Dış Ekonomik Alakalar Konseyi (DEİK), “Uluslararası Yaptırımlar Çerçevesinde İran” webinarı düzenledi.
Webinarda, İran’ın yaşadığı ekonomik zahmetlere ve İran’daki iş fırsatlarına ait sunum yapan Oskay, İran’ın memleketler arası yaptırımlardan evvel 50 milyar dolar ihracat ve 50 milyar dolar ithalat üzere dış ticareti olduğunu hatırlatarak, yaptırımlardan sonra ülkenin 30 milyar dolar ihracat, 34 milyar dolar ithalat yapar hale geldiğini söyledi.
Ülkede, yüklü olarak güç, petrokimya, doğalgaz, demir-çelik, seramik ve madencilik kesimlerinin öne çıktığını belirten Oskay, İran’da makine-ekipman, yazılım ve know-how üzere alanlarda önemli açıklar bulunduğunun altını çizdi.
Oskay, “İran’ın ihracatının yüzde 65’i olağanda şayet yaptırımlar olmazsa petrolden geliyor, yüzde 25’ini ise petrokimya eserleri oluşturuyor. Ülkede şu anda ‘Direniş Ekonomisi’ isminde bir doktrin uygulanıyor. İç üretim artırılmaya çalışılıyor. Burada makine ithalatına da müsaade verildiğini görüyoruz.” bilgilerini verdi.
İran yaptırımların üstesinden gelebilmek için yeni stratejileri hayata geçirdiğini anlatan Oskay, “Ülke içi üretimi artırma, lüks olarak belirlenen 2 bin 500 eserin ithalatını yasaklamak, KOBİ’lere ihracat kısıtlamaları getirme üzere daha kapalı bir iktisat stratejisi izleniyor. Farklı döviz kurları ile yüksek enflasyonu denetim altına almaya çalışırken, yeni vergi düzenlemeleri hayata geçiriliyor.” yorumunu yaptı.
“İRAN’DA ALIM GÜCÜ DAİMA DÜŞÜYOR”
Oskay, İran’ın toplam ithalatının 2018 yılında 41 milyar dolar düzeyinde olduğunu belirterek, yaptırımların tesiriyle 2019 yılında ithalatın 34,6 milyar dolara gerilediğini kaydetti.
Oskay, “İran’da çok yüksek enflasyon var ve alım gücü daima eriyor. Enflasyon ve devalüasyon sarmalının bu yıl şayet yeni açılımlar olmazsa giderek daha da şiddetlenmesi bekleniyor. İran-Irak savaşında dahi bu biçimde yüksek enflasyonun olmadığı, rekor kırdığı tabir ediliyor. Neden yükseliyor derseniz; devlet kendi bütçesindeki kamu harcamalarını denkleştiremediği için petrokimya ihracatı yapıyor ve bu gelirle kamu harcamalarını finanse ediyor.” bilgilerini verdi.
İran’a eski ABD Lideri Barack Obama periyodunda uygulanan yaptırımların “iğneyi acıtmadan yapacak şekilde” kurgulandığını anımsatan Oskay, Donald Trump sonrası periyotta tekrar bu yolun izlenebileceğini söyledi.
ABD başkanlığına Joe Biden’ın seçilmesiyle ülkede iktisadın geleceğine dair hem çok iyimser hem de çok karamsar yaklaşımların görüldüğünü belirten Oskay, her durumda iktisadın olağana dönmesinin uzun vakit alacağının bilindiğini söyledi.
Biden devrinde İran’a yönelik tavrın dikkatle takip edilmesi gerektiğini söyleyen Oskay, “Türk iş dünyasının süreci dikkatle izlemesi ve adımlarını temkinli atması gerekiyor. İran’ın karamsar dış ticaret ve ekonomik tablosu içinde Türkiye’nin ticarette pozisyonu beklenenden çok daha iyi bir düzeyde ilerliyor. Türkiye, İran iktisadının nefes borusu niteliğinde bir değere sahip.” dedi.
“SEÇİLİ ESERLERDE EŞ BEDEL VE İSTİKRARLI BİR TİCARET AÇILIMI HEDEFLİYORUZ”
Ticaret Bakanlığı Memleketler arası Muahedeler ve AB Genel Müdür Yardımcısı Aylin Bebekoğlu, İran’ın Türkiye için çok kıymetli bir ticari partner olduğunu belirterek, “Bakanlığımız açısından da İran bizim için Orta Doğu’da farklı bir ehemmiyete sahip. Biz de ticari ilgilerimizin gelişmesi ve manisiz akışını sağlamak için çalışıyoruz.” dedi.
Türkiye ve İran’ın karşılıklı ticaretinde 2013 yılından itibaren bir düşüş görüldüğünü anlatan Bebekoğlu, İran’a uygulanan milletlerarası yaptırımların bunda en büyük etken olduğunu söyledi.
Bebekoğlu şöyle konuştu:
“Bakanlık olarak elimizde iki değerli enstrüman var. Bunlardan biri Karma Ekonomik Komite (KEK) Toplantıları. Muhataplarımızla bir ortaya geldiğimiz, tüm bahisleri ele aldığımız değerli bir platform. Ticaret diplomasisinin tüm argümanları bu toplantılarda kullanıyoruz. İran ile Ağustos 2020’de sağladığımız mutabakat çerçevesinde de ticaretimiz artırmak için çaba ediyoruz.
Bir öbür kıymetli enstrüman ise Tercihli Ticaret Muahedesi (TTA). Kimi eserlerde gümrük muafiyeti ya da gümrük tarifelerinin azaltılması üzere avantajlarımız oluyor. Seçili eserlerde eş paha ve istikrarlı bir ticaret açılımı hedefliyoruz. İran’a Türkiye’nin 140 tarım eserinde taviz verdiği, Türkiye’nin de İran’a 125 sanayi eserinde taviz verdiği bir sistem üzerinde çalışıyoruz. Seçili eserlerin, ticaretimize epeyce olumlu tesirlerinin olduğunu gözlemliyoruz. Tercihli ticaret hacmi 1 milyar dolara yakın bir olumlu tabloda ilerliyor. Muahedenin yürürlüğe girmesinin ardından 1 milyar dolarlık ihracat hacmimiz varken, İran’ın Türkiye’ye olan ihracatı ortalama 50 ila 60 milyon dolar civarında seyretti.”
“MADENCİLİK, İNŞAAT ÜZERE YALNIZCA AŞİKÂR BAŞLI ALANLARDA TİCARET BAHTI VERİLİYOR”
Bebekoğlu, iki ülke ortasındaki ticaretin 2020 yılında koronavirüs salgını, İran’a uygulanan yaptırımlar, dövizde yaşanan dalgalanma ve ithalat kısıtlamaları sebebiyle nispeten daralma yaşadığını söz ederek, 2015’ten itibaren TTA’nın Türkiye için olumlu bir katkı sağladığını söyledi.
Bebekoğlu şu bilgileri verdi:
“2015’ten itibaren TTA ihracatının, toplam ticaret hacmimizi yüzde 25’ine denk geliyor. Son devirde İran’ın taviz istediği eserlerde 3 milyar dolarlık yeni bir Pazar açılımı hedefleniyor. Bu tek taraflı bir açılım değil. İran’ın içinde bulunduğu ekonomik şartları da göz önünde bulundurarak, İran’ı emniyetli bir ticaret partneri olarak gördüğümüz için süreci dikkatle takip ediyoruz.
İran’a karşı bilhassa ABD tarafından uygulanan yaptırımlar, bir nevi hudutları aşan bir boyuta vardı. Bu noktada Türk firmalarımızı da epeyce yakından ilgilendiren kısıtlı bir ticaret alanından kelam ediyoruz. Türkiye için dokuma, madencilik, inşaat üzere yalnızca aşikâr başlı alanlarda ticaret bahtı veriliyor. Ticaret Bakanlığı olarak Türk iş dünyası ismine İran’ın Türk mallarına öncelik vermelerinin gerekli olduğunu düşünüyoruz.”
“İRAN’DA GÜÇLÜ BİR PETROKİMYA DALI VAR”
Dış Ekonomik Bağlantılar Konseyi (DEİK) Türkiye-İran İş Kurulu Lideri Osman Aksoy da, Türkiye ve İran’ın uzun yıllardan beri iyi komşuluk alakaları olan iki kardeş ülke olduğunu belirterek, “Türkiye ve İran güçlü tarihi ve kültürel bağlar ve ortak bedellere sahiptirler. Uzun yıllar iki ülke ortasındaki ticaret ve karşılıklı yatırımlar maalesef çok düşük kalmıştır. Fakat son 20-30 yıl içinde her iki taraf da bu ilgilerin gelişmesi ve ticaret hacminin artması için büyük uğraş göstermektedirler.” bilgilerini verdi. İran’ın yüzölçümünün 1 milyon 650 bin kilometre kareye yakın olduğunu söz eden Aksoy, ülkenin nüfusunun 83 milyon civarında bulunduğunu kaydetti.
İran’ın yeraltı ve yer üstü kaynakları bakımından çok güçlü bir ülke olduğunu aktaran Aksoy, “İran dünyanın 2. büyük doğalgaz ve 4. büyük petrol rezervine sahiptir. İran’da güçlü bir petrokimya kesimi vardır. Ayrıyeten, demir çelik, otomotiv, çimento, seramik ve cam bölümleri de çok güçlüdür.” dedi.
“TÜRKİYE VE İRAN’IN DIŞ TİCARET HACMİ 3 MİLYAR 438 MİLYON DOLAR SEVİYESİNDE”
Aksoy, İran’a uygulanan milletlerarası yaptırımların 2020 yılında daha da ağırlaşması sonucu dış ticaret hacminde büyük bir düşüş yaşandığını tabir ederek, şunları kaydetti:
“İran İslam Cumhuriyeti, kurulduğu 1979 yılından çok kısa müddet sonra başlamak üzere günümüze kadar devam eden çeşitli yaptırımlarla karşı karşıya kaldı. Günümüzdeki durum bugüne kadar yaşanan en ağır durumdur. İran petrol ve petrokimya eserleri ihraç edemez hale geldi. İran’ın finans bölümü de yaptırım kapsamına alındı. İran ile iş yaparken çok dikkatli olmamız gerekiyor. Yapılabilecek bir yanlış, Türkiye’deki ve öteki ülkelerle olan işlerimize, finans kurumlarıyla olan bağlarımıza telafisi mümkün olmayan ziyanlar verebilir. Bizim burada sizlere anlattıklarımızdan İran ile iş yapmayın üzere bir sonuç çıkarılmamalıdır. Tam tersine İran ile iş yapalım, hatta iş hacmimizi arttıralım, fakat bunu mevcut memleketler arası yaptırım kurallarına uygun olarak yapalım. Bütün yaptırımlara karşın hala İran ile iş yapabileceğimiz büyük bir potansiyel mevcuttur.”
Türkiye ve İran’ın toplam dış ticaret hacminin 2001 yılında 1 milyar 200 milyon dolar olduğunu aktaran Aksoy, bu sayının 2010-2017 ortasında 10 milyar doların üzerine çıktığını ve daha sonra süratle gerilemeye başladığını söyledi.
Aksoy, “Geçen yıl İran’a uygulanan yaptırımların tesiriyle dış ticaret önemli oranda düşmüştür. 2020’de Türkiye’nin İran’a ihracatı 2 milyar 245 milyon dolar olurken, İran’ın Türkiye’ye ihracatı bir milyar 193 milyon dolar düzeyinde gerçekleşmiştir. 2020 yılında Türkiye ve İran’ın dış ticaret hacmi 3 milyar 438 milyon dolar düzeyinde gerçekleşti.” bilgilerini verdi.
Toplantıda Halk Bankası Dış Süreçler Operasyonları Daire Lideri Sayın Mustafa Ermiş ve Hayat Holding Küresel Yaptırımlar Ahenk Müdürü Abdurrahman Özbek de İran’la ticaret hakkında bilgiler verdi.
Haber7
