya kuruluşlarına ayrımcılık uygulandığı tenkitleri de yapılıyor.
Ayrımcılık yapmamız teknik olarak da mevzuat olarak da mümkün değil. Zira gazetelerin alacakları ilan fiyatları, belirli bir formülasyon içerisinde belirleniyor. Bununla oynama bahtınız yok. Fiili satış adetleri, işçi takımları, yüzölçümleri, birden fazla yerde basılma üzere teknik, somut ve ölçülebilir kriterlere bakılıyor. Bu kriterler açısından gazeteler farklılık gösterdiğinden yayımladıkları ilan fiyatları değişkenlik gösterebiliyor. Tüm resmi ilanlar gazetelere istihkaklarına nazaran elektronik sistem aracılığıyla dağıtılıyor.
Sürecin büsbütün şeffaf bir biçimde ve dijital ortamda gerçekleştirildiğinin de altını çizmek istiyorum. İlanların ilan sahiplerinden alınmasından gazetelere yayımlanmak üzere dağıtımı ve gazetelerin bu ilanları sayfalarına aktarmalarına kadar olan bütün süreçler elektronik ortamda İLANBİS üzerinden otomatik formda gerçekleşiyor. Bu sürece elle müdahale mümkün değil.
“BASIN ÖZGÜRLÜĞÜ KAVRAMI, TÜRLÜ PALAVRALARLA ÜLKEMİZ ALEYHİNE ALGI İÇİN KULLANILIYOR”
Aslında tüm bu konuştuklarımız üzerinden Türkiye’de basın özgürlüğü olmadığı tez ediliyor. Buna ait değerlendirmeniz ne olur?
Türkiye’de söz ve basın özgürlüğü milletlerarası standartlara uygun formda tanınmış ve bu özgürlükler hukukun üstünlüğü uyarınca teminat altına alınmıştır. Bununla birlikte, söz ve basın özgürlüğü mutlak ve sınırsız değildir. Türkiye’nin de tarafı olduğu Avrupa İnsan Hakları Mukavelesi’nin (AİHS) 10. unsurunda ve Anayasa’nın 26. ve 28. unsurlarında basın özgürlüğünün sonlandırılma koşulları belirlenmiştir. Bu özgürlükler ulusal güvenlik, kamu nizamı, kamu güvenliği, devletin ülkesi ve milletiyle parçalanamaz bütünlüğü, nefret telaffuzunun ve suça teşvikin engellenmesi, devlet sırrı olarak yöntemince belirtilmiş bilgilerin açıklanmaması, diğerlerinin şöhret yahut haklarının, özel ve aile hayatlarının korunması hedefleriyle sınırlanabilir.
Yüzlerce gazetecinin, gazetecilik nedeniyle mahpusta olduğu, sansür uygulandığı üzere palavralara ve ülkemizi en son sıralarda gösteren ve sorgusuz sualsiz kabul edilen memleketler arası basın özgürlüğü indekslerine dayalı olarak Türkiye’de basın özgürlüğünün olmadığına dair aleyhe bir algı inşa edilmek isteniyor. Bu algı, Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ı maksat alan birtakım yakışıksız yaftalamalar ve cumhurbaşkanlığı hükümet sistemini yıpratmayı amaçlayan telaffuzlarla birleştirilerek, gündelik siyasetin bir kesimi haline getiriliyor. Eski Türkiye hasreti içerisinde olanlar, basın özgürlüğüne dair türlü palavralarla inşa edilmiş bu algıyı kendilerine hareket alanı oluşturmak için kullanıyorlar.
“ADİ KABAHATLERİNİ YA DA TERÖR ÖRGÜTLERİYLE BAĞLARINI GAZETECİLİK KİSVESİ ALTINDA GİZLEMEYE ÇALIŞIYORLAR”
“Tutuklu gazeteciler” savı da yurt içi ve yurt dışında daima gündeme getiriliyor. Bununla ilgili ne söylersiniz?
Bu mevzu içeride ve dışarıda dezenformasyon için daima gündeme getiriliyor. Türkiye’de cezaevinde bulunan ve gazeteci olduğunu sav eden bireylerin neredeyse tamamı işledikleri ismi kabahatler yahut FETÖ, PKK, DHKP-C üzere terör örgütleriyle olan bağlantıları sebebiyle cezaevinde bulunuyor. Bu şahıslar bir gazetecilik faaliyetinden ötürü değil, öldürme de dahil eşe karşı işlenen cürümler, cinsel dokunulmazlığa karşı hatalar, uyuşturucu bulundurma, parada sahtecilik üzere ismi kabahatleri işlemeleri ve fiili olarak terör hareketlerinde bulunmaları yahut terör örgütlerini desteklemeleri sebebiyle cezaevindeler. Bu bireylerin cezaevinde bulunmasının gazetecilik faaliyeti ve söz özgürlüğüyle ilgisi bulunmuyor. “Gazetecilik” kisvesi altında bu kabahatleri gizlemeye çalışıyorlar.
Gazeteci olduğunu tez edenlerin ortasında tabir özgürlüğü kapsamında değerlendirilemeyecek nitelikte beyanlarda bulunan ve FETÖ, PKK, DHKP-C ve DEAŞ üyesi bireyler de bulunuyor. Bunlar terör örgütünün maksatlarını gerçekleştirmek ve hareketlerini övmek suretiyle örgüt propagandası yapmak için tabir beyanında bulunduklarından cezaevindedir. Bu tutuklamalar, AİHS’nin 10. unsuru ve Anayasa’nın 26. ve 28. hususlarının gereğidir.
Şunu da hatırlatmalıyım ki cezaevinde bulunan ve gazeteci olduğunu argüman eden şahısların hiçbiri basın kartına sahip değildir.
“VESAYETÇİ ZİHNİYETTEN ÖĞRENECEĞİMİZ HUKUK, DEMOKRASİ YAHUT ÖZGÜRLÜK DERSİ YOK”
Basın özgürlüğü konusu muhakkak bölümler tarafından araçsallaştırılıyor mu?
Türkiye’de muhakkak bir zihniyet, ülkemizin memleketler arası alandaki prestijine ziyan verme kıymetine basın özgürlüğü problemini siyaseten kullanıyor. Lakin bu zihniyetin daha evvelki yaklaşımları ve telaffuzları milletin hafızasındadır. 28 Şubat devrinde medyayı darbeye taban hazırlamak için araçsallaştıran, iktidara geldiğinde gazetelere el koyacağını açıkça zikreden, 15 Temmuz’u “kontrollü darbe” olarak niteleyen, ABD’den iktidar dilenen bir vesayetçi zihniyetten öğreneceğimiz bir “hukuk, demokrasi yahut özgürlük” dersi yoktur.
Basın İlan Kurumu misyonlarını, ülkemizin ve milletimizin menfaatleri doğrultusunda ve büyük bir azimle yürütmeye devam edecektir.
Haber7