İşte Doğan Cüceloğlu’nun o yazısı;
“Ben Amerika’da 25 yıl kalmış bir insan olarak şöyle bir müşahede yapıyorum. Amerika’da hiç eğitim görmemiş bir beşerle birebir odada kalmaktan korkarım. Beş dolar için gırtlağını kesebilir. Eğitim orada nitekim bir fark yaratıyor. Eğitim seviyesi yükseldikçe, uygar, olgun, sorumluluk sahibi, verdiği kelamı tutan, şahsî bütünlüğü olan bir insan olma yolunda ilerliyor. İstisnalar katiyen olabilir fakat çoklukla bu türlü.
Türkiye’ye gelip baktığımda iki faktör görüyorum. Kentleşme ve eğitim. Türkiye’de kentleşmiş ve eğitim görmüş beşerden korkuyorum. Mutlaka insafsız, kendinden ve kendi yakınlarının çıkarından diğer bir şey düşünmüyor. Bu son derece kuvvetli bir his bende. İliğini sömürür bitirir, hiç acıma duygusu yoktur.
Fakat kentleşmemiş, okumamış, saf köylü olarak kalmışsa, onda kıymetler şuuru çok yüksektir. Güya eğitilmiş Amerikalı…. Burada çok kıymetli bir müşahede var. Bunun üzerine düşünmek lâzım.
Benim analığım yörüktü. Annem öldükten sonra babam yine evlendi. Biz ona anne demedik, Ayşe teyze dedik. Ben daha on yaşındayım, sapanla vicik dediğimiz küçücük bir kuşu vurmaya çalışıyorum. ‘Vurma oğlum’ dedi. Ben, sen ne bilirsin Yörük karısı tutumu içinde, ‘Ne var parmak üzere küp küçücük kuş’ dedim.
Analığımın karşılığı: ‘Yavrum! Canın küçüğü büyüğü olur mu? Allah her birine bir can vermiş. Vurma yavrum günah.’ dedi.
Şu derinliğe bakın. Okuma yazması yok bu bayanın. Yıllar Sonra bunun manasını anladım. Anladığım vakit ağlamaya başladım.
Konferanstayım, bu türlü gözyaşı dökerek ağlıyorum. Yanımdaki Amerikalı bayan, ne oluyor bu adama diye meraklanmaya başladı. Ne oluyor dedi. O kadar memnundum ki, ‘çok mutluyum’ dedim ağlayarak. Kendi kendime ‘Ya Rabbi! Çok şükür. Sağken bunun farkına vardım.
Biz bütün beşerler kardeştir deyince güya çok şey söylüyoruz. Bayan bunları aşmış. Canlardan oluşan bir aile, büyük küçük yok. Hepsi birbirine eşit. Onur eşitliği var. Canın büyüğü küçüğü olur mu? Allah hepsine can vermiş. Şu şuuru görüyor musunuz? Nereden geliyor bu?
Bu, tasavvuf kültüründen geliyor. Bu yayılmış. Şayet kentleşme ve eğitim ele geçirmemişse, hâlâ bu mayamızda var. Ben vaktim olsa, hiç kent yüzü görmemiş hiç okumamış köylülerin, bilhassa yaşlı bayanların ortasında vakit geçirip, onlardan bilgelikler öğrenmek isterim.
Bu topraklarda neler birikmiş. Ne insanlık tecrübeleri var. Bir de tabiattan kopmamış. Daima tabiatla haşır-neşir içerisinde o bilgelikler bilenmiş. Kitap bilgisi değil. Farkına varmış ve bir yere oturtmuş.”
Doğan Cüceloğlu
GÜÇLÜ YANIMIZ ÜZERİNDE DÜŞÜNMEYE DEĞER!
Bu yazıyı okumadan evvel umarım görüntüyü seyrettiniz.
Ben seyredince içim ısındı. Bizi ayakta tutan ve hala içimde yaşattığım kültürümün çok güçlü taraflarını düşündüm. Sapan taşıyla kuşu vurmaya çalışıyordum, okuma yazma bilmeyen Yörük bayanı, “vurma yavrum,” dedi. Silifke şivesi ile, “Ne var, güpgüççük kuş!” diye yanıt verdim. “Çan’ın büyüğü küçüğü olur mu, yavrum. Allah her birine bir can vermiş. Vurma günah!” dedi. Taşı atamadım. Ve bunun manasının derinliğini lakin 42 yaşımda idrak ettim. (Damdan Düşen Psikolog, s. 64-5)
Anadolu halkının içine sinmiş olan neyin “günah” ve neyin “sevap” olduğunun derinlemesine bir incelenmesi gerekir, diye düşünüyorum. (Belki bu türlü bir çalışma vardır; bilen varsa, lütfen bana bilgi versin.) Orada bir hazine var. Mescide giren çocuklar içinde yetiştikleri aileden gelen içlerine işlemiş olan “günah” ve “sevaplarla” buldukları parayı mescide getiriyor, caminin halısı üstünde dizleri ile yürüyor ya da terliğini çıkarıyor, küçük ağabeyi durumunda olanın otoritesini sorgusuz kabul ediyor. Ve bütün bunlar kuşaktan nesile halkın aile yaşantısı içinde aktarılıyor.
ANCAK
Bu “günah” ve “sevaplar” eğitimle işlenip çağdaş bir toplumun temel bedelleri olarak eğitimde – anaokulu, ilkokul, ortaokul, lise ve üniversitede- ruhsal, sosyolojik ve felsefi istikametlerden işlenip insanın niyet ve etik sisteminde özümsenmediği için, bu çocuklar büyüyüp mevki makam sahibi olarak kararlat verirken liyakat, hakkaniyet ve kul hakkı prensip ve kıymetlerine büsbütün saygısız davranırlar; kendi partisinden, yöresinden, aşiretinden, tarikatından olanları öne çıkaran ve kayıran beşerler olurlar. Ve liyakat, hakkaniyet ve kul hakkı unsur ve kıymetlerine uymadıkları için de hiçbir suçluluk duymazlar.
Ve bunu “Elhamdülillah Müslümanım” diyenler de yapar. Bu bağlamda kıymetli ilahiyatçı Prof. Dr. Ali Bardakoğlu’nun “İslam Işığında Müslümanlığımızla Yüzleşme” isimli kitabını okumalarını bir kere daha okurlarıma hatırlatmak istiyorum.
Mescide buldukları 100 lirayı getiren ve içeri girerken saygılı davranan çocuklarımıza verebileceğimiz en iyi eğitimi vermekle yükümlüyüz. Evet, bütün samimiyetimle söylüyorum; bu bizim vicdani borcumuzdur. Bunu evvel anne ve babalar, sonra da öğretmenlerimiz içlerinde hissetmeliler. Temel soru şu: Bu anne ve babaları ve öğretmenleri kim eğitecek?
Lakin insaflı olalım. Kolay değil! liyakat, hakkaniyet ve kul hakkı unsur ve bedellerini içine sindirmiş ve kendi gözüne hesap veren bir insan olmak “savaşçı ruhuna sahip olmak”la mümkündür. Kontrol Odaklı Endişe Kültürü içinde yetiştiğinin dahi farkında olmayan bir insan bu toplumda değişik iş ve eğitim kurumlarında mevki ve makam sahibi güçlü bir insan olabilir, ancak “savaşçı ruhuna sahip olmak” ne demektir, nitekim anlayamaz. İşte bu kıymetler körlüğü, bana nazaran ülkemin üzerinde düşünmesi gereken en kıymetli meselesidir.
Okuduğunuz, fikir ve gözlemlerinizi yazdığınız için teşekkür ederim. Selamlar, hürmetler.
Haber7
