Çin’in güneybatısındaki Himalaya eteklerindeki Lugu Gölü etrafında yerleşik anaerkil Mosuo kabilesi, toplumsal ve ekonomik hayatın büsbütün bayanların egemenliğinde olduğu bir topluluk yapısına sahip. Mülkiyet ve geçim iktisadının yalnızca bayanların denetiminde olduğu bu kabilede soy, bayanlar üzerinden takip ediliyor.
Yünnan ile Sıçuan eyaletlerinin hudut noktasındaki Lugu Gölü etrafında yaşayan Mosuo halkı, dünyada seçkin rastlanan anaerkil toplulukların başında geliyor. Mosuolar, büyük ve geniş meskenlerde sülalenin tüm fertleriyle bir arada yaşıyor. Konutun reisinin, ailenin en büyük bayanı olduğu bu toplulukta, çocuklar analarının soy ismini alıyor.
Bu nedenle soy kavramının bayan üzerinden takip edildiği Mosuolarda miras da anaerkil olarak aktarılıyor. Ailede laf sahibinin bayanlar olduğu bu kabilede, erkekler ömür uzunluğu ‘anne evinde’ yaşıyor. Mosuolarda evlilik kurumu ise alışılmışın dışında işliyor. ‘Gezen evlilik’ ismi verilen geleneğe nazaran erkek, yalnızca geceleri evlendiği bayanın hanesinde konaklıyor ve sabah şafak sökerken buradan ayrılıyor.
ERKEKLER KAZANDIKLARI PARAYI ‘EVİN REİSİNE’ TESLİM EDİYOR
Erkeklerin, ailenin geçimi, çocukların bakımı üzere sahalarda hiçbir sorumluluğu bulunmuyor. Çocuk için baba rolünü ailenin dayısı üstleniyor. Mesken işlerinin ve aile geçindirmenin külliyen bayanların sorumluluğunda olduğu Mosuo kabilesinde, erkekler kazandıkları parayı ‘ailenin reisine’ teslim etmek zorunda.
Politik hususlarda alınacak kararlarda erkeklerle istişare edilirken, çobanlık, balıkçılık ve hayvan bölümü üzere işlerde yeniden erkekler çalışıyor. Batı’da ‘Matriyarkal’ olarak isimlendirilen bu topluluk yapısında, soyun devamını bayanların sağladığına inanıldığından ataerkil kültürün tersine ailedeki bayanlardan kız çocuk sahibi olması bekleniyor.
BABA SÖZÜ SÖZLÜKLERİNDE YOK
Mosuo halkının kullandığı mahallî lisanda, baba, amca, damat, gelin, kaynana üzere kavramların kelamlık karşılığı bulunmuyor. Mosuo bayanı Muri Sarlaşi BBC’ye verdiği bir demeçte “Bizim hayatımızda vesair kişilerin yaşadığı gelin kaynana çekişmesi, miras arbedesi, boşanma bunalımı üzere sıkıntılar yok” dedi.
Bayanların sorumluluğunda topluluğun daha huzurlu olduğunu savunan Sarlaşi, “Anaerkil toplulukta şiddet, hırsızlık, tecavüz üzere cürümler da en aza iniyor” değerlendirmesinde bulundu. Mosuo erkeği Ava Arta ise bayan hâkim toplulukta erkek olmak hakkındaki hislerini paylaşırken, “Kısıtlı sorumlulukla yaşamak, erkek için iyi. Anaerkil bir kültürde erkek olmayı sorun etmiyorum. Bayanlar, gücü elinde tutuyor lakin bu durum erkeklere daha çok özgürlük ve konfor sağlıyor” sözünü kullandı.
ÇİN DEVLETİ ONLARI TANIMIYOR
Mosuolar, kültürel ve jeneolojik (soy bilimi) açıdan başka bir milliyet olmasına karşın Çin devleti, Mosuoları memlekette resmen tanınan 56 etnik kümeden biri olarak sınıflandırmıyor. Yaklaşık 25 bin nüfusa sahip Mosuo kabilesi, yerde nüfusu 300 bin civarında olan Nakhi milliyetinin alt kimliğine mensup sayılıyor ama bu iki halk arasında sarih farklar bulunuyor.
Mosuolar, anaerkil topluluk yapısına sahipken, Nakhiler için durum tam zıddı seyrediyor. Başkaca Mosuolar, Tibet budizmine nazaran yaşarken, Nakhiler “kurbağanın kutsal olduğu” bir inanışına sahip. İki milliyetin kullandıkları mahallî lisanlar de büsbütün farklılık gösteriyor.
Dış dünyadan izole bir coğrafyada yaşayan Mosuolar, bu sayede enteresan kültür ve geleneklerini tanınan kültürün tesirlerinden koruyabiliyor fakat yaşadıkları coğrafyanın sahip olduğu doğal hoşlukları nedeniyle Çinli yetkililerin teşviki sonucu ortam giderek daha turistik bir hale geliyor.
Mosuoların yüzyıllardır yaşadığı Lugu Gölü etrafında son yıllarda süratle çoğalan pansiyon, restoran ve kafeler, yerde iktisadın güçlenmesine yardımcı oluyor gelgelelim buradaki işletmelerin birçoklarının memleketteki dominant öge olan Han Çinlileri tarafından yönetim edilmesi dikkati çekiyor.
Mosuolar, Çin devleti tarafından farklı bir millet olarak tanınmadıkları için memleketteki birçok etnik azınlık ögenin nüfusça ağır olduğu yerlerde sahip olduğu özerk idare yapısından faydalanamıyor.
Haber7